Bánh Hàn thực
Trần Quang Đức
Ngày 3.3 âm là tết Hàn thực. Tuy biết tục này "phỏng theo người phương Bắc, kỷ niệm ngày Giới Tử Thôi chết cháy" (1) song ở ta "chỉ cúng gia tiên, chứ không ai tưởng gì đến Giới Tử Thôi" (2). Vào ngày này, người Việt thường "làm bánh trôi nước, bày cỗ bàn, cúng gia tiên" (3), cho nên bánh trôi còn được gọi là bánh Hàn thực (4).
Tục ăn bánh trôi vào ngày Hàn thực ở Việt Nam nhiều khả năng
được du nhập vào thời Lê, thịnh hành vào giai đoạn Lê Trung Hưng -
Nguyễn. Năm 1773, Lê Quý Đôn cho biết:
"Tục nước ta trọng nhất bánh trôi nước, mỗi năm cứ ngày mồng 3 tháng 3
thì làm bánh ấy. Người phương Bắc cũng có, gọi là Thủy đoàn" (5) Chỉ Nam
ngọc âm giải nghĩa (được viết vào khoảng thế kỷ 16 thời Lê) giải thích:
"Trôi nước có hiệu Thủy đoàn, trong đường ngoài bột nổi hòn lênh
đênh".(6)
