CỔ TỤC BÓP VÚ TRONG MỘT SỐ LỄ HỘI XỨ KINH BẮC

Cổ tục xứ Kinh Bắc

Những tài liệu dưới đây được viết bằng chữ Hán - Nôm, là những ghi chép về dân tục của vùng Kinh Bắc, vào năm Khải Định thứ 5 (1920), do Viễn Đông Bác Cổ chủ trương và các nhà nho Việt Nam tiến hành khai báo.

Tài liệu này đã được các nhà nghiên cứu thuộc Viện nghiên cứu Hán Nôm biên dịch trong cuốn sách: Địa phương chí tỉnh Bắc Ninh qua tư liệu Hán Nôm, do GS Đinh Khắc Thuân chủ biên. Nhà xuất bản Khoa học Xã hội năm 2009.

Phần biên dịch được trích dẫn dưới đây do Nguyễn Thị Hường - Nguyễn Tô Lan dịch, Đinh Khắc Thuân hiệu đính.

ĐẾN HẸN, KHÔNG LÊN. NHỚ HỘI LIM, NƯƠNG VÀO CÂU CA QUAN HỌ

Nhớ nhau, nương vào câu ca quan họ
 
Nguyễn Xuân Diện

.

Cho đến nay, đã từng có rất nhiều giả thuyết về sự ra đời và nguồn gốc của quan họ nhưng chưa có giả thuyết nào được chấp nhận một cách tuyệt đối. Ngay chữ Quan họ, chúng ta cũng chưa tìm được một văn bản Hán Nôm nào chép hai chữ này. Quan họ có từ bao giờ cũng chưa có câu trả lời xác quyết!

LỄ HỘI ĐANG DẪN CẢ DÂN TỘC TA LẠC ĐƯỜNG

Đầu năm, từ lễ hội suy nghĩ về văn hóa 
tâm thế xã hội

Nguyễn Xuân Diện
Xuân 2013

Sau những ngày Tết Nguyên đán, trống hội đã gióng lên. “Bao nhiêu trống với chiêng tưng bừng vui rộn rã. Bao nhiêu phướn với hoa quay cuồng đến ngợp trời”. Mùa lễ hội đã bắt đầu! Bao nhiêu những bãi đất trống trước cửa đình đã lại náo động trong những ngày hội xuân rộn rã. Ba tháng ăn chơi bắt đầu. Những cuộc sát phạt trên các chiếu bạc từ làng quê đến phố thị ăn theo mùa lễ hội cũng đã bắt đầu khởi sự…

Chúng ta có quá nhiều lễ hội. Có người tính mỗi ngày bình quân ở Việt Nam có hai mươi lễ hội, một năm cả nước có tới 8.000 lễ hội. Mấy năm gần đây sự nở rộ của lễ hội ở trên khắp các miền của đất nước, đã bộc lộ ra tất cả những mặt tiêu cực của văn hóa Việt Nam.

BẾN XUÂN - thơ Nguyễn Hồng Hải

Bến Xuân

Nguyễn Hồng Hải
 

Trở lại bến xuân xưa
Hoa rụng trắng dòng sông kỷ niệm
Bất chợt gặp chuyến đò rời bến
Tôi chỉ kịp nhìn theo mái tóc quen...

Chỉ thấy xa mờ dáng nón em nghiêng
Vô nghĩa một mùa xuân hò hẹn
Cỏ xanh rối bước chân người đến muộn
Sương giêng hai, hơi thở nghẹn con đường

Có trách gì đâu dẫu người ấy là em
Đành tiếc quá cái thời mình trẻ thế
Phút ngây thơ hóa chớp nguồn mưa bể
Để bây giờ lặng lẽ trông sang

Mưa xuân bay buồn như kiếp lang thang
Tôi đứng rút từng sợi hồn lên mắt
Kỷ niệm cũ ướt nhòa câu hát
Câu hát của người trở lại bến xuân xưa...

 

N.H.H 

 

 

MÙA LỄ HỘI, NHỮNG NƠI NÊN ĐẾN, NHỮNG NƠI KHÔNG NÊN ĐẾN

Miền Bắc Việt Nam, cái nôi văn hóa của cả dân tộc trong những ngày đầu Xuân có rất nhiều lễ hội truyền thống được tổ chức để người dân vui chơi và cũng là dịp bày tỏ ước vọng mưa thuận gió hòa trong xã hội nông nghiệp của Việt Nam. 

TỪ CÂU CHUYỆN BIẾU TẾT 193 NĂM TRƯỚC

Bùi Xuân Đính

Nguyễn Văn Hiếu (1764 - 1833) người huyện Kiến Hòa, tỉnh Định Tường (nay là tỉnh Tiền Giang). Sinh ra trong một gia đình nghèo, thuở nhỏ, Nguyễn Văn Hiếu phải đi cắt cỏ thuê để kiếm sống. Lớn lên, ông theo nghiệp binh, lần lượt được giao đảm nhiệm các chức : Hữu quân Phó tướng. Lưu thủ Bình Định, Trấn thủ các trấn : Sơn Nam Hạ. Thanh Hoa, Nghệ An, phong Đô thống trung doanh quân Thần sách. Năm thứ tám (Đinh Hợi, 1827), ông được cử đi làm Kinh lược sứ ở Nam Định. Chỉ trong hai tháng, ông và các quan đã xử lý hàng loạt các quan lại vùng này tham nhũng, ức hiếp dân chúng, ổn định tình hình, được Vua Minh Mệnh khen ngợi. Đến tháng 11 năm 1831, khi tỉnh Hà Nội được thành lập, Nguyễn Văn Hiếu được bổ làm Tổng đốc Hà - Ninh. Từ tháng Giêng năm Nhâm Thìn (tháng 2 năm 1832), ông còn kiêm chức Tuần phủ Hà Nội; đến tháng Bảy cùng năm, được triệu về Kinh; được thăng Tả quân Đô thống phủ, Chưởng phủ sự, tước Lương Năng bá.

HÁT Ả ĐÀO, CUỘC GẶP GỠ CỦA THI CA VÀ ÂM NHẠC

Vào 14h30 chiều thứ bảy 23/04//2016, tại Salon Văn hóa quán Cà phê Thứ Bảy, 3A, Ngô Quyền, Hoàn Kiếm, Hà Nội đã diễn ra buổi thuyết trình của TS Nguyễn Xuân Diện về Chủ đề: “HÁT Ả ĐÀO – CUỘC GẶP GỠ GIỮA THI CA VÀ ÂM NHẠC”. Chương trình do Giáo sư Chu Hảo chủ trì.

SỐ TẾT QUÝ TỴ 2013 TẶNG BẠN ĐỌC TỄU BLOG

Thưa quý vị, 

Một mùa xuân mới lại về. Xuân về là quy luật của trời đất, vũ trụ. Chẳng có ai có thể chắn nẻo Xuân sang! Và dù không đón, Xuân vẫn cứ sang.

Theo lệ, Tễu blog lại sắm sanh, chuẩn bị một số TẾT để cung hiến quý vị - những người bạn đã vui buồn cùng Lâm Khang chủ nhân suốt một năm qua. Ngày thường đã ghé thăm hiên trà này, tự tình cùng nhau, giờ Tết đến, Xuân về, bên cạnh trà đượm hương nồng, có thêm bánh chưng xanh, mứt gừng, mứt bí, hạt dưa…thì lại chụm đầu cùng nhau vui mùa Xuân mới.

Dự kiến số Tết, bắt đầu từ 20 tháng Chạp đến Rằm tháng Giêng có các bài vở sau:
-   Các bài văn khấn chiều Ba mươi, Giao thừa, Sáng mùng Một, và hóa vàng.
-   Chọn người xông đất (cho từng gia chủ, tùy việc), hướng xuất hành, mở hàng, khai bút…
-   Lịch hội Xuân Quý Tỵ để các vị đánh dấu vào lịch, cùng nhau trẩy hội Xuân
-  Thơ Xuân của các vị: Nguyễn Trọng Vĩnh, Chu Hảo, Mai Văn Lạng, Nguyễn Xuân Diện, Nguyễn Hồng Hải, Thảo Phương...
-   Các bài viết của: Bùi Công Tự, Đào Tiến Thi. 

-   Truyện ngắn của Vũ Đảm, Vũ Xuân Tửu
-   Các bài về văn hóa và phong tục cổ truyền Nguyễn Xuân Diện, Phan Cẩm Thượng.
-   Xuân về nhớ chút duyên xưa Văn nhân & Ả đào - Nguyễn Xuân Diện
-  Phong dao huê tình - khát vọng và sự phản kháng của phụ nữ xưa - Phùng Hồng Kổn

- Tảo mộ - tạp văn của Nguyễn Xuân Diện

- Tết Ông Táo – truyền thuyết và nghi lễ

- Mưa Xuân – tạp văn của Nguyễn Xuân Diện 

- Cây nêu ngày Tết, bài của Cao Ngọc Hóa. 

- Chồi Xuân - tạp văn của Nguyễn Xuân Diện 

- Rau Xuân - tùy bút của Kim Anh

- Chợ Tết xưa - Thơ Đoàn Văn Cừ và bưu ảnh cổ 

- Chân dung chợ Việt xưa – khảo cứu của Trịnh Quang Dũng

- Thú chơi tranh Tết của người Việt - Trang Thanh Hiền

- Chữ trong tranh Đông Hồ - Phùng Hồng Kổn

- Tranh làng Sình, nét đẹp của văn hóa dân gian xứ Huế - Trang Thanh Hiền

- Ý nghĩa mâm ngũ quả ngày Tết - bài sưu tầm

- Triết lý Bánh Chưng Tết Việt - bài của Nguyễn Nhã

- Tâm lý ngày Tết - Thượng Chi Phạm Quỳnh

- Tắm tất niên đón may mắn -  TT & VH

- Đêm giao thừa nhớ Mẹ - tùy bút của Trần Mạnh Hảo

- Tết trong ký ức tuổi thơ - tùy bút của Phùng Hoàng Anh.

Chùm bài về lễ hội Mùa Xuân:

- Nguyễn Xuân Diện trả lời PV RFA về Lễ Hội Mùa Xuân

- Lễ hội Đền Và - Nguyễn Xuân Diện

- Du xuân miền quan họ: ngủ bọn ở nhà chứa - Nguyễn Xuân Diện

- Độc đáo chợ Chuộng, ném cà chua, trứng vào nhau lấy may - bài sưu tầm

- Trẩy hội Chùa Hương, ghé thăm Vân Đình - Nguyễn Xuân Diện

- Cổ tục bóp vú trong một số lễ hội xứ Kinh Bắc - tư liệu quý, NXD sưu tầm

- Hôm nay, con đĩ lại đánh bồng - Thu Hiền (Bee.net)

- Linh tinh tình phộc (có video) - Nguyễn Xuân Diện

- Lễ hội đền Trần: Hào quang quá khứ, lo âu hiện tại - Trọng Thành (RFI)

-   Thơ xuân của bạn đọc bốn phương: Nguyễn Đỗ, Phan Liên Khê...

-   Các bài về con Rắn, nhân năm con Rắn.

Các bài sẽ lên trang đúng lúc GIAO THỪA: thơ Nguyễn Trọng Vĩnh, Chu Hảo, xã luận của Bùi Công Tự, Đào Tiến Thi.

Thơ khai bút của Nguyễn Đăng Hưng.

Mời chư vị góp Tết với Tễu Blog bằng bài viết hoặc giới thiệu các bài viết hay, độc đáo trên các trang báo, blog bạn bè để cùng chia sẻ hương vị ngày Tết cổ truyền.

Lâm Khang chủ nhân kính báo!

BẢN LĨNH NHÂN DÂN

BẢN LĨNH NHÂN DÂN

BÙI CÔNG TỰ

Thế là Rồng Nhâm Thìn đã mãn nhiệm kỳ một năm ngắn ngủi. Theo thông lệ, Rắn Quý Tỵ kế nhiệm ngôi báu.

Cuộc chuyển giao quyền lực vừa diễn ra rầm rộ lúc giờ Tý với những màn pháo hoa rợp trời.

Tuy đây là cuộc chuyển giao thường kỳ nhưng là sự chuyển giao của Trời Đất, của thời gian - không gian, của cỏ cây hoa lá... cho nên lòng mỗi người đều cảm thấy bâng khuâng.

Nâng ly rượu mừng xuân mới, chúng ta ngoảnh lại quãng thời gian một năm vừa đi qua.

Đó là quãng thời gian 365 ngày bất ổn!

TRÍ THỨC VIỆT NAM ĐANG TRỞ LẠI CHÍNH MÌNH

TRÍ THỨC VIỆT NAM ĐANG TRỞ LẠI CHÍNH MÌNH

Đào Tiến Thi

Thời xã hội Việt Nam dưới chế độ phong kiến, trí thức không phải một lực lượng độc lập. Nền Nho giáo cùng thiết chế của chế độ phong kiến tạo ra một lớp người gọi là “sỹ” (sỹ hoạn, sỹ phu, kẻ sỹ, sỹ quân tử), họ vừa là người có học, vừa là người được vua ban cho chức và tước để làm nhiệm vụ “chăn dân”. Như vậy, chỉ trừ những ông đồ không đỗ đạt, chấp nhận “tiến vi quan, thoái vi sư”, trừ một số ít kẻ sỹ đỗ đạt nhưng “treo ấn từ quan” về ở ẩn, thì suốt gần một nghìn năm, trí thức Việt Nam gắn chặt với bộ máy thống trị của giai cấp phong kiến. Cho nên họ là trí thức cũng đồng thời là quý tộc. Tất cả quyền lợi của trí thức – quý tộc được hưởng đều được coi là “ơn mưa móc” của nhà vua.

PHỎNG VẤN NÓNG VỀ VỤ THỬ HẠT NHÂN LẦN 3 CỦA TRIỀU TIÊN

Phỏng vấn nóng TS. Đinh Hoàng Thắng:

Triều Tiên lại thử hạt nhân: Giương Đông kích Tây

Bối cảnh lần thử này có ba điểm khác các lần trước. Thứ nhất, thử trước khi tổng thống Obama đọc thông điệp liên bang. Thứ hai, thử trước khi ông Tập Cận Bình “lên ngôi” vào tháng ba tới, và gần đây thế giới đang “lùm xùm” về việc Bắc Kinh sẽ có những điều chính trong quan hệ với đồng minh bị coi là cô lập nhất thế giới nhưng lại cũng gần gũi nhất với Trung Quốc. Và thứ ba, bối cảnh này Việt Nam và ASEAN cần hết sức để ý: thử để phá “cuộc mặc cả” mà Triều Tiên cho rằng đang ngầm diễn ra giữa Mỹ và Trung Quốc…

PHONG DAO HUÊ TÌNH - KHÁT VỌNG VÀ SỰ PHẢN KHÁNG CỦA PHỤ NỮ XƯA

PHONG DAO HUÊ TÌNH

- khát vọng và sự phản kháng của người phụ nữ thời trước

Phùng Hồng Kổn

Dưới chế độ phong kiến, người phụ nữ phải tuân theo lễ giáo “Tam tòng tứ đức”. Tứ đức: “Công, dung, ngôn, hạnh” là một trong những nét đẹp của nho giáo. Còn Tam tòng: “Tại gia tòng phụ, xuất giá tòng phu, phu tử tòng tử” (ở nhà theo cha, lấy chồng theo chồng, chồng chết theo con). Nếu đó là một người chồng tốt, một người cha mẫu mực, một người con hiếu thảo thì khỏi phải nói, điều gì mà người phụ nữ chẳng theo! Nhưng trong thực tế cuộc sống lại có những ông chồng như thế này:

Chồng em nó chẳng ra gì

Tổ tôm xóc đĩa nó thì chơi hoang

Nói ra xấu thiếp hổ chàng

Nó giận nó phá tan hoang cửa nhà

Chính vì vậy, người phụ nữ đã không chịu “tòng” mãi. Trong kho tàng tục nhữ ca dao Việt Nam có một mảng phong dao nói lên khát vọng sống, khát vọng làm người của chị em, phản kháng lại những bất công của xã hội.

Có những người con gái không cam chịu tục lệ hà khắc “Cha mẹ đặt đâu con ngồi đấy”, họ đã chủ động đến với người yêu:

GỬI MỘT NGƯỜI YÊU CHÈO - thơ Mai Văn Lạng

 

Gửi một người yêu chèo
nhân xem vở :Lưu Bình- Dương Lễ
Mai Văn Lạng

Anh đã xem rất nhiều vở diễn
Đã lắng nghe hàng trăm điệu chèo
Đã lật dở hàng nghìn trang tìm hiểu
Mỗi một lần đều cháy một niềm yêu

Cuộc sống khó khăn còn bộn bề công việc
Cơm áo, gạo tiền lắm nỗi lo toan
Nhưng trống chèo nổi lên là chân tay bối rối
Bỏ cả ăn, quên mất việc đang làm

Thị màu lên chùa, Súy Vân giả dại . . . .
Mỗi mảnh trò hay, một nỗi đau đời
Bao nhiêu lần xem là bấy lần mất ngủ
Thân phận NGƯỜI chèo: bèo dạt mây trôi

Thương biết mấy những PHẬN chèo lận đận
Vai diễn đây mà đời cũng là đây
Duyên nghiệp là chi mà ba chìm bẩy nổi
Mỗi vai diễn đi qua trăng khuyết chẳng đầy

Nhưng yêu lắm ánh đèn sân khấu
Câu hát, tích trò rực cháy những đam mê
Mặc cho cuộc đời: nắng, mưa, bão tố
Năm tháng dần trôi- sớm, tối đi về

Đâu phải cứ Giêng Hai hội mở
Ta yêu chèo nên cả bốn mùa xuân
Từng câu hát mang đậm hồn dân tộc
Cảm ơn em, chèo chắp thêm vần./.

Hà Nội 8h30 sáng 30/ 1/ 2013

NHÂN DÂN LÀ CHỦ THỂ TỐI CAO CỦA QUYỀN LỰC

Nhân dân là chủ thể tối cao của quyền lực

05:31 | 11/02/2013

TP – “Nhân dân là chủ thể tối cao của quyền lực, cả quyền lực chính trị và quyền lực kinh tế. Không một ông vua, không một chính phủ nào có thể tồn tại nếu không có dân”- GS.TS Lê Hồng Hạnh, Viện trưởng Viện Khoa học Pháp lý trao đổi nhân việc lấy ý kiến nhân dân về dự thảo sửa đổi Hiến pháp.

GS.TS Lê Hồng Hạnh nói:

Ý nghĩa nổi bật nhất của việc lấy ý kiến của nhân dân về Dự thảo sửa đổi Hiến pháp 1992 chính là sự thừa nhận ý chí, quyền lực của nhân dân, vị trí tối thượng của nhân dân đối với nội dung bản tuyên ngôn chính trị pháp lý quan trọng bậc nhất của nước Việt Nam.

Nhân dân là chủ thể tối cao của quyền lực, cả quyền lực chính trị và quyền lực kinh tế. Không một ông vua, không một chính phủ nào có thể tồn tại nếu không có dân.

“Chở thuyền cũng là dân, lật thuyền cũng là dân”- triết lý này Nguyễn Trãi nói cách đây hơn 5 thế kỷ rồi. 

Việc lấy ý kiến về Hiến pháp làm tăng giá trị nhân dân, giá trị dân chủ và tính khả thi của Hiến pháp sau khi được ban hành.

NGÀY XUÂN KHAI BÚT - thơ Nguyễn Đăng Hưng

Ngày Xuân Khai Bút

Nguyễn Đăng Hưng
- gửi tặng độc giả Tễu Blog 

Sao em đến mùa Xuân

Như một vùng ký ức

Ngày ấy đã lâu rồi

Hương xưa về sực nức?

Sao em đến mùa Xuân

Như điệu buồn da diết

Ngày tháng cứ trôi qua

Còn niềm vui biền biệt

Hy vọng vùi ngăn tủ

Lời nguyền rụng góc trời

Ơi mùa Xuân năm cũ

Có về điệu con người

Vĩnh cửu không còn nữa

Tình đời đã rong chơi

Nắng về hong lịch sử

Bài ca Xuân chơi vơi

Chỉ còn là giếng khơi,

Mạch trong từ thuở ấy

Úa thời gian lá rụng

Phủ lên phận làm người

Đã tột cùng đáy điểm

Hẳn tất biến mùa Xuân

Lối vào ngay cửa hiểm

Cuối hầm có khai tân?

Sài Gòn mồng một Tết Quý Tỵ 

THƠ XUÂN CỦA ĐỘC GIẢ

Tranh Nguyễn Xuân Huy (Moon) 9 tuổi

CHÚC MỪNG NĂM MỚI
Nguyễn Đỗ

Chúc mừng thiên hạ đón xuân sang
Tham nhũng nơi nơi quỵ gối hàng
Gươm Nguyễn Bá Thanh vung tới tấp
Lời Lê Hiền Đức quát ầm vang
Người oan được kiện, lòng phơi phới
Kẻ cướp thua mưu, mặt bẽ bàng
Cả nước xung phong, cùng dân mạng
Lưỡi bò bị cắt, hết huênh hoang

Chúc Tết quan tham
Phan Liên Khê

Tết đến, xuân về, chúc các “quan”
Lương tâm trong sạch, bớt lòng tham.
Khinh tài, chớ thích vơ tiền của,
Trọng nghĩa, đừng mê vét bạc vàng.
Khắp chốn làng quê, vơi oán giận,
Muôn nơi phố thị, ít kêu than.
Dân lành đóng thuế nuôi “công bộc”
Tích đức, tu nhân việc phải làm.

THAO THỨC
Phan Liên Khê
Phụng họa thơ Lão tướng Nguyễn Trọng Vĩnh

Tuổi già nhưng sức chẳng làm sao,
Thế thái nhân tình, cảm thấy đau.
Giặc giã đã gây thời máu lửa,
"Anh em" lại dọa cảnh binh đao.
Bà con khốn khó, tinh thần giảm,
Quan chức đủ đầy, đạo đức hao.
Thao thức năm canh cùng đất nước,
Tấm lòng lão tướng sáng không nào?

Tiếp tục cập nhật

KHAI BÚT XUÂN QUÝ TỴ - thơ Nguyễn Xuân Diện

Chúc mừng Xuân Quý Tỵ

Phút Giao thừa linh thiêng vừa tới

Khắp non sông tràn ngập khí dương hòa.

Bồi hồi nhớ lại năm qua

Đắng cay mấy bận, lệ nhòa mấy phen! 

Xin dâng mấy câu chúc phúc

Lại viết mấy vần vụng về. 

Mong rằng:

Nước mở vận hội. 

Dân gặp thánh minh. 

Năm cũ đã chém trượt Rồng. 

Năm mới quyết phang đứt Rắn.

Thoát Trung Cộng độc lập non sông. 

Mở bốn biển giao huynh kết đệ.

Chúc nhà nhà đều được ấm no. 

Chúc người người thêm nhiều dũng khí.

Lâm Khang bái chúc!

TIỄN RỒNG ĐÓN RẮN - Thơ Chu Hảo

TIỄN RỒNG ĐÓN RẮN
Chu Hảo

Nhâm Thìn nào thấy vận may
Quý Tỵ năm này rồi sẽ ra sao

Rồng đi vùng vẫy Trời cao
Rắn về uyển chuyển nương vào Địa linh
Đến khi đủ sức bình sinh
Lột xác thình lình chả biết được đâu

Đức tin là phép nhiệm màu
Rắn đi lại đợi năm sau Ngựa về

Hà Nội, xuân Quý tỵ

CHÀO QUÝ TỴ - thơ Nguyễn Trọng Vĩnh

Chào Quý Tỵ!
Nguyễn Trọng Vĩnh

Năm nay Chín tám vẫn chưa sao
Nỗi nước, tình dân, dạ xót đau
Tham nhũng tràn lan nhiều thất thoát
Khó nghèo phát triển sống lao đao
Đủ điều cấm đoán, quyền dân mất
Mọi thứ giá tăng, quỹ lép hao
Lại nữa họ Bành mưu cướp nước
Ai người tâm huyết đứng lên nào!

N.T.V

*Tướng Nguyễn Trọng Vĩnh ngày 2 Tết Quý Tỵ. Ảnh: Nguyễn Xuân Diện

GIAO THỪA - thơ Thảo Phương

Giao thừa 
Thảo Phương

Người lữ hành cuối cùng nhoà nhạt theo đêm

Rượu năm cũ còn say trong bình cũ

Chỉ ngọn gió không nơi trú ngụ

Lặng lẽ cùng ta.

Ta tiễn người xưa bằng rượu nồng năm ngoái

Bài hát xưa đau lại trái tim xưa

Người mê mải-Thời gian không dừng lại...

Phải người tình cuối cùng đã đến rồi

Trễ nải cùng vầng dương...?

T.P