VẺ ĐẸP GIẢN DỊ CỦA PHO TƯỢNG THÁNH MẪU LIỄU HẠNH Ở PHỦ NẤP

 

Tháng Tám giỗ Cha, Tháng Ba giỗ Mẹ
NHÂN NGÀY GIỖ THÁNH MẪU LIỄU HẠNH (3/3):

 
CHIÊM BÁI BỨC TƯỢNG ĐỒNG ĐỘC ĐÁO
VỀ VẺ ĐẸP GIẢN DỊ CỦA THÁNH MẪU

Bài: Trang Thanh Hien

Đây là bức tượng đồng Thánh Mẫu Liễu Hạnh được thờ tại Phủ Nấp - Phủ Quảng Cung (thôn Vỉ Nhuế, xã Yên Đồng, huyện Ý Yên, tỉnh Nam Định) và là một trong những tác phẩm độc đáo nhất trong hệ thống các điêu khắc thờ Mẫu ở Việt Nam.

Khu đền phủ cổ xưa đã từng bị bị san phẳng để xây dựng ao cá, những hiện vật, đồ thờ cũng đã bị thất tán gần hết. Pho tượng Thánh Mẫu Liễu Hạnh bằng đồng kể trên còn may mắn được đưa vào Ủy ban nhân dân xã Yên Đồng cất giữ.

SẮC PHONG MẪU LIỄU HẠNH LÀ MÃ VÀNG HAY MẠ VÀNG CÔNG CHÚA?

VỀ DANH HIỆU THÁNH MẪU LIỄU HẠNH: MÃ VÀNG CÔNG CHÚA, MẠ VÀNG CÔNG CHÚA hay là MÃ HOÀNG CÔNG CHÚA

 
Trong cuốn Tiên phả dịch lục, Kiều Oánh Mậu đã viết về Thánh Mẫu Liễu Hạnh” “Bất giác trong tôi dấy lên lòng kính sợ và cho rằng: Người là Nho, là Phật, là Pháp, là Tiên, là Thần cả đó”. 

 
Như lâu nay chúng ta cùng biết, trong Vân Cát thần nữ, Liễu Hạnh công chúa có hai thần hiệu là 禡黃公主 Mã Hoàng công chúa và 制勝和妙大王 Chế Thắng Hòa Diệu Đại vương. Cả hai đều là của triều đình sắc phong.
 

Danh hiệu 制勝和妙大王 Chế Thắng Hòa Diệu Đại vương được phong vì chúa có công giúp triều đình trừ giặc, vậy còn 禡黃公主 Mã Hoàng công chúa thì khởi nguồn từ đâu?

 
Theo khảo cứu và phát hiện của bạn Lê Tùng Lâm, thì: 

 
"Vân Cát thần nữ chép năm Cảnh Trị, ngài được triều đình phong làm Mã Hoàng công chúa. Tuy nhiên khi đọc các văn bản thần tích hữu quan, chúng tôi phát hiện hai chữ “Mã Hoàng” có ba cách viết khác nhau. 

 
Có 4 bản thần tích chép là 鎷鐄,
Có 2 thần tích ghi là 禡黃,
và cách viết phổ biến nhất là 禡鐄 trong 16 thần tích. 

PHỦ VÂN CÁT LÀ NỀN NHÀ CŨ VÀ LÀ NƠI GIÁNG SINH MẪU LIỄU HẠNH

PHỦ VÂN CÁT LÀ NỀN NHÀ CŨ
VÀ LÀ NƠI GIÁNG SINH THÁNH MẪU LIỄU HẠNH 

 
Nguyễn Xuân Diện

 
Quần thể di tích Phủ Dày, xã Kim Thái, huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Định bao gồm Phủ Vân Cát, Phủ Tiên Hương, Khu lăng Mẫu Liễu Hạnh và các đền phủ đình chùa xung quanh. 

 
Tại Phủ Vân Cát có nhiều bức hoành phi, nhiều đôi câu đối xác nhận đây chính là NHÀ CŨ (cố trạch) và là nơi Mẫu Liễu Hạnh GIÁNG SINH (được xem như là nơi chôn nhau cắt rốn của Mẫu). Xin dẫn chứng các bức hoành phi và một đôi câu đối có hình ảnh kèm theo đây.

PHẢI CHĂNG ÔNG CHU XUÂN GIAO LẠI DỰNG CHUYỆN THÁNH THẦN

ÔNG CHU XUÂN GIAO LẠI DỰNG CHUYỆN MIẾU THỜ HUYỀN TRÂN CÔNG CHÚA TRONG 50 TRANG BÀI VIẾT CÓ TÊN:

 
“VỀ TỔ HỢP THẦN LIỄU HẠNH - HUYỀN TRÂN: TRƯỜNG HỢP LÀNG CHÀI NAM Ô DƯỚI CHÂN ĐÈO HẢI VÂN Ở XỨ QUẢNG”

 
Ngày 20/11/2023, tại Viện nghiên cứu Tôn giáo tổ chức Hội thảo khoa học “ĐỜI SỐNG TÔN GIÁO VIỆT NAM ĐƯƠNG ĐẠI: ĐỜI SỐNG CÁC TÍN NGƯỠNG Ở VIỆT NAM HIỆN NAY” 

 
Trong hội thảo này, TS Chu Xuân Giao đã góp bài tham luận mang tên: “Về tổ hợp thần Liễu Hạnh - Huyền Trân : trường hợp làng chài Nam Ô dưới chân đèo Hải Vân ở Xứ Quảng” bài viết có độ dài 50 trang A4 nhưng nội dung cần hiểu thì trong khoảng 2 trang A4 như sau:

 
Làng chài Nam Ô, ở phường Hòa Hiệp Nam, quận Liên Chiểu, TP Đà Nẵng dưới đèo Hải Vân có một ngôi miếu thờ nhỏ được nhân dân gọi là miếu thờ bà Liễu Hạnh.

NHỮNG SAI LẦM NGHIÊM TRỌNG VỀ HỌC THUẬT CỦA CHU XUÂN GIAO

NHỮNG SAI LẦM NGHIÊM TRỌNG VỀ HỌC THUẬT CỦA ÔNG CHU XUÂN GIAO
TRONG QUÁ TRÌNH PHÁT HIỆN, NGHIÊN CỨU VÀ CÔNG BỐ ĐẠO SẮC PHONG ĐƯỢC ÔNG CHO LÀ CỔ NHẤT Ở PHỦ DÀY (NIÊN ĐẠI 1683)

 
Quần thể Di tích Quốc gia Phủ Dầy với 20 di tích, bao gồm các công trình tôn giáo, tín ngưỡng: đình, đền, chùa, phủ, lăng, từ đường trải khắp trên địa bàn 3 thôn Tiên Hương, Vân Cát và thôn Báng thuộc xã Kim Thái, huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Định. Đây là những công trình gắn liền với sự tích về Mẫu Liễu Hạnh, một trong “Tứ bất tử” của tín ngưỡng dân gian Việt Nam. 

 
Trải qua các triều đại phong kiến, Phủ Dày đã được ban nhiều sắc phong tuy nhiên trải qua chiến tranh, nhiều sắc phong đã thất lạc hay do tự xuống cấp do tác động của thời tiết khí hậu cho nên số lượng sắc phong cho các nơi thờ Mẫu ở Phủ Dày chỉ còn lại một số ít , cho nên việc tìm kiếm sưu tầm, phát hiện các sắc phong cho Mẫu Liễu ở Phủ Dày được các đời thủ nhang, nhân dân sở tại và các nhà nghiên cứu quan tâm.

CHỮ HẠNH TRONG TÊN CỦA LIỄU HẠNH CÔNG CHÚA

CHỮ HẠNH TRONG TÊN CỦA LIỄU HẠNH CÔNG CHÚA

 
Nguyễn Xuân Diện

Liễu Hạnh Công Chúa 柳杏公主, là cái tên đã có ngay trong tư liệu sớm nhất về Thánh Mẫu Liễu Hạnh. Đó là truyện Vân Cát Thần Nữ trong tập sách Truyền Kỳ Tân Phả của Hồng Hà nữ sĩ Đoàn Thị Điểm (1705-1748). Hồng Hà nữ sĩ viết xong cuốn này vào năm 1735. Về sau, hàng chục Thần tích ở các đình miếu, phủ đền, thờ Liễu Hạnh Công Chúa đều chép theo hoặc ảnh hưởng từ sách của Nữ sĩ họ Đoàn. 

 
Hồng Hà nữ sĩ viết về một thần nữ. Và bà lấy ngay chữ Vân Cát, là nơi sinh của nữ thần để đặt tên cho truyện. Nữ sĩ đã để lại thông điệp mà năm trăm năm sau, hay một nghìn năm sau không thể thay đổi: Liễu Hạnh Công Chúa giáng sinh ở Vân Cát. Hay nói khác đi, Vân Cát chính là cố trạch (nếp nhà cũ), là tiên nhân cựu quán (quê cũ của người tiên), là nơi đản sinh (giáng sinh). Chốt là như thế! Mấy người đàn bà hậu thế dù có dùng tiền bạc để làm rách tả tơi nhân cách của mấy kẻ mày râu ham danh hám lợi để sai khiến bọn họ xuyên tạc lịch sử thì Thánh tích đó vẫn như sắt như đồng, tạc vào lịch sử không thể xóa mờ!

ÔNG CHU XUÂN GIAO ĐỌC SẮC PHONG LIỄU HẠNH CÔNG CHÚA

TRỜI ĐẤT! HỌC GIẢ CHU XUÂN GIAO ĐỌC TÊN THÁNH MẪU LIỄU HẠNH LÀ MẠ VÀNG CÔNG CHÚA LẠI CÒN NÓI MẠ VÀNG NGHĨA CŨNG NHƯ MẠ BẠC, MẠ ĐỒNG. Và gọi đó là CHỮ NÔM nữa!

 

Tiến sĩ Chu Xuân Giao khi dịch một sắc phong ở Phủ Dày, đã đọc ra tên Thánh Mẫu Liễu Hạnh là LIỄU HẠNH MẠ VÀNG. 

 
Hãy xem Chu Xuân Giao viết: “Điểm thứ hai, về tên hiệu của vị thần ở lần sắc phong này, là Liễu Hạnh Mạ Vàng tề gia trị quốc hộ sĩ, cẩn tiết hòa mỹ đoan trang, quang mục nhân minh thuần mỹ công chúa 柳 幸 鎷 鐄 斉 家 治 國 護 士 謹 節 和 美 端 莊 光 穆 仁 明 純 美 公 主. Có thể rút gọn thành Liễu Hạnh Mạ Vàng 柳 幸 鎷 鐄. Chữ Mạ Vàng 鎷 鐄 ở đây có thể xem là chữ Nôm, mà nghĩa thì tạm thời có thể hiểu như là “mạ vàng” trong tiếng Việt hiện nay (cùng trường nghĩa với “mạ bạc”, “mạ đồng”...).” (Hết trích)

AI ĐÃ XÂY LĂNG ĐÁ THÁNH MẪU LIỄU HẠNH?

AI ĐÃ XÂY LĂNG ĐÁ THÁNH MẪU LIỄU HẠNH
NĂM 1936-1938 Ở VỤ BẢN, NAM ĐỊNH?

 
NỘI DUNG Ý NGHĨA BÀI THƠ NÔM CỦA ĐÀO CHI TRÊN BIA SÙNG TU LĂNG THÁNH MẪU

 
Nhân có người gửi tài liệu về một bài thơ chữ Nôm, có ở bia Sùng tu lăng thánh Mẫu và cho rằng đây là lịch sử của Đức Thánh Mẫu Phủ Dày vì bài thơ chính là giáng bút của Mẫu Liễu.

 
Đặc biệt có câu thơ sau để nói lên mẫu ở Tiên Hương:

 
“Đường về Nam Định không xa
Tiên Hương Vụ Bản quê nhà mẹ đây”

 
Khi có hỏi ông/bà Đào Chi là ai, làm bài thờ này nhân dịp nào thì vị đó hoàn toàn không biết, và chỉ biết rằng thờ trên Facebook và đang được chia sẻ thông tin rộng rãi

 
VẬY THƠ GIÁNG BÚT LÀ GÌ, ĐÀO CHI LÀ AI, NỘI DUNG TRÊN VĂN BIA ĐÃ NÓI GÌ?

 
Trước hết nói về hiện tượng giáng bút là sản phẩm của các thiện đàn phát triển vào cuối TK19 đâu TK 20. 

KHÔNG CÓ CHUYỆN VUA BẢO ĐẠI CẦU TỰ SINH RA THÁI TỬ BẢO LONG

KHÔNG CÓ CHUYỆN VUA BẢO ĐẠI CẦU TỰ Ở PHỦ DÀY HOẶC PHỦ SÒNG ĐƯỢC BAN THÁI TỬ BẢO LONG VÀ SAU ĐÓ NGÀI CHO XÂY LĂNG ĐÁ ĐỂ TẠ ƠN.

 
Văn bia chữ Nôm “SÙNG TU THÁNH MẪU LĂNG BI KÝ” dựng tại lăng Thánh Mẫu Liễu Hạnh ở xã Kim Thái, huyện Vụ Bản xóa bỏ toàn toàn giả thuyết: Vua Bảo Đại cầu tự ở Phủ Dày và trả ơn bằng việc cho sửa lăng. 

 
Cố Giáo sư Ngô Đức Thịnh viết trong “Đạo Mẫu” (Nxb. Khoa học Xã hội, Hà Nội - 2007) như sau:

 
“Theo sách cũ ghi lại, năm 1937, người trẩy hội Phủ Dầy được biết tin vua Bảo Đại lấy vợ lâu không có con, bà hoàng hậu (theo đạo Thiên chúa) đến cầu khẩn ở đền Sòng, đã được Mẫu ban cho hoàng tử Bảo Long. Thánh Mẫu báo mộng cho biết mộ của Mầu ở ngôi miếu xứ Cây Đa, Phủ Dầy. 

 
Năm 1938, để trả ơn Mẫu, vua Bảo Đại đã cho “Hội Xuân Kinh” triều đình Huế hưng công xây dựng khu lăng Mẫu toàn bằng đá xanh và đá hồng ”(trang 144).

 
Thông tin GS Ngô Đức Thịnh đưa ra là chưa chính xác. Được biết hoàng tử cả của vua Bảo Đại là Hoàng tử Bảo Long sinh năm 1936 không có chuyện năm 1937 cầu tự đến năm 1938 trả ơn.

QUỐC CHÍ ĐỜI ĐỒNG KHÁNH GHI GÌ VỀ PHỦ DÀY VÀ MẪU LIỄU?

SÁCH “ĐỒNG KHÁNH ĐỊA DƯ CHÍ” CHÉP VỀ NƠI THỜ MẪU LIỄU HẠNH 

Ở PHỦ DÀY (HUYỆN VỤ BẢN, TỈNH NAM ĐỊNH) RA SAO?

 
Đồng Khánh địa dư chí (chữ Hán: 同慶地輿志), còn gọi là Đồng Khánh địa dư chí lược (chữ Hán: 同慶地輿志略) là bộ sách địa chí chính thống của Quốc gia viết bằng chữ Hán.

 
Bộ sách được vua Đồng Khánh ra sắc chỉ sai làm, bắt đầu từ khoảng tháng 5 năm 1887 và được hoàn thành trong khoảng thời gian từ đó cho đến mấy năm đầu đời Thành Thái.

 
Nguyên bản gồm 25 tập chép tay (có tài liệu ghi là 27 tập), ghi lại địa lý các tỉnh trong cả nước (chỉ gồm Bắc Kỳ và Trung Kỳ) thời Đồng Khánh (1886-1888). Mỗi tỉnh gồm các mục: vị trí, giới hạn, số huyện, tổng, xã, thôn, phường, số đinh, binh lính, ruộng đất, thuế khóa, phong tục, thổ sản, khí hậu, núi sông, đường sá, đồn lũy, đền miếu, cổ tích, kỹ nghệ. Ngoài ra, mỗi quyển có bản đồ huyện, phủ, tỉnh, tổng cộng 314 bức.

NHÀ NGHIÊN CỨU BÙI VĂN TAM TUỔI 90 VÀ CUỐN SÁCH VỀ PHỦ DÀY

Ông bà Bùi Văn Tam và con gái. FB Bui Van Tam

NHÀ NGHIÊN CỨU BÙI VĂN TAM
VÀ CUỐN SÁCH VỀ PHỦ DÀY VÀ THÁNH MẪU LIỄU HẠNH

Nguyễn Xuân Diện

 
Nhà nghiên cứu Bùi Văn Tam năm nay 92 tuổi. Ông quê ở làng Cao Phương, xã Liên Bảo huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Định. Làng Cao Phương cũng là làng của Trạng nguyên Lương Thế Vinh (1441 – 1496), nhà toán học nổi tiếng trong lịch sử Việt Nam, làm quan dưới thời vua Lê Thánh Tông. 

 
Ông xuất thân Khoa Sử khóa 1, Đại học Tổng hợp Hà Nội, và là một nhà nghiên cứu có am hiểu sâu sắc về Nam Định, đặc biệt là vùng quê Vụ Bản của ông. Tôi có may mắn được quen biết ông từ 25 năm trước, khi tôi về Vụ Bản công tác trong 2 tuần (tháng 5 năm 1998). Ông đã tặng cho tôi nhiều cuốn sách của ông, từ rất lâu rồi.

 

TÀI LIỆU ĐẶC BIỆT LIÊN QUAN ĐẾN QUẦN THỂ DI TÍCH PHỦ DÀY

Phủ Tiên Hương (thuộc Quần thể Phủ Dày, xã Kim Thái, huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Định)

TÀI LIỆU ĐẶC BIỆT QUAN TRỌNG
LIÊN QUAN ĐẾN QUẦN THỂ DI TÍCH PHỦ DÀY

 
Ngày 5/3/2019, tức là rất gần đây, BAN QUẢN LÝ DI TÍCH DANH THẮNG, thuộc Sở VH TT và Du lịch tỉnh Nam Định đã có một báo cáo rất đầy đủ, rất khách quan và khoa học về tên gọi của các di tích thuộc Quần thể Phủ Dày. Văn bản do Ông Trần Xuân Bình, Trưởng ban ký gồm 24 trang và nhiều Phụ lục đính kèm.

 
Hiện vật được khảo sát và thu thập đầy đủ, làm minh chứng khả tín để đưa ra các kết luận rất khách quan và tin cậy.

 
Đáng tiếc, văn bản Báo cáo này bị Bộ Văn hoá Thể thao và Du lịch bỏ qua hoặc không biết tới. Và NGAY NĂM SAU BAN QUẢN LÝ DI TÍCH DANH THẮNG BỊ GIẢI THỂ VÀ SÁP NHẬP BẢO TÀNG TỈNH NAM ĐỊNH (!). Giám đốc Bảo tàng Nam Định hiện nay là Nguyễn Văn Thư.

 
Dưới đây là trích đoạn Phần quan trọng nhất của Bản Báo cáo, chạm đến phần CỐT TUỶ gây nên tranh cãi và mâu thuẫn từ nửa thế kỷ nay ở Quần thể Di tích Phủ Dày. 

12 NĂM TRƯỚC TS. CHU XUÂN GIAO NHẬN ĐỊNH GÌ VỀ PHỦ VÂN CÁT?

Ngũ Vân lâu, Phủ Vân Cát -Ảnh chụp năm 1920. Nơi Tiên Chúa Giáng Sinh được Tổng Đốc Nam Định lúc bấy giờ là Cao Xuân Dục đứng lên hưng công vào năm 1901.

TIẾN SỸ CHU XUÂN GIAO ĐÃ TỪNG CÔNG NHẬN PHỦ VÂN CÁT LÀ NHÀ THÁNH MẪU LIỄU HẠNH & BIẾT THỦ NHANG PHỦ VÂN CÁT SƯU TẦM SẮC PHONG TỪ VIỆN HÁN NÔM VỀ THỜ TẠI PHỦ.

 
Tại trang Blog của mình Tiến Sĩ Chu Xuân Giao đã đăng bài “PHỦ GIẦY VÂN CÁT - NHÀ CŨ CỦA THÁNH MẪU LIỄU HẠNH, 10 NĂM VỀ TRƯỚC (2011-2021)”. 

 
TRONG ĐÓ CÓ BA Ý VÔ CÙNG QUAN TRỌNG

 
NĂM 2011: 

 
1. CHÍNH THỨC NHẬN PHỦ VÂN CÁT LÀ NHÀ CŨ MẪU LIỄU ( NHÀ KHI SINH CÙNG BỐ MẸ ĐẺ)

 
2. KHẲNG ĐỊNH PHỦ VÂN CŨNG LÀ MỘT TRONG NHỮNG PHỦ CHÍNH CỦA PHỦ DÀY.

 
3.BIẾT NGƯỜI THỦ TỪ BÂY GIỜ LÀ ÔNG CƯỜNG ĐANG SƯU TẦM SẮC PHONG CHO PHỦ VÀ THẤY TRÂN TRỌNG VIỆC NÀY

 
Không hiểu vì sao 10 năm sau thì TIẾN SỸ GIAO đã có các nhìn nhận hoàn toàn khác
NĂM 2022~2023:

 
1 KHÔNG CÔNG NHẬN PHỦ VÂN CÁT LÀ PHỦ DÀY (DO KHÔNG CÓ BIA KHẢI ĐỊNH) (Thực tế bia vẫn còn nguyên)

 
2. PHỦ CHÍNH TIÊN HƯƠNG LÀ TRUNG TÂM CỦA PHỦ DÀY.

3.LÊN ÁN VIỆC SƯU TÀM SẮC PHONG KIA LÀ NGỤY TẠO ĐỂ TỰA NHƯ VÂN CÁT CÓ SẮC PHONG

VỀ MỘT ĐÔI CÂU ĐỐI Ở PHỦ TIÊN HƯƠNG

VỀ MỘT ĐÔI CÂU ĐỐI Ở PHỦ TIÊN HƯƠNG 

Nguyễn Xuân Diện

Quần thể di tích Phủ Dày, xã Kim Thái, huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Định bao gồm Phủ Vân Cát, Phủ Tiên Hương, Khu lăng Mẫu Liễu Hạnh và 11 đền phủ đình chùa xung quanh. 

 
Thủ nhang Phủ TIÊN HƯƠNG là Trần Thị Kim Huệ gần đây cho treo biển là “Phủ Chính Tiên Hương – Nơi Thánh Mẫu Giáng Sinh”. 

 
Thực ra Phủ VÂN CÁT mới là nơi lưu dấu tích ngôi nhà mà Mẫu Liễu Hạnh được sinh ra, góc vườn có vạt đất chôn nhúm rau của Mẫu. 

 
Tại gian giữa chính điện của Phủ Tiên Hương mà chị Kim Huệ là Thủ nhang cũng đã có treo đôi câu đối xác nhận rõ:

 
三 世 輪 回 于為 汭 于 雲 葛 于 俄 山 五 百 餘 年 光 實 錄
歷 朝 芭 袞 為 帝 女 為 大 王 為 眾 母 憶 年 萬 古 奠 名 邦
龍 飛 癸 丑 秋
青 化 省 督 學 黎 希 永 奉 撰 

 
Phiên âm là:

- Tam thế luân hồi, vu Vỉ Nhuế, vu VÂN CÁT, vu Nga Sơn, 

                                           ngũ bách dư niên quang thực lục;

- Lịch triều ba cổn, vi Đế nữ, vi Đại vương, vi chúng Mẫu, 

                                                     ức niên vạn cổ điện danh bang.

 
[Lạc khoản: Long phi Quý Sửu thu. Thanh Hóa tỉnh Đốc học Lê Hy Vĩnh phụng soạn].

 
*Chữ Vỉ: gồm bộ chấm thủy và chữ vi. Ở trên bộ gõ ko thể hiện được chữ "Vỉ"

VỀ MỘT BỨC HOÀNH PHI Ở PHỦ VÂN CÁT

VỀ MỘT BỨC HOÀNH PHI Ở PHỦ VÂN CÁT

Nguyễn Xuân Diện

Trong ảnh là bức hoành phi được tôn trí tại Phủ Vân Cát, thuộc quần thể Phủ Dày, xã Kim Thái, tỉnh Nam Định. 

Bức này, đọc từ phải sang trái là "NHẤT THẦN LƯỠNG HÓA". Có người dịch là "vị thần hai lần hóa thân". 

Tại Phủ Tiên Hương bên cạnh cũng có các bức tương tự, cụ thể là:

1- Nhất Cố Thần 一 故 神
2- Nhất Thần Lưỡng Hóa 一 神 兩 化
3- Cố Thần Cố Hóa 故 神 故 化 

Từ trước đến nay các sách vở báo chí đều hiểu sai và dịch sai bức hoành này. 

Mấy chữ này khởi nguồn từ trong thiên Tham lưỡng, sách Chính Mông của Trương Tái. Sách có câu: 一 物 兩 體 ,氣也. 一故神, 兩故化.此天地之所以參也. Nhất vật lưỡng thể, khí dã. Nhất cố thần, lưỡng cố hóa. Thử thiên địa chi sở dĩ tham dã (Dịch là: Một vật đều có hai thể âm – dương, đó là khí. Hợp nhất lại là Thần, có cả âm – dương nên hóa sinh muôn vật. Ấy là nguyên nhân tham phối với trời đất vậy).

Vì vậy, LƯỠNG ở đây là Âm và Dương. NHẤT ở đây là hợp nhất.

Hợp nhất được ÂM và DƯƠNG thì là THẦN. 

Có Âm và Dương nên mới HÓA SINH VẠN VẬT.

Chỉ có THẦN mới làm được việc này. Nói văn chương thì là: Vì có hai (âm–dương) cho nên biến hóa, vì hợp nhất (âm – dương) cho nên là thần. 

Nhất Cố Thần, Nhất Thần Lưỡng Hóa, Cố Thần Cố Hóa, Lưỡng cố Hóa Nhất cố Thần là những chữ được thấy ở nhiều di tích thờ Nữ thần ở Việt Nam (Chùa Mía Sơn Tây, ở khám thờ Bà Chúa Mía cũng có ba chữ Nhất Cố Thần 一 故 神, có người dịch là Một Thần Cũ). 

24.7.2023
Nguyễn Xuân Diện

* Cám ơn Mai Đình tiên sinh, gần chục năm trước đã chỉ cho tôi biết câu này trong sách Chính Mông của Trương Tải, để hôm nay tôi chia sẻ với anh chị em!

ĐỀN SÒNG - SÙNG SƠN LINH TỪ

ĐỀN SÒNG - SÙNG SƠN LINH TỪ

 
Bài: Nhân Phúc

 
Sòng Sơn Linh Từ hay dân gian Vẫn gọi Phủ Sòng là nơi thờ Thiên - Địa Tiên Thánh Mẫu (Vân Hương Đệ Nhất Thánh Mẫu - Sòng Sơn Thánh Mẫu).

 
Rước Mẫu vào Ba Dội
Rước Mẫu ra Đền Sòng
Đền Sòng thiêng nhất Xứ Thanh
Ở trên tỉnh Lạng có thành Tiên xây.

 
Đền Sòng Sơn nơi lưu dấu tích Đức Địa Tiên Thánh Mẫu giáng thế là ngôi đền rất linh thiêng nổi tiếng trong vùng .

 
Năm Vĩnh Tộ đời vua Lê Thần Tông (1619 - 1628) một ông lão người làng Cổ Đam, trang Phú Dương, huyện Tống Sơn, phủ Hà Trung (nay là làng Cổ Đam, phường Lam Sơn, thị xã Bỉm Sơn, Thanh Hóa) được Tiên Chúa Liễu Hạnh linh ứng báo mộng: 

LẦN ĐẦU CHIÊM BÁI ĐỀN PHỐ CÁT

LẦN ĐẦU CHIÊM BÁI ĐỀN PHỐ CÁT 

Nguyễn Xuân Diện

Đền Phố Cát toạ lạc tại xã Thành Vân huyện Thạch Thành, tỉnh Thanh Hoá. Đi đường QL1, đến thị xã Bỉm Sơn qua Đền Sòng có lối vào huyện Thạch Thành, đi đến thị trấn Thạch Thành rẽ phải 500m là đến đền Phố Cát.

Đền thờ Thánh Mẫu Liễu Hạnh.

Quanh đền cổ thụ rườm rà. Đền nằm chênh vênh bên bờ suối An Lão. Suối trong xanh, có cầu đá dẫn sang đền Quan Giám Sát. 

113 năm trước, cụ Phó bảng Kiều Oánh Mậu diễn Nôm tiên phả Tiên Chúa Liễu Hạnh cho biết cạnh đền có giếng âm dương đêm thì cạn mà ngày lại đầy. Lại cho biết cá ở dưới suối trước cửa đền có một loài nhưng chia làm hai: một loại ăn chay, một loại ăn mặn. Cá ở suối đầu đen, bụng trắng, mình dài. 

PHỦ DÀY HAY PHỦ GIẦY - CHỨNG TÍCH TRÊN BIA ĐÁ

PHỦ DÀY HAY PHỦ GIẦY
- TÌM HIỂU CHỮ DẦY/ GIẦY QUA VĂN BẢN HÁN NÔM

 
Bài của Hoài Cổ

 

Hiện nay ngay cả trong các văn bản chính thống khi viết về một địa danh ở Vụ Bản Nam Định các sách vở chính thống thường không thống nhất giữa Dầy, Dày hay Giầy Giày. Có nhiều văn bản sử dụng cả hai cách viết trong một văn bản.

Một làng quê có tên Nôm là một vùng đất cổ có truyền thống lâu đời. Theo nhiều khảo cứu các làng có tên Nôm thường phải có thời gian thành lập làng trước đời Lý.

Về địa danh Phủ Dày/ Giầy nếu theo cách phát âm của miền Bắc khó có thể phân biệt nghĩa gốc.

Theo tư liệu từ Ban Tuyên Giáo Nam Định thì phải gọi là Giầy/ Giày mới đúng vì dân gian còn lưu truyền huyền thoại: Vua đi ngang qua vùng này và nghỉ đêm ở quán hàng của bà chúa Liễu Hạnh, sau đó được tặng một đôi giày nên đã lập nơi thờ tự gọi là Phủ Giầy. Còn khi gọi là Phủ Dầy vì chính nơi này có món bánh dày nổi tiếng, lại có người cho rằng, Kẻ Giầy xuất phát từ nơi có gò đất nổi lên hình bánh dày trước cửa phủ.

TIN BUỒN: VÔ CÙNG THƯƠNG TIẾC GIÁO SƯ NGÔ ĐỨC THỊNH

. .  . TIN BUỒN  Chúng tôi vô cùng thương tiếc báo tin: Giáo sư - Tiến sĩ  NGÔ ĐỨC THỊNH  Sinh năm 1944 Quê quán: Xã Hải Phúc, huyện Hải Hậu, Nam Định. Nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu Văn hóa Dân gian (Nay là Viện Nghiên cứu Văn hóa),  Nguyên Tổng Biên tập Tạp chí Văn hóa Dân gian, Phó Chủ tịch Hội đồng Folklore châu Á, Giám đốc TT văn hóa tín ngưỡng VN Học giả tiên phong trong nghiên cứu Nông cụ,  Trang phục, Hát văn, Lên Đồng và Đạo Mẫu. Đã từ trần hồi 06h30 ngày 06.06.2020  (tức ngày Rằm tháng Tư nhuận, năm Canh Tý)   tại Hà Nội. Hưởng thọ 77 tuổi. Lễ viếng cử hành từ 9h30 tới 10h45  Thứ Hai, Ngày 8 tháng 6 năm 2020 tại Nhà tang lễ BQP, số 5 Trần Thánh Tông, HN Lễ truy điệu hồi 10h45 tới 11h45 cùng ngày, Hóa thân về cõi vĩnh hằng tại  Đài hóa thân hoàn vũ Văn Điển, Hà Nội Sau đó an táng tro cốt tại quê nhà.   *******  Kính cẩn vĩnh biệt Giáo sư Ngô Đức Thịnh! Và xin dâng lời cầu nguyện anh linh Thầy nhàn du tiên cảnh, sớm hôm hầu hạ chư vị Thánh Mẫu và các thần linh của Điện Mẫu. Và thành kính chia buồn cùng Bà Quả phụ Phạm Bích Hoan và các con cháu; cùng các thế hệ đồng nghiệp, môn sinh của Thầy.

PGS.TS Vương Xuân Tình

NGÔ ĐỨC THỊNH - NGƯỜI ANH LỚN CỦA TÔI TRONG KHOA HỌC

Vào lúc 7 giờ 20 phút sáng nay, ngày 6/6/2020, GS.TS. Ngô Đức Thịnh, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu văn hóa dân gian (nay là Viện Nghiên cứu văn hóa) thuộc Viện Hàn lâm khoa học xã hội Việt Nam đã về với thế giới của người hiền, hưởng thọ 76 tuổi.

VẺ ĐẸP GIẢN DỊ CỦA PHO TƯỢNG THÁNH MẪU LIỄU HẠNH Ở PHỦ NẤP

Độc đáo pho tượng Mẫu Liễu Hạnh ở Phủ Nấp

Trang Thanh Hiền

TP - Được tạo tác bằng đồng, pho tượng Thánh Mẫu Liễu Hạnh mới được phát hiện ở Phủ Nấp - Phủ Quảng Cung (Vỉ Nhuế, Ý Yên, Nam Định) có thể xem là một trong những tác phẩm độc đáo nhất trong hệ thống các điêu khắc thờ Mẫu ở Việt Nam. 
.

Hơn thế nữa pho tượng này còn là tác phẩm ghi nhận những giá trị lịch sử và văn hóa của vùng đất gần đây được các nhà khoa học phát hiện là nơi “giáng trần” đầu tiên của Bà.

Pho tượng ba chìm bảy nổi

Phủ Quảng Cung, hay còn gọi là Phủ Nấp thuộc xã Yên Đồng, huyện Ý Yên, tỉnh Nam Định, cách Phủ Dày khoảng 7km, từng được biết đến qua thư tịch cổ là nơi giáng sinh đầu tiên Thánh Mẫu Liễu Hạnh, một trong những thánh nữ thuộc hàng Tứ Bất Tử của Việt Nam.

Như trên câu đối của phủ chính Tiên Hương ở Phủ Dày có ghi: “Tam thế luân hồi, vu Vỉ Nhuế, vu Vân Cát, vu Nga Sơn ngũ bách dư niên quang thực lục/ Lịch triều ba cổn, vi đế nữ, vi đại vương, vi chúng mẫu, ức niên van cổ điện danh bang” (Ba kiếp giáng trần, ở Vỉ Nhuế, ở Vân Cát, ở Nga Sơn, đến nay đã hơn năm trăm năm sự tích sáng ngời trong sử sách/ Các triều phong tặng là con vua, là đại vương, là Thánh Mẫu, Ngàn năm vạn thủa rạng non sông).

Tuy nhiên, từ trước tới nay người ta lại chỉ biết đến những địa điểm mà tín ngưỡng thờ bà đã trở nên phổ biến cuốn hút hàng ngàn hàng vạn con nhang đệ tử hành hương về đất Mẫu như Phủ Dày, hay đền mẫu Sòng Sơn, Thanh Hóa, mà lại không biết đến một địa danh không kém phần quan trọng đó là Phủ Nấp.