Trần Đình Sử: TỪ HÁN VIỆT GỐC NHẬT TRONG TIẾNG VIỆT

 Tranh cổ Nhật Bản. Nguồn: Internet.

TỪ HÁN VIỆT GỐC NHẬT TRONG TIẾNG VIỆT

Trần Đình Sử

Đại học Sư phạm Hà Nội

1. Tiếng Việt có một vốn từ Hán - Việt rất lớn. Tuy chưa có con số thống kê xác định, song các nhà ngôn ngữ ước lượng số từ đó chiếm từ 60-80% từ vựng tiếng Việt. Trong số từ Hán Việt tiếp thu được từ thư tịch Hán cổ, từ Hán ngữ hiện đại, có một loạt từ Hán Việt, tuy tiếp thu chủ yếu qua con đường từ sách báo Trung Quốc nhưng lại có nguồn gốc Nhật Bản, chính người Trung Quốc cũng xem là từ ngoại lai có nguồn gốc Nhật Bản của họ. Có thể có cả từ gốc Nhật người Nhật trực tiếp đem đến Việt Nam hoặc người Việt trực tiếp vay mượn.

NHÀ THƠ NGUYỄN DUY VÀ MÓN QUÀ TỪ SÀI GÒN

NHÀ THƠ NGUYỄN DUY VÀ MÓN QUÀ 

NHƯ CƠN MƯA MÁT GIỮA TRƯA NỒNG HÀ NỘI

Nguyễn Xuân Diện

Hà Nội nóng quá! Ngoài giời dễ đến hơn 40 độ. Trưa nay, nghỉ trưa vừa dậy đã nhận được một phong thư: Nhà thơ Nguyễn Duy gởi sách tặng từ Sài Gòn, bỗng chốc lòng tôi như đang có cơn mưa rào. 

Anh Nguyễn Duy nhắn tin nhấp nhứ khoe cuốn sách từ khi nó vừa ra khỏi nhà in, mà dễ chừng anh chỉ được ngắm nó qua ảnh do La Khắc Hoà tiên sinh gửi. Anh Hoà nhắn tin hỏi địa chỉ để gửi sách, sau lại thấy anh bảo anh gửi đi Sài Gòn cho anh Nguyễn Duy. Thế là sách được anh La Khắc Hoà (Lã Nguyên) ký, rồi chuyển vào Sài Gòn để anh Nguyễn Duy ký rồi mới gửi ra Hà Nội cho Xuân Diện. 

Tôi đã mê thơ Nguyễn Duy từ thời cuối cấp III. Khi ấy, ở góc chợ Nghệ Sơn Tây có một ông lão cao lêu nghêu, có cái mũi dài như ông lão bán đỉa trong Truyện Bu ra ti nô, thường trải một tấm bạt ra để bán sách. Tuy ở tỉnh lẻ nhưng sạp sách của ông lại thường có những cuốn sách mới in, còn thơm mùi mực, rất hợp với bọn học sinh chúng tôi như: "Tình yêu – tình bạn – Thơ" sách khổ nhỏ bìa màu tím, rồi có cả cuốn "Mẹ và Em" của Nguyễn Duy nữa. Tôi quyết mua cuốn sách đó. Sách in ở Nhà xuất bản Thanh Hoá nhưng in đẹp và sang lắm. Bìa là tranh một cô gái khoả thân vẽ màu nước. Đây là lần đầu tiên tôi trông thấy tranh một cô gái khoả thân. Năm ấy tôi 17 tuổi (1987). Trong sách ngay trang đầu là một trang ảnh thủ bút Nguyễn Duy chép bài “Thơ tặng người xa xứ” chữ đẹp tuyệt vời. Cuốn sách in giấy đẹp, các bài thơ trình bày bằng phông chữ nghiêng dễ xem và đơn giản, thông thoáng và dễ chịu lắm. Đặc biệt nhất, tôi bị sốc khi lật bên trong thấy các phụ bản là chùm ảnh của Nghệ sĩ Nhiếp ảnh Phạm Văn Mùi nổi tiếng, bộ ảnh Tóc gió, Tâm tư…xem vừa thích thú vừa rợn người, nhất là khi ấy cậu bé nhà quê 17 tuổi tâm hồn đang rất non tơ. Khi tôi vào học Tổng hợp Văn, thỉnh thoảng có trông thấy Anh Nguyễn Duy đến các buổi hội thơ trong ký túc xá Mễ trì, nhưng tôi không dám lại gần bắt chuyện. Năm 1994, trên báo Người Hà Nội tôi có viết bài bình bài thơ “Một góc chiều Hà Nội” của anh.

Hoài Yên: TA GẶP TÚ XƯƠNG TRONG "ĐƯỜNG THI QUỐC ÂM CỔ BẢN"

Tưởng nhớ Thi sĩ Hoài Yên (1935-2020), xin chia sẻ cùng quý vị bài Bạt
ông viết cho "Đường Thi quốc âm cổ bản" của chúng tôi:

Lời bạt 
Đường thi Quốc âm cổ bản

Ta gặp Tú Xương trong cổ bản này

Hoài Yên
.

Đường thi quốc âm cổ bản là một tài liệu quý cho những ai yêu thích, học tập và nghiên cứu Đường thi (kể cả nguyên tác chữ Hán và thơ dịch quốc âm).

Một điều đặc biệt thú vị là bản dịch lại là một bản cổ chưa từng được công bố, sau nhiều bản dịch khác sinh sau, đẻ muộn mà đã được nhiều thế hệ thưởng thức. Các dịch giả là những nhà nho thi nhân ở vào giai đoạn cuối của thời kỳ trung cận đại, vẫn chưa có ý định “vứt bút lông, cầm bút sắt”, mặc dầu lúc ấy chữ quốc ngữ đã được dùng khá phổ biến.

Một thú vị nữa, là ở tập sách này, chúng ta được gặp dịch giả Tú Xương.

Trước đây, mọi người mới chỉ biết Tú Xương là một nhà thơ trào phúng vào bậc nhất của Việt Nam. Tú Xương làm thơ trào phúng, châm biếm, viết đến đâu phổ biến đến đấy, không hề ghi chép lưu lại dù chỉ để trong ngăn kéo. Số thơ được công bố hiện nay là do hậu sinh sưu tập và in ấn. Cho đến bây giờ, cũng chưa thấy ai nói tới một bài thơ nào của Tú Xương viết bằng chữ Hán hoặc thơ dịch.

Trần Đình Sử: "XÁC PHÀM" - NÉN HƯƠNG THƠM TƯỞNG NHỚ LIỆT SĨ

Tiểu thuyết Xác phàm của Nguyễn Đình Tú – nén hương thơm tưởng nhớ liệt sĩ

Trần Đình Sử

Tiểu thuyết Xác phàm của Nguyễn Đình Tú - nén hương thơm tưởng nhớ các liệt sĩ hy sinh trong cuộc chiến đấu chống Trung Quốc xâm lược năm 1979

Ngày 27 tháng 7 năm nay bạn đọc Việt Nam được thưởng thức cuốn tiểu thuyết mới rất xúc động của nhà văn Nguyễn Đình Tú – cuốn Xác phàm do nhà xuất bản Trẻ ấn hành và phát hành vào quý ba năm 2014. Tiểu thuyết được viết vào tháng 8, 9 năm 2013, nhưng một năm sau, tức là tháng 7 năm nay nó mới được xuất bản, hẳn cũng do đề tài “nhạy cảm”. Hẵn cũng vì hành động hạ đặt giàn khoan vào thềm lục địa của Việt Nam với hàng chục tàu chiến tàu ngầm hung hăng trên vùng biển của Việt Nam tại biển Đông đã phần nào thức tỉnh lương tâm, tạo điều kiện cho cuốn sách được ra mắt bạn đọc.

Đã có một số tác phẩm có đề cập đến chiến tranh chống quân xâm lược Trung Quốc, nhưng có lẽ cuốn sách của Nguyễn Đình Tú là cuốn đầu tiên viết về cuộc chiến đấu anh hùng bảo vệ Tổ Quốc của quân và dân ta một cách trực diện. Đó là cuộc chiến đấu mười một ngày đầu tiên ở một mặt trận của cuộc chiến tranh rộng lớn trên toàn tuyến biên giới phía bắc giáp với Trung Quốc. Cuốn tiểu thuyết rất hấp dẫn, tôi đọc một hơi không dứt ra được cho đến khi đọc hết. Một cuốn siêu tiểu thuyết, một truyện trong truyện. Nhân vật Nam được người bạn thân là Việt (cả hai đều là con liệt sĩ, sinh ra vào chính thời gian xảy ra cuộc chiến tranh) đưa sang một nước trong khối ASEAN phẫu thuật chuyển giới, nhờ đó mà anh có năng lực đặc biệt được mách bảo về mười một ngày chiến đấu anh dũng của cha mình. Nói cách khác là thần thức người cha đã nhập vào Nam khiến anh có thể kể lại mươi một ngày chiến đấu kia. Đến khi tìm được hài cốt người cha, thần thức người cha được giải thoát, Nam chỉ còn xác phàm rồi Nam chết. Đó là câu chuyện bề ngoài đề dẫn dắt vào chuyện chính là cuộc chiến đấu. Hai tuyến truyện đan xen từ đầu đến cuối, nhưng người đọc sẽ không thể ngừng chú ý khỏi cuộc chiến đấu không cân sức của các chiến sĩ của ta. Chỉ sau loạt đạn pháo công kích đầu tiên quân ta trên mặt trận này đã mất liên lạc, mất chỉ huy, tiếp viện từ trên, và họ tự chiến đấu đơn độc với tinh thần của những người chủ nhân của đất nước để bảo vệ pháo đài, cao điểm. Từ biên giới đến pháo đàì cách 17 km, mà quân địch đông gấp mười lần phải mười một ngày mới chiếm được. Một cuộc chiến đấu đau thương và bi tráng. Toàn bộ đơn vị, trừ một số ít thoát ra được, còn hầu hết đã chiến đấu đến hơi thở cuối cùng. Các nhân vật bố Anh (cha Việt), bố Em (cha Nam), ông Hạng, trưởng bản người Tày, chị mặc áo thiên thanh, em Lõi, cậu anh nuôi 19 tuổi…những người gặp ngẫu nhiên trong chiến đấu, tự nguyện họp thành đơn vị, đều là những người anh hùng để lại hình ảnh khá đậm nét cho người đọc.

KIỀU VIỆT NAM, KIỀU TRUNG QUỐC, KIỀU NÀO ĐẸP HƠN?

Kim - Vân - Kiều gặp gỡ. Tranh dân gian Kim Hoàng.

Kiều Việt Nam, Kiều Trung Quốc, 

Kiều nào đẹp hơn?

Nguyễn Mạnh Hà
Gửi tới BBC từ Hà Nội
2 tháng 8 2019

Tại hội thảo chủ đề Đọc lại Truyện Kiều tổ chức tại Hà Nội mới đây, tôi có dịp gặp những nhà nghiên cứu hàng đầu, trong đó phải kể đến GS TS Trần Đình Sử để hiểu thêm về hành trình xuất chúng của Kiều- từ một nữ nhân bên lề tiến trình lịch sử Trung Quốc tới nữ chính mẫu mực tiêu biểu trong văn học Việt Nam.

Kiều được người Việt nhớ tới như một biểu tượng về tài sắc hơn là cuộc đời đầy truân chuyên của nàng.

Khi mới tiếp xúc với Truyện Kiều, tôi còn nhớ mình có cảm giác hơi "chạnh lòng" khi tượng đài văn chương lẫy lừng của Việt Nam có nguồn gốc từ Trung Quốc. Vậy một lần nữa, giáo sư có thể nêu bật sự khác biệt giữa Truyện Kiều (Đoạn trường Tân thanh) của Nguyễn Du và tác phẩm gốc Kim Vân Kiều truyện của Thanh Tâm Tài Nhân?

NẾU VIỆT NAM LÀ MỘT KHU TỰ TRỊ CỦA TRUNG QUỐC THÌ SẼ RA SAO?

Nếu Việt Nam là một khu tự trị của Trung Quốc  

thì sẽ ra sao?

Trần Đình Sử
 

07.08.2015

Nếu Việt Nam là một khu tự trị của Trung Quốc thì sẽ ra sao? Trước hết tên nước bị xóa mất. Dân Tàu tràn sang ta. Chữ Hán là ngôn ngữ chính, tiếng Việt như tiếng Chuang bây giờ.

Người Việt sẽ bị di dời đi qua nhiều nơi hẻo lánh của Trung Quốc, bị phân tán triệt để để không còn tập trung, không có sức để khôi phục lại nước cũ.

Quân đội Việt Nam sẽ sang trấn thủ phía biên giới Ấn Độ, Pakistan, Duy Ngô Nhĩ, đánh nhau, chết ở đó, còn quân Tứ Xuyên, Quý Châu, Quảng Đông sang bảo vệ các thành phố lớn Hà Nội, Hồ Chí Minh, Hải Phòng, Đà Nẵng, ...Các nhân sĩ yêu nước bị đàn áp.

CẢI CÁCH CHỮ QUỐC NGỮ, CHUYỆN LẼ RA KHÔNG NÊN BÀN NỮA

CẢI CÁCH CHỮ QUỐC NGỮ, 

CHUYỆN LẼ RA KHÔNG NÊN BÀN NỮA

Nguyễn Văn Hiệp 
1-9-2018

Tưởng chuyện này đã êm rồi (xã hội còn nhiều chuyện cần bàn hơn) nhưng hôm nay đọc những dòng giận dữ của GS Trần Đình Sử trên Tin Nhanh 24h, tôi thấy cần lên tiếng để ủng hộ GS Trần Đình Sử, góp thêm tiếng nói bác bỏ đề nghị cải cách chữ Quốc ngữ của PGS Bùi Hiền (thông qua Bản đề xuất của tác giả).

GS. Trần Đình Sử: NHẬN XÉT ĐỀ THI QG MÔN NGỮ VĂN NĂM NAY

Trần Đình Sử
26 - 6 - 2018

Nhận xét đề thi Quốc gia môn ngữ văn năm 2018

Đề thi theo cấu trúc Đọc hiểu – Tự luận, theo hướng mở, theo mô hình đã cho mẫu minh hoạ trước để GV và HS làm quen. Ngữ liệu trích thơ Đánh thưc tiềm lực của Nguyễn Duy làm dưới thời bao cấp, trước đổi mới, bây giờ đã có phần không phù hợp. Bài thơ nhấn mạnh sự đói nghèo, đầu óc lười biếng, tự mãn, cứ ca tiềm lực mà tiềm lực ngủ yên. Bây giờ đất nước đã rất khác. Tài nguyên cạn kiệt, môi trường huỷ hoại, ô nhiễm, đồng ruộng nhiễm mặn, đất đai sạt lở, ngư trường bị TQ cấm đoán, nguy cơ mất biển, mất rừng, không còn vấn đề đánh thức tiềm lực nữa. Ngày nay cũng không còn ai ngợi ca rừng bạc biển vàng như xưa nữa. Do đó câu hỏi yêu cầu phát biểu về sứ mệnh đánh thức tiềm lực đất nước rơi vào trống không. Điều này khiến HS không biết làm thế nào. Còn nếu các em, đang độ tuổi 18, mà vẫn có ý thức sứ mệnh đánh thức tiềm lực thì nói chung là làm theo ý mớm trong đề, một lối làm văn không có gốc rễ, tức là làm hư văn. Được điểm cao về hư văn thì chẳng có giá trị gì. Nói chung ngữ liệu này làm khó cho thí sinh.

Chu Mộng Long: THI PHÁP HỌC TRẦN ĐÌNH SỬ

Giáo sư Tiến sĩ Trần Đình Sử. Ảnh: FB Trần Đình Sử.

Thi pháp học Trần Đình Sử

Chu Mộng Long

Tôi gọi là thi pháp học Trần Đình Sử như tôi đã từng viết, rằng thi pháp học thế giới khi được truyền bá vào Việt Nam đã “Trần Đình Sử hóa” một cách sâu sắc. Đến lượt những người kế thừa, ảnh hưởng thi pháp học Trần Đình Sử đã sử dụng toàn bộ lý thuyết của ông làm công cụ cho một cuộc đổi mới căn bản nghiên cứu, phê bình văn học tại Việt Nam.

NẾU VIỆT NAM LÀ MỘT KHU TỰ TRỊ CỦA TRUNG QUỐC THÌ SẼ RA SAO?

Nếu Việt Nam là một khu tự trị của Trung Quốc
thì sẽ ra sao?

Trần Đình Sử
07.08.2015

Nếu Việt Nam là một khu tự trị của Trung Quốc thì sẽ ra sao? Trước hết tên nước bị xóa mất. Dân Tàu tràn sang ta. Chữ Hán là ngôn ngữ chính, tiếng Việt như tiếng Chuang bây giờ.

Người Việt sẽ bị di dời đi qua nhiều nơi hẻo lánh của Trung Quốc, bị phân tán triệt để để không còn tập trung, không có sức để khôi phục lại nước cũ.