"SƠN TÂY TỨ QUÝ"

Sơn Tây tứ quý

Nguyễn Xuân Diện

Trong số bạn bè của tôi, có một tay rất sành sỏi trong sự ẩm thực, có nhiều dịp được thưởng thức của ngon vật lạ khắp nơi. Riêng đất Hà Tây, anh khoe đã đến bánh dầy Quán Gánh, rượu làng Chuôn, bánh tẻ Cầu Liêu, chè lam làng Thạch, thịt chó - cháo vịt Vân Đình... Tôi phải công nhận đấy là những đồ ăn thức uống ngon.

Đọc tiếp...

Nguyễn Xuân Diện: NHƯ THANH NHẬT KÝ (TRỌN BỘ 7 KỲ)

Như Thanh nhật ký (2009)

Lâm Khang chủ nhân

Thưa chư vị,

Hồi giữa năm 2008 Tây lịch, tôi và ông Thiền Phong, ông Chuyết Chuyết được cử đi Xứ Thanh để khảo cổ tích. Tôi có viết một cái Như Thanh nhật ký (7 kỳ), có đăng trên trang nhà. Như Thanh nhật ký được anh em thích lắm, từ giới giang hồ đến dân bút mực đều tán thưởng.

Đọc tiếp...

Nhật ký: THĂM NGHÈ VẸT - NGHĨ VỀ CÔNG NGHIỆP CỦA NHÀ CHÚA

VUA LÊ - CHÚA TRỊNH SONG TRÙNG QUYỀN LỰC

 
Nguyễn Xuân Diện

Hôm vừa rồi, chúng tôi có tới Nghè Vẹt, ở xã Vĩnh Hùng, huyện Vĩnh Lộc, tỉnh Thanh Hóa. Hiện tại, đây là nơi họ Trịnh thờ cúng các đời Chúa. 

 
Ngẫm về thời các chúa Trịnh tồn tại bên cạnh vua Lê, cũng có những điều thú vị, mà công lao của nhà chúa đối với đất nước cũng không phải hoàn toàn như trong sách vở giáo khoa hay các công trình nghiên cứu của các sử gia quốc doanh. 

 
Vua Lê - Chúa Trịnh, đó chính là mô hình chính trị “song trùng quyền lực”(còn gọi là “lưỡng đầu chế”). Mô hình ưu việt này, mãi về sau mới thấy có ở Nhật Bản và Anh Quốc.

 
Trong suốt 249 năm vua Lê - chúa Trịnh song trùng tồn tại, lãnh thổ đã được giữ vững và không xảy ra một cuộc tấn công xâm lược nào của phương Bắc; không một thước đất nào bị cướp.

Đọc tiếp...

Nhật ký: THĂM LAM KINH

THĂM LAM KINH

Nguyễn Xuân Diện

Lam Kinh là chính là Lam Sơn, một vùng núi và là nơi phát tích của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn. Lam Kinh có diện tích quy hoạch 200 héc ta, thuộc địa bàn hai huyện Thọ Xuân và Ngọc Lặc tỉnh Thanh Hóa và cách TP Thanh Hóa hơn 50 km về phía Tây Bắc. 

 

Năm 1430, hoàng đế Lê Lợi cho đổi Lam Sơn thành Tây Kinh (tức Lam Kinh). Ba năm sau, các cung điện được xây dựng ở đây, có lẽ ban đầu là nơi tổ chức thiết triều, như một kinh đô thứ hai. Nhưng cũng trong năm đó, sau khi hoàng đế Lê Lợi băng hà, di hài được đưa về đây để an táng tại Vĩnh Lăng, thì Lam Kinh chính thức trở thành một sơn lăng. Và những cung điện to lớn được xây dựng các năm sau đó chủ yếu để phục vụ cho vua và hoàng tộc mỗi khi về thăm quê, bái yết sơn lăng như một biệt điện, hành cung. 

 

Trải qua 6 thế kỷ thăng trầm, qua nhiều biến cố, Lam Kinh trở thành phế tích.

 

Đọc tiếp...

NHỚ CHUYẾN ĐI CHƠI CÙNG HS PHAN KẾ AN 10 NĂM TRƯỚC

Du hý - 2008: ĐI VÂN ĐÌNH, CHÉN THỊT CHÓ

Nguyễn Xuân Diện

Hôm nay, không hiểu tại thời tiết, hay tại làm sao mà nhà thơ Vân Đình Hùng nổi hứng mời tôi về quê ông chơi. 8 giờ 30 mới gọi, hẹn 10 giờ 30 xe đến đón tôi tận cổng cơ quan để đi Vân Đình. Nhà thơ nói sẽ đi Vân Đình ăn một bữa thịt chó xong là về luôn. Đấy! Văn nghệ sĩ cũng khác người thường lắm!

10 giờ 30 xe đậu trước cửa đón tôi. Trên xe đã thấy có họa sĩ lão thành Phan Kế An, NSƯT Xuân Ba, nhà thơ Vân Đình Hùng, nhà doanh nghiệp Phùng Thanh Lịch và bà Lưu Nga.

Đọc tiếp...

Tứ Bình Làng Việt - Bài 3: LÀNG THEN - CẢ LÀNG CHƠI VĨ CẦM

Làng Then - làng vĩ cầm
 
Nguyễn Xuân Diện

Làng Then - đến cả Thành hoàng cũng chuộng nhạc

Làng Then, xã Thái Đào là một làng quê nhỏ bé heo hút thuộc huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang từ lâu đã nổi tiếng là “làng vĩ cầm”. Từ nửa thế kỷ nay, dưới sự dẫn dắt của cụ Nguyễn Văn Đưa, làng Then không lúc nào dứt tiếng vĩ cầm. Một cây đàn phương Tây sang trọng và khác xa với truyền thống âm nhạc Việt, vậy mà có mặt ở đây, rồi trở nên gần gũi thân thương với dân làng, trở thành niềm tự hào của họ. Đó là điều mà bất cứ ai cũng ngạc nhiên. 

Hoành phi và câu đối đình làng Then. Ảnh: Nguyễn Xuân Diện

Theo lời mời của một người làng Then - TS. Giáp Văn Dương (ĐH. Liverpool, Anh quốc) – chúng tôi về thăm làng Then trong một chiều đông nhạt nắng, khi những cánh đồng lúa chín vàng ươm sắp đến mùa gặt, và đã cảm nhận được không gian ấm áp của một làng quê rất đỗi thân gần. Về thăm làng, hỏi chuyện các cụ già mới biết làng Then chính là quê của nhiều diễn viên, nhạc công nổi tiếng như hai ông Đạo diễn, NSND. Bùi Đắc Sừ và Hà Quốc Minh (nguyên Giám đốc và đương kim Giám đốc Nhà hát Chèo Việt Nam), nhạc sĩ Trần Vinh (Nhà hát Chèo Việt Nam)…Người già trong làng kể rằng xưa vào mỗi dịp hội xuân, làng mời một gánh tuồng về diễn mấy đêm liền, lại còn mời cả giáo phường ca trù về hát thờ trước cửa đình. Hát cửa đình không thể không có bài Thét nhạc cổ kính trang nghiêm với những lời hát: Tiếng nhạc Thiều tâu/ Vẳng tai nghe tiếng nhạc Thiều tâu/ Vẳng nghe chuông gióng lâu lâu lại dừng…Sau khi hát ở đình, các quan viên chức sắc trong làng còn đón các cô đầu về hát chơi trong nhà, tiếng “tom, chát” rộn suốt những đêm hội mùa xuân.

Đọc tiếp...

ĐI TÌM ĐẤNG TÀI HOA CHU MẠNH TRINH

ĐI TÌM CHU MẠNH TRINH 

Mai An Nguyễn Anh Tuấn
TranNhuong.net.
Chủ nhật ngày 7 tháng 8 năm 2016 

Lời dẫn của Lâm Khang: Cán Thần Chu Mạnh Trinh là một đấng tài hoa. Cuộc đời ngắn ngủi của ông đã để lại cho non sông những điều kỳ thú. Về thơ là Hương Sơn phong cảnh ca, bài thơ hay nhất về Hương Tích mà đến nay chưa ai vượt qua được. Ông cũng là người vẽ kiểu Gác chuông Thiên Chùa đẹp lạ lùng. Với Hưng Yên, ông là người hưng công và thiết kế tòa phương đình của đền Đa Hòa, để lại hai chữ đại tự "Bồng Lai" đến nay vẫn còn tươi nét bút.

Đương thời, Chu Mạnh Trinh được tôn vinh là một trong "TỨ CHI VĂN". Đó là: Kinh bang tế thế chi văn Nguyễn Thượng Hiền, Cử tử chi văn Vũ Phạm Hàm, Thần tiên chi văn Dương Khuê và Tài tử chi văn Chu Mạnh Trinh. Xin giới thiệu bài viết của Đạo diễn, Nhà văn Mai An Nguyễn Anh Tuấn.

Cứ mỗi lần có việc (hay chẳng có việc gì mà chỉ đơn giản là đi vãn cảnh) vào chùa hay một địa điểm văn hóa tâm linh nào đó, không hiểu sao tâm tư tôi lại rung lên trong mấy câu của thi sĩ Chu Mạnh Trinh:

Đọc tiếp...

ĐẾN KẺ NGÁI, NGHE NÓI QUÁN NGHINH HƯƠNG SẮP TRÙNG TU

Quán Nghinh Hương (thuộc xã Hương Ngải, huyện Thạch Thất, HN), là một công trình không chỉ có giá trị độc đáo về mặt kiến trúc mà còn có giá trị sâu sắc về mặt văn hóa. Năm 2009, Quán Nghinh Hương đã được UBND thành phố Hà Nội công nhận là di tích kiến trúc nghệ thuật.

Nguồn gốc

Làng cổ Hương Ngải hay đất Kẻ Ngái không chỉ được biết đến bởi những phiên chợ Ngái đặc trưng, mà làng Ngái xưa còn nổi tiếng là mảnh đất có truyền thống học hành, khoa cử. Truyền thống hiếu học từ xưa của làng Ngái thể hiện ngay từ những công trình kiến trúc cổ. Ngoài các công trình tín ngưỡng dân gian như đình làng, quán làng, chùa, miếu… còn có hệ thống các văn chỉ, võ chỉ, văn bia, văn chuông được lưu giữ đến ngày nay.

Đọc tiếp...

Nguyễn Huệ Chi: GIAN NAN CON ĐƯỜNG PHỤC CHẾ TẤM BIA THỜI LÝ

GIAN NAN CON ĐƯỜNG PHỤC CHẾ MỘT TẤM BIA THỜI LÝ

Nguyễn Huệ Chi

Vào khoảng gần giữa những năm 40 thế kỷ trước, khi Trường Bưởi tản cư về Thanh Hóa để tránh bom phe Đồng minh dội xuống quân Nhật đóng ở Hà Nội, GS Hoàng Xuân Hãn – thầy giáo của trường – đã dành cơ hội đi điền dã vào các ngày Chủ nhật để thám sát nhiều đình chùa cổ trong cả một vùng rộng lớn và bất ngờ phát hiện ra những tấm bia thời Lý vô cùng quý giá, trong đó có bia chùa Linh Xứng núi Ngưỡng Sơn (núi Hàm Rồng ngày nay) do Giác Tính Hải Chiếu đại sư Thích Pháp Bảo soạn vào năm 1128, khắc họa chân dung một Thái úy Lý Thường Kiệt (1019-1105), người “nắm sẵn mưu chước lớn của Triều đình”, khi biết “quân biên giới nhà Tống [có âm mưu] nhòm ngó nước ta” bèn “thống lĩnh quân sĩ, [tiến sang] diệt ba châu bốn trại [của chúng] như bẻ cành gỗ mục”. Rồi “chẳng bao lâu [quân giặc] lại ồ ạt kéo đến sông Như Nguyệt thề trả thù cho ba châu. Thái úy lại cầm quân chống giặc. Thái úy lấy tư cách biện sĩ mà phân tích cho giặc, không vất vả mà bọn đầu sỏ rã rời nhụt chí. Thế là giữ được an ninh cho xã tắc”:

Đọc tiếp...

Vũ Xuân Tửu: LẠI CHUYỆN VÃN TRÊN ĐƯỜNG LÊN LŨNG CÚ

Lại chuyện vãn trên đường lên Lũng Cú

Vũ Xuân Tửu

Mấy hôm cuối năm dương lịch, vừa rồi, tôi cùng anh em dưới Hà Nội lên, đi chơi Lũng Cú. Đoàn hơn chục người, cả người lớn và trẻ con, đi 2 xe ô-tô. Lần đầu tiên tôi được ngồi xe Lexus, trị giá đâu những 3 tỷ đồng, sản xuất tại Mỹ. Thấy anh giám đốc công ty bên Vinalines, trực tiếp lái xe, vốn là người chỉ quen đại dương, nên tôi dẫn đường Mậu Duệ lên Mèo Vạc cho đỡ dốc và cũng để đỡ choáng, lúc về mới qua Vần Chải xuống Yên Minh. Thế là, đi theo một vòng thúng, dến được tất cả các điểm du lịch: dốc Pắc Sum, cổng trời Quản Bạ, núi Cô Tiên, đèo Mã Pì Lèng, chợ cổ Đồng Văn, Cột cờ Lũng Cú, dinh Sà Phìn, vv…

*

Đêm Mèo Vạc, rét 8⁰C, trên đỉnh núi Chí Sán có tuyết.

Dân phượt lên đông quá, từng đoàn, từng đoàn xe mô-tô Minxk, cắm cờ đỏ sao vàng, băng băng chạy vào phố huyện, khiến các nhà nghỉ Khau Vai, Mai Đào, Hoàng Anh, Việt Hưng và khách sạn Hoa Cương chật cứng. Cánh phượt mặc áo đỏ in sao vàng, nom cứ như cánh thanh niên đi biểu tình ở Hà Nội, phải trải chiếu nằm càn khan trong các phòng. Tôi tất tả chạy đi gõ cửa cả nhà khách huyện ủy và nhà khách ủy ban nhân dân huyện cũng không còn chỗ. Cuối cùng mới ké được đoàn nghỉ rải rác mấy nơi.

Đọc tiếp...

CUỐI NĂM, THĂM ĐẤT NƯỚC CHÙA THÁP

Từ ngày 18 đến 24 tháng 12 năm 2012, vợ chồng chúng tôi có chuyến thăm và khảo sát tại Campuchia. Chuyến đi này là tôi tháp tùng Trang phu nhân sưu tập tài liệu phục vụ công tác nghiên cứu và giảng dạy về lịch sử mỹ thuật; đồng thời cũng là để Trang phu nhân tự thưởng cho mình một chuyến du lịch sau một năm học tập vất vả để giành văn bằng tiến sĩ trong năm 2012.

Vì bận hành trình, nên có một số việc tôi không tham gia và đưa tin được, như: Liên hoan Ca trù Hà Nội 2012, tọa đàm về Tiếng Việt, tọa đàm về truyền thông xã hội, vụ chợ Thanh Ấm - Vân Đình, v.v...

Để chuyến đi được thuận lợi, chúng tôi đã nhờ hỏi về việc xuất cảnh trước đó nửa tháng. Dù đèn vàng nháy nháy, vẫn quyết tâm đi. Đồng thời để khỏi phức tạp, bèn đăng ký chuyến đi theo tour du lịch. Tôi viết đơn xin nghỉ, trình bày rõ lý do vắng mặt là đưa Trang phu nhân đi sưu tập tài liệu phục vụ việc nghiên cứu giảng dạy về mỹ thuật. 

Đọc tiếp...

TRẨY HỘI ĐỀN ĐỒNG XÂM, THÁI BÌNH

Hôm nay mùng Một tháng Tư là hội đền Đồng Xâm, xã Hồng Thái, huyện Kiến Xương, tỉnh Thái Bình. Làng Đồng Xâm là làng nghề chạm bạc nổi tiếng cả nước, với các sản phẩm tinh tế, bền đẹp. Tôi được hội đồng hương Nam Cao tại Hà Nội rủ về chơi hội, nên đã trẩy hội Đồng Xâm - lần đầu tiên trong đời.

Đền Đồng Xâm thờ Triệu Đà và bà vợ họ Đào. Nhiều nhà sử học xưa nay cho rằng triều đại Triệu Đà không được tính vào Việt sử, nhưng trong Bình Ngô Đại cáo thì Nguyễn Trãi coi Triệu Đà như một triều đại của Đại Việt:

Tự Triệu - Đinh - Lý - Trần chi triệu tạo ngã quốc

Dữ Hán - Đường - Tống - Nguyên nhi các đế nhất phương

(Từ nhà Triệu - Đinh - Lý - Trần tạo dựng nước ta

Cùng nhà Hán - Đường - Tống - Nguyên hùng cứ mỗi bên xưng đế)

Đọc tiếp...