Trần Đình Sử: TỪ HÁN VIỆT GỐC NHẬT TRONG TIẾNG VIỆT

 Tranh cổ Nhật Bản. Nguồn: Internet.

TỪ HÁN VIỆT GỐC NHẬT TRONG TIẾNG VIỆT

Trần Đình Sử

Đại học Sư phạm Hà Nội

1. Tiếng Việt có một vốn từ Hán - Việt rất lớn. Tuy chưa có con số thống kê xác định, song các nhà ngôn ngữ ước lượng số từ đó chiếm từ 60-80% từ vựng tiếng Việt. Trong số từ Hán Việt tiếp thu được từ thư tịch Hán cổ, từ Hán ngữ hiện đại, có một loạt từ Hán Việt, tuy tiếp thu chủ yếu qua con đường từ sách báo Trung Quốc nhưng lại có nguồn gốc Nhật Bản, chính người Trung Quốc cũng xem là từ ngoại lai có nguồn gốc Nhật Bản của họ. Có thể có cả từ gốc Nhật người Nhật trực tiếp đem đến Việt Nam hoặc người Việt trực tiếp vay mượn.

NHÀ THƠ NGUYỄN DUY VÀ MÓN QUÀ TỪ SÀI GÒN

NHÀ THƠ NGUYỄN DUY VÀ MÓN QUÀ 

NHƯ CƠN MƯA MÁT GIỮA TRƯA NỒNG HÀ NỘI

Nguyễn Xuân Diện

Hà Nội nóng quá! Ngoài giời dễ đến hơn 40 độ. Trưa nay, nghỉ trưa vừa dậy đã nhận được một phong thư: Nhà thơ Nguyễn Duy gởi sách tặng từ Sài Gòn, bỗng chốc lòng tôi như đang có cơn mưa rào. 

Anh Nguyễn Duy nhắn tin nhấp nhứ khoe cuốn sách từ khi nó vừa ra khỏi nhà in, mà dễ chừng anh chỉ được ngắm nó qua ảnh do La Khắc Hoà tiên sinh gửi. Anh Hoà nhắn tin hỏi địa chỉ để gửi sách, sau lại thấy anh bảo anh gửi đi Sài Gòn cho anh Nguyễn Duy. Thế là sách được anh La Khắc Hoà (Lã Nguyên) ký, rồi chuyển vào Sài Gòn để anh Nguyễn Duy ký rồi mới gửi ra Hà Nội cho Xuân Diện. 

Tôi đã mê thơ Nguyễn Duy từ thời cuối cấp III. Khi ấy, ở góc chợ Nghệ Sơn Tây có một ông lão cao lêu nghêu, có cái mũi dài như ông lão bán đỉa trong Truyện Bu ra ti nô, thường trải một tấm bạt ra để bán sách. Tuy ở tỉnh lẻ nhưng sạp sách của ông lại thường có những cuốn sách mới in, còn thơm mùi mực, rất hợp với bọn học sinh chúng tôi như: "Tình yêu – tình bạn – Thơ" sách khổ nhỏ bìa màu tím, rồi có cả cuốn "Mẹ và Em" của Nguyễn Duy nữa. Tôi quyết mua cuốn sách đó. Sách in ở Nhà xuất bản Thanh Hoá nhưng in đẹp và sang lắm. Bìa là tranh một cô gái khoả thân vẽ màu nước. Đây là lần đầu tiên tôi trông thấy tranh một cô gái khoả thân. Năm ấy tôi 17 tuổi (1987). Trong sách ngay trang đầu là một trang ảnh thủ bút Nguyễn Duy chép bài “Thơ tặng người xa xứ” chữ đẹp tuyệt vời. Cuốn sách in giấy đẹp, các bài thơ trình bày bằng phông chữ nghiêng dễ xem và đơn giản, thông thoáng và dễ chịu lắm. Đặc biệt nhất, tôi bị sốc khi lật bên trong thấy các phụ bản là chùm ảnh của Nghệ sĩ Nhiếp ảnh Phạm Văn Mùi nổi tiếng, bộ ảnh Tóc gió, Tâm tư…xem vừa thích thú vừa rợn người, nhất là khi ấy cậu bé nhà quê 17 tuổi tâm hồn đang rất non tơ. Khi tôi vào học Tổng hợp Văn, thỉnh thoảng có trông thấy Anh Nguyễn Duy đến các buổi hội thơ trong ký túc xá Mễ trì, nhưng tôi không dám lại gần bắt chuyện. Năm 1994, trên báo Người Hà Nội tôi có viết bài bình bài thơ “Một góc chiều Hà Nội” của anh.

Hoài Yên: TA GẶP TÚ XƯƠNG TRONG "ĐƯỜNG THI QUỐC ÂM CỔ BẢN"

Tưởng nhớ Thi sĩ Hoài Yên (1935-2020), xin chia sẻ cùng quý vị bài Bạt
ông viết cho "Đường Thi quốc âm cổ bản" của chúng tôi:

Lời bạt 
Đường thi Quốc âm cổ bản

Ta gặp Tú Xương trong cổ bản này

Hoài Yên
.

Đường thi quốc âm cổ bản là một tài liệu quý cho những ai yêu thích, học tập và nghiên cứu Đường thi (kể cả nguyên tác chữ Hán và thơ dịch quốc âm).

Một điều đặc biệt thú vị là bản dịch lại là một bản cổ chưa từng được công bố, sau nhiều bản dịch khác sinh sau, đẻ muộn mà đã được nhiều thế hệ thưởng thức. Các dịch giả là những nhà nho thi nhân ở vào giai đoạn cuối của thời kỳ trung cận đại, vẫn chưa có ý định “vứt bút lông, cầm bút sắt”, mặc dầu lúc ấy chữ quốc ngữ đã được dùng khá phổ biến.

Một thú vị nữa, là ở tập sách này, chúng ta được gặp dịch giả Tú Xương.

Trước đây, mọi người mới chỉ biết Tú Xương là một nhà thơ trào phúng vào bậc nhất của Việt Nam. Tú Xương làm thơ trào phúng, châm biếm, viết đến đâu phổ biến đến đấy, không hề ghi chép lưu lại dù chỉ để trong ngăn kéo. Số thơ được công bố hiện nay là do hậu sinh sưu tập và in ấn. Cho đến bây giờ, cũng chưa thấy ai nói tới một bài thơ nào của Tú Xương viết bằng chữ Hán hoặc thơ dịch.

Trần Đình Sử: "XÁC PHÀM" - NÉN HƯƠNG THƠM TƯỞNG NHỚ LIỆT SĨ

Tiểu thuyết Xác phàm của Nguyễn Đình Tú – nén hương thơm tưởng nhớ liệt sĩ

Trần Đình Sử

Tiểu thuyết Xác phàm của Nguyễn Đình Tú - nén hương thơm tưởng nhớ các liệt sĩ hy sinh trong cuộc chiến đấu chống Trung Quốc xâm lược năm 1979

Ngày 27 tháng 7 năm nay bạn đọc Việt Nam được thưởng thức cuốn tiểu thuyết mới rất xúc động của nhà văn Nguyễn Đình Tú – cuốn Xác phàm do nhà xuất bản Trẻ ấn hành và phát hành vào quý ba năm 2014. Tiểu thuyết được viết vào tháng 8, 9 năm 2013, nhưng một năm sau, tức là tháng 7 năm nay nó mới được xuất bản, hẳn cũng do đề tài “nhạy cảm”. Hẵn cũng vì hành động hạ đặt giàn khoan vào thềm lục địa của Việt Nam với hàng chục tàu chiến tàu ngầm hung hăng trên vùng biển của Việt Nam tại biển Đông đã phần nào thức tỉnh lương tâm, tạo điều kiện cho cuốn sách được ra mắt bạn đọc.

Đã có một số tác phẩm có đề cập đến chiến tranh chống quân xâm lược Trung Quốc, nhưng có lẽ cuốn sách của Nguyễn Đình Tú là cuốn đầu tiên viết về cuộc chiến đấu anh hùng bảo vệ Tổ Quốc của quân và dân ta một cách trực diện. Đó là cuộc chiến đấu mười một ngày đầu tiên ở một mặt trận của cuộc chiến tranh rộng lớn trên toàn tuyến biên giới phía bắc giáp với Trung Quốc. Cuốn tiểu thuyết rất hấp dẫn, tôi đọc một hơi không dứt ra được cho đến khi đọc hết. Một cuốn siêu tiểu thuyết, một truyện trong truyện. Nhân vật Nam được người bạn thân là Việt (cả hai đều là con liệt sĩ, sinh ra vào chính thời gian xảy ra cuộc chiến tranh) đưa sang một nước trong khối ASEAN phẫu thuật chuyển giới, nhờ đó mà anh có năng lực đặc biệt được mách bảo về mười một ngày chiến đấu anh dũng của cha mình. Nói cách khác là thần thức người cha đã nhập vào Nam khiến anh có thể kể lại mươi một ngày chiến đấu kia. Đến khi tìm được hài cốt người cha, thần thức người cha được giải thoát, Nam chỉ còn xác phàm rồi Nam chết. Đó là câu chuyện bề ngoài đề dẫn dắt vào chuyện chính là cuộc chiến đấu. Hai tuyến truyện đan xen từ đầu đến cuối, nhưng người đọc sẽ không thể ngừng chú ý khỏi cuộc chiến đấu không cân sức của các chiến sĩ của ta. Chỉ sau loạt đạn pháo công kích đầu tiên quân ta trên mặt trận này đã mất liên lạc, mất chỉ huy, tiếp viện từ trên, và họ tự chiến đấu đơn độc với tinh thần của những người chủ nhân của đất nước để bảo vệ pháo đài, cao điểm. Từ biên giới đến pháo đàì cách 17 km, mà quân địch đông gấp mười lần phải mười một ngày mới chiếm được. Một cuộc chiến đấu đau thương và bi tráng. Toàn bộ đơn vị, trừ một số ít thoát ra được, còn hầu hết đã chiến đấu đến hơi thở cuối cùng. Các nhân vật bố Anh (cha Việt), bố Em (cha Nam), ông Hạng, trưởng bản người Tày, chị mặc áo thiên thanh, em Lõi, cậu anh nuôi 19 tuổi…những người gặp ngẫu nhiên trong chiến đấu, tự nguyện họp thành đơn vị, đều là những người anh hùng để lại hình ảnh khá đậm nét cho người đọc.

KIỀU VIỆT NAM, KIỀU TRUNG QUỐC, KIỀU NÀO ĐẸP HƠN?

Kim - Vân - Kiều gặp gỡ. Tranh dân gian Kim Hoàng.

Kiều Việt Nam, Kiều Trung Quốc, 

Kiều nào đẹp hơn?

Nguyễn Mạnh Hà
Gửi tới BBC từ Hà Nội
2 tháng 8 2019

Tại hội thảo chủ đề Đọc lại Truyện Kiều tổ chức tại Hà Nội mới đây, tôi có dịp gặp những nhà nghiên cứu hàng đầu, trong đó phải kể đến GS TS Trần Đình Sử để hiểu thêm về hành trình xuất chúng của Kiều- từ một nữ nhân bên lề tiến trình lịch sử Trung Quốc tới nữ chính mẫu mực tiêu biểu trong văn học Việt Nam.

Kiều được người Việt nhớ tới như một biểu tượng về tài sắc hơn là cuộc đời đầy truân chuyên của nàng.

Khi mới tiếp xúc với Truyện Kiều, tôi còn nhớ mình có cảm giác hơi "chạnh lòng" khi tượng đài văn chương lẫy lừng của Việt Nam có nguồn gốc từ Trung Quốc. Vậy một lần nữa, giáo sư có thể nêu bật sự khác biệt giữa Truyện Kiều (Đoạn trường Tân thanh) của Nguyễn Du và tác phẩm gốc Kim Vân Kiều truyện của Thanh Tâm Tài Nhân?

NẾU VIỆT NAM LÀ MỘT KHU TỰ TRỊ CỦA TRUNG QUỐC THÌ SẼ RA SAO?

Nếu Việt Nam là một khu tự trị của Trung Quốc  

thì sẽ ra sao?

Trần Đình Sử
 

07.08.2015

Nếu Việt Nam là một khu tự trị của Trung Quốc thì sẽ ra sao? Trước hết tên nước bị xóa mất. Dân Tàu tràn sang ta. Chữ Hán là ngôn ngữ chính, tiếng Việt như tiếng Chuang bây giờ.

Người Việt sẽ bị di dời đi qua nhiều nơi hẻo lánh của Trung Quốc, bị phân tán triệt để để không còn tập trung, không có sức để khôi phục lại nước cũ.

Quân đội Việt Nam sẽ sang trấn thủ phía biên giới Ấn Độ, Pakistan, Duy Ngô Nhĩ, đánh nhau, chết ở đó, còn quân Tứ Xuyên, Quý Châu, Quảng Đông sang bảo vệ các thành phố lớn Hà Nội, Hồ Chí Minh, Hải Phòng, Đà Nẵng, ...Các nhân sĩ yêu nước bị đàn áp.

CẢI CÁCH CHỮ QUỐC NGỮ, CHUYỆN LẼ RA KHÔNG NÊN BÀN NỮA

CẢI CÁCH CHỮ QUỐC NGỮ, 

CHUYỆN LẼ RA KHÔNG NÊN BÀN NỮA

Nguyễn Văn Hiệp 
1-9-2018

Tưởng chuyện này đã êm rồi (xã hội còn nhiều chuyện cần bàn hơn) nhưng hôm nay đọc những dòng giận dữ của GS Trần Đình Sử trên Tin Nhanh 24h, tôi thấy cần lên tiếng để ủng hộ GS Trần Đình Sử, góp thêm tiếng nói bác bỏ đề nghị cải cách chữ Quốc ngữ của PGS Bùi Hiền (thông qua Bản đề xuất của tác giả).

GS. Trần Đình Sử: NHẬN XÉT ĐỀ THI QG MÔN NGỮ VĂN NĂM NAY

Trần Đình Sử
26 - 6 - 2018

Nhận xét đề thi Quốc gia môn ngữ văn năm 2018

Đề thi theo cấu trúc Đọc hiểu – Tự luận, theo hướng mở, theo mô hình đã cho mẫu minh hoạ trước để GV và HS làm quen. Ngữ liệu trích thơ Đánh thưc tiềm lực của Nguyễn Duy làm dưới thời bao cấp, trước đổi mới, bây giờ đã có phần không phù hợp. Bài thơ nhấn mạnh sự đói nghèo, đầu óc lười biếng, tự mãn, cứ ca tiềm lực mà tiềm lực ngủ yên. Bây giờ đất nước đã rất khác. Tài nguyên cạn kiệt, môi trường huỷ hoại, ô nhiễm, đồng ruộng nhiễm mặn, đất đai sạt lở, ngư trường bị TQ cấm đoán, nguy cơ mất biển, mất rừng, không còn vấn đề đánh thức tiềm lực nữa. Ngày nay cũng không còn ai ngợi ca rừng bạc biển vàng như xưa nữa. Do đó câu hỏi yêu cầu phát biểu về sứ mệnh đánh thức tiềm lực đất nước rơi vào trống không. Điều này khiến HS không biết làm thế nào. Còn nếu các em, đang độ tuổi 18, mà vẫn có ý thức sứ mệnh đánh thức tiềm lực thì nói chung là làm theo ý mớm trong đề, một lối làm văn không có gốc rễ, tức là làm hư văn. Được điểm cao về hư văn thì chẳng có giá trị gì. Nói chung ngữ liệu này làm khó cho thí sinh.

Chu Mộng Long: THI PHÁP HỌC TRẦN ĐÌNH SỬ

Giáo sư Tiến sĩ Trần Đình Sử. Ảnh: FB Trần Đình Sử.

Thi pháp học Trần Đình Sử

Chu Mộng Long

Tôi gọi là thi pháp học Trần Đình Sử như tôi đã từng viết, rằng thi pháp học thế giới khi được truyền bá vào Việt Nam đã “Trần Đình Sử hóa” một cách sâu sắc. Đến lượt những người kế thừa, ảnh hưởng thi pháp học Trần Đình Sử đã sử dụng toàn bộ lý thuyết của ông làm công cụ cho một cuộc đổi mới căn bản nghiên cứu, phê bình văn học tại Việt Nam.

NẾU VIỆT NAM LÀ MỘT KHU TỰ TRỊ CỦA TRUNG QUỐC THÌ SẼ RA SAO?

Nếu Việt Nam là một khu tự trị của Trung Quốc
thì sẽ ra sao?

Trần Đình Sử
07.08.2015

Nếu Việt Nam là một khu tự trị của Trung Quốc thì sẽ ra sao? Trước hết tên nước bị xóa mất. Dân Tàu tràn sang ta. Chữ Hán là ngôn ngữ chính, tiếng Việt như tiếng Chuang bây giờ.

Người Việt sẽ bị di dời đi qua nhiều nơi hẻo lánh của Trung Quốc, bị phân tán triệt để để không còn tập trung, không có sức để khôi phục lại nước cũ.

GS. Trần Đình Sử: CỰU VÀ NGUYÊN Ở NƯỚC TA

CỰU VÀ NGUYÊN

Trần Đình Sử

Ở các nước trên thế giới mỗi khi một ông to mãn nhiệm, người ta đều gọi là "cựu", ví dụ cựu tổng thống, cựu thủ tướng, cựu bộ trưởng, và sau khi cựu rồi thì họ tìm một cuộc sống khác, nghề khác...

GS. Trần Đình Sử: MỘT ĐỀ XUẤT CÓ TÍNH HUỶ HOẠI VĂN HOÁ

GS. TS Nhà giáo Nhân Dân Trần Đình Sử.

Trần Đình Sử

MỘT ĐỀ XUẤT CÓ TÍNH HUỶ HOẠI VĂN HOÁ 

Tôi đã định không phát biểu về đề nghị tào lao, có hại của ông Bùi Hiền, nhưng thấy một số người vẫn khuyến khíchông ấy và ông ấy quyết tâm làm đến cùng nên phải nói đôi lời., nhân có một phóng viên phỏng vấn.

Ông Hiền không hiểu cái chữ mà ông ấy đề xuất sẽ có hại thế nào đối với chữ viết Việt Nam. Chỉ cần nói thế này là rõ:

Trần Đình Sử: NGHĨ VỀ CÁCH MẠNG THÁNG MƯỜI NGA

Hàng trăm ngàn người biểu tình ở Quảng trường Manezh ở Moscow, 

gần Điện Kremlin, ngày 19/3/1991, yêu cầu Tổng thống Gorbachov từ bỏ quyền lực. 

(Ảnh: Dominique Mollard/AP)

Trần Đình Sử

Nghĩ về Cách mạng tháng Mười Nga

Cách mạng tháng Mười Nga đã lật đổ chế độ chuyên chế Nga hoàng và lập nên nền chuyên chế vô sản. Trong xã hội chuyên chế ấy chỉ có giai cấo công nhân, nông dân được tồn tại, các giai cấp khác không được tồn tại, mà bị cải tạo, khinh bỉ, không được học tập đầy đủ. 

Chế độ xã hội chủ nghĩa xây dựng trên nền tảng chủ nghĩa tập thể, con người không có tư hữu. Họ không có động lực để lao động và sáng tạo, năng xuất lao động thấp; trong khi đó chế độ quan liêu, tập trung dân chủ chỉ củng cố quyền lực giới cầm quyền, chúng tham những, lãng phí. Từ đó sản xuất không phát triển, người lao động chán nản, lao động lỏng lẻo và đi đến sụp đổ. Liên xô rất đông đảng viên, song khi sụp đổ không một đảng viên nào đứng ra cứu đảng. Sụp đổ là tất yếu cho chế độ chuyên chế, do lí thuyết viễn vông phản khoa học. 

Trần Đình Sử: GS NGÔ BẢO CHÂU CÓ XÚC PHẠM HỒ CHỦ TỊCH KHÔNG?

GS. Ngô Bảo Châu. Ảnh: Internet.

Trần Đình Sử

GIÁO SƯ NGÔ BẢO CHÂU 
CÓ XÚC PHẠM HỒ CHỦ TỊCH KHÔNG?
 
Ông Nguyễn Trọng Bình phân tích: "Năm2016, nhân dịp kỷ niệm ngày sinh của Chủ tịch Hồ Chí Minh, trên trang cá nhân, GS Châu có nói rằng: “Có quý mến ai thì mong họ thoát khỏi vòng luân hồi, đừng bắt họ sống mãi trong sự nghiệp của chúng ta”.

GS. Trần Đình Sử: BÀN THÊM VỀ TỪ "THẤU CẢM" TRONG ĐỀ THI VĂN

GS. TS Ngữ văn Trần Đình Sử. Ảnh: FB Trần Đình Sử.

Trần Đình Sử
27.06.2017

BÀN THÊM VỀ TỪ THẤU CẢM TRONG ĐỀ THI 

MÔN VĂN 2017

1.Trong đề thi môn Ngữ văn Quốc gia năm 2017 xuất hiện một từ không có trong từ điển tiếng Việt (2004), nhưng đã có trong từ điển đó trong bản in từ năm 2011, 2015 tại trang 1457và được giải thích là “thấu hiểu và cảm thông, một cách sâu sắc.”. Cách giải thích của nhà từ điển giống như là cách giải thích bằng chiết tự theo lối dân gian, có vẻ không đáng tin cậy. Cách giải thích đó không dựa vào lịch sử tiếng Việt. 

GS. Trần Đình Sử: BÀN VỀ HAI CHỮ THẤU CẢM TRONG ĐỀ THI VĂN

BÀN VỀ HAI CHỮ "THẤU CẢM"
TRONG ĐỀ THI MÔN NGỮ VĂN 2017

Trần Đình Sử 

1.Trong đề thi môn ngữ văn Quốc gia năm 2017 xuất hiện một từ không có trong từ điển tiếng Việt, với cách hiểu khác nhau trong dư luận là một điều không nên. Bởi trong bài làm thế nào các em hs cũng nhắc lại từ ấy với cách hiểu theo tác giả hoặc theo cách khác, các thầy cô chấm bài cũng không biết sao mà chấm. Nếu bỏ qua chuyện dùng từ đúng, sai thì sẽ xảy ra tình trạng chấp nhận một chuyện hầm bà làng trong việc chấm thi Quốc gia, và như vậy làm cho bài thi trở thành thiếu khoa học.. Do đó một điều cần rút ra trong việc ra đề là từ ngữ trong đề phải là từ ngữ có trong từ điển tiếng Việt hiện hành để làm căn cứ. 

Trần Đình Sử: KÍNH MỜI CÁC BẠN QUAN TÂM ĐẾN DỰ

GS. Trần Đình Sử

Trần Đình Sử

KÍNH MỜI CÁC BẠN QUAN TÂM ĐẾN DỰ 

Buổi giới thiệu sách "Âm tiết tiếng Việt và Ngôn từ thi ca" của Nguyễn Quang Hồng và Phan Diễm Phương (Nxb ĐHQG Hà Nội) sẽ do Hội Nhà văn Hà Nội tổ chức vào 14h30 chiều thứ Bảy 8-4-2017, tại quán Cafee 3A Ngô Quyền, Hoàn Kiếm, Hà Nội.

GS. Trần Đình Sử: MONG ƯỚC ĐẦU NĂM

MONG ƯỚC ĐẦU NĂM 
Trần Đình Sử
Mùng Một Tết Đinh Dậu

Đầu năm mong sao cho tư tưởng yêu nước, bảo vệ chủ quyền phải lên ngôi thực sự, nó phải là hạt nhân đoàn kết người Việt ở trong nước và thế giới. 

Ước mong tư tưởng đầu hàng, quỳ gối trước quân bạo ngược bị phỉ nhổ.

Ước mơ tư tưởng chính phủ kiến tạo, liêm chính, hành động, khởi nghiệp thành sự thật, không phải là khẩu hiệu tuyên truyền đầu lưỡi, khiến cho doanh nghiệp, nông nghiêp, du lịch, công nghiệp, ngoại thương phát triển, đời sống nhân dân được cải thiện.

TRÍ THỨC PHẢN ĐỐI VỀ VIỆC CẤM RA MẮT SÁCH VỀ TRƯƠNG VĨNH KÝ

NHÂN CHUYỆN SÁCH "PETRUS KÝ - NỖI OAN THẾ KỶ" BỊ CẤM RA MẮT BẠN ĐỌC

Trần Đình Sử
(Giáo sư- Tiến sĩ - Nhà giáo nhân dân)

Ta là một nước được coi là có pháp luật, nhưng đang tiếc là luật đen, luật miệng vẫn đang hoành hành. Có hai luật. Một luật do quốc hội thông qua, đó là luật chủ yếu thi hành công khai. Còn một luật đen chỉ ra hiệu bằng miệng nhưng cán bộ các cấp thi hành răm rắp.

Tôi nhớ hồi đầu năm 1990 khi đó chúng tôi đề xuất việc thành lập Hội nghiên cứu văn học Việt Nam. Phó thủ tướng Nguyễn Khánh đã kí quyết định cho thành lập. Ngày đại hội thành lập được quy định là ngày mai, nhưng tối nay có một cú điện thoại từ một ông to gọi xuống cho ông HT, đề nghị hoãn. Thế là ông HT gọi điện đi khắp nới để hoãn, nhưng đó thật ra không phải hoãn mà là cấm vĩnh viễn. Sau đó hỏi ra thì hoá ra do một vài ông vớ vẫn có quan hệ với ông to kia, nói to nói nhỏ thế nào đấy. Thế là cái lệnh vớ vẩn kia to hơn quyết định củamột phó thủ tướng. Sau này nghe nói phó thủ tướng cũng không vui. Ông bảo nếu cứ đại họi thành lập đi, đã có tôi chịu trách nhiệm. thì mọi sự có phải tốt không. Nhưng cái ông HT đã già mà còn sợ bóng sợ gió. Tôi cũng đã từng thậy một số tờ giấy ghi lệnh thế này thế kia cho cấp dưới thi hành mà không có dấu má, chữ kí của ai cả, cứ thế mà làm.

PHONG CÁCH HÁN VIỆT HỖN HỢP TRONG VĂN HỌC TRUNG ĐẠI VN

Phong cách Hán Việt hỗn hợp trong văn học trung đại Việt Nam

Trần Đình Sử

Mỗi thời đại văn học thường có một phong cách phân biệt với thời đại văn học khác. Văn học trung đại Việt Nam là một thời đại như thế và nó có nét phong cách phân biệt rõ rệt với văn học hiện đại. Đó là phong cách Hán Việt hỗn hợp của nó. Cách nói này tôi mượn của ông Ưu Thiên Bùi Kỉ (1888 – 1960) trong sách Quốc văn cụ thể (Tân Việt, 1932, tái bản năm 1950). Trong thiên thứ ba của sách này ông đã bàn đến “Hán Việt hợp dụng thể”. Chữ “thể” trong tiếng Hán cổ còn có nghĩa là phong cách. Người ta nói “văn thể” tức là phong cách thể loại. Lại nói “ngữ thể” tức là phong cách ngôn ngữ. Từ đó tôi dịch chữ của Bùi Kỉ thành phong cách. Trong bài của mình ông định nghĩa như sau: “Phàm trong một bài văn mà dùng cả lối ta và lối Tàu thì gọi là Hán Việt hợp dụng thể”.(tr.133). Ông dẫn chứng lối lục bát và lối từ khúc, lối song thất với lối biền ngẫu, cổ thi, các điệu hát thiên thai, thét nhạc, kịch, tuồng…trong đó văn đều viết theo lối biền ngẫu. Kiến giải của ông thật thú vị, nhưng ông chưa nhìn rộng ra toàn thể văn học trung đại, cho nên cái phong cách mà ông nói chỉ giới hạn trong một phạm vi hẹp. Nay tôi mở rộng ra và trình bày phong cách Hán Việt hỗn hợp như sau.

Sự tồn tại dòng văn học chữ Hán rồi sau đó có chữ Nôm và dòng văn học chữ Nôm không hoàn toàn tách bạch nhau mà cộng sinh, liên kết nhau.