GS. Trần Quốc Vượng: NGUYỄN TRÃI TRONG BỐI CẢNH VĂN HÓA VN

NGUYỄN TRÃI TRONG BỐI CẢNH VĂN HÓA VIỆT NAM

GS Trần Quốc Vượng 

I/ Nguyễn Trãi (1380-1442) sống và hoạt động trong một thời kỳ đầy biến động, đầy hoạn nạn và âu lo của lịch sử Việt Nam. Ông là con đẻ của thời đại ấy và là ngôi sao Khuê lấp lánh trên bầu trời lịch sử Việt Nam thời đại ấy.

Về chính trị xã hội, Nguyễn Trãi đã sống 20 năm cuối triều Trần (một quyền lực truyền thống đã xa đọa và gần như đã nằm trong tay không chế của Hồ Quý Ly), 7 năm dưới triều Hồ (một quyền lực đang xây dựng dang dở), 20 năm dưới thời thuộc Minh và chống Minh thuộc (một thời kỳ đầy bão táp của bạo lực bành trướng và đô hộ Trung Quốc, đầy bão của bạo lực quần chúng, của toàn thể dân tộc được tổ chức, vùng dậy đấu tranh chống bánh trướng và đô hộ Trung Quốc, giải phóng dân tộc, dành độc lập, tự do) và 15 năm đầu triều Lê, với những lộn xộn sau chiến tranhvà đảo lộn thân phận xã hội quá nhanh của một triều đại dân tộc lớn cuối cùng của của lịch sử Việt Nam, đã có xu hướng chuyên chế “ kiểu châu Á”.

Đọc tiếp...

GS. Trần Quốc Vượng: NỖI ÁM ẢNH CỦA QUÁ KHỨ

Nỗi ám ảnh của quá khứ

GS Trần Quốc Vượng

Nước Việt Nam ta hiện là một quốc gia kém phát triển về mọi mặt, vừa lạc hậu, vừa lạc điệu với một thế giới nhìn chung đã và đang phát triển rất nhanh, đặc biệt từ nửa sau thế kỷ XX.

Tạm bỏ qua một bên mọi sự “giải thích”, nào đổ tội cho phong kiến đế quốc, thực dân, bành trướng, thiên tai, địch họa, chiến tranh, cách mạng; nào viện dẫn sai lầm chủ quan của những người cầm nắm vận mệnh quốc gia mấy chục năm qua, v.v… tình trạng ấy là không bình thường, gây nên một bức xúc tâm lý, một nỗi đau thân thể, một nhức nhối thân xác và tâm linh, buộc KẺ SĨ và NGƯỜI DÂN, vừa gian khổ kiếm sống, vừa suy nghĩ đêm ngày, tìm cách khắc phục và vượt qua tình trạng tủi nhục này…

Có ĐỘC LẬP rồi chăng, nhưng hoạ LỆ THUỘC vẫn luôn luôn mai phục, cả về mô hình chính trị và sự phát triển kinh tế…

Có THỐNG NHẤT rồi chăng, nhưng mầm CHIA RẼ mọc rễ sâu xa, nào Bắc / Nam, nào Cộng sản / không Cộng sản…

Điều chắc chắn, là NHÂN DÂN chưa có HẠNH PHÚC, TỰ DO thực sự.

Đọc tiếp...

TƯỞNG NHỚ GIÁO SƯ TRẦN QUỐC VƯỢNG 19 NĂM ĐI XA

NHỚ ÔNG -“TAY MÕ LÀNG HÀ NỘI”

Lê Thọ Bình - Bá Kiên

(2020)

Ngày 8/8 tới đây là tròn 15 năm ngày mất của GS Trần Quốc Vượng. Ông được coi là một trong “Tứ trụ” của giới sử học nước nhà: “Lâm-Lê-Tấn-Vượng”. Ông đã để lại rất nhiều công trình, nghiên cứu có giá trị lớn không chỉ đối với giới sử học nước nhà mà còn đào tạo ra nhiều thế hệ nghiên cứu, khảo cổ là những tên tuổi lớn. Bài phỏng vấn chúng tôi thực hiện chỉ vài tháng trước khi ông qua đời vì căn bệnh ung thư. Xin đăng lại như một nén hương trầm thắp cho ông nhân ngày giỗ thứ 15 của ông.

Đọc tiếp...

CHUYỆN THẦY VƯỢNG TRÊN GIẢNG ĐƯỜNG

 

CHUYỆN THẦY VƯỢNG TRÊN GIẢNG ĐƯỜNG
Nhân 17 năm ngày mất của GS Trần Quốc Vượng (8.8.2005 - 8.8.2022).

GS sử học, nhà khảo cổ học Trần Quốc Vượng (1934 - 2005) nói về vấn đề dân tộc và vận mệnh đất nước trước hàng trăm sinh viên. Sau một hồi thuyết giảng, không có ai lên tiếng phản biện hoặc đặt bất cứ câu hỏi nào, nên ông đã hỏi toàn bộ sinh viên trong giảng đường: 

- Ai quan tâm đến vận mệnh dân tộc? - Không một ai trả lời. Không một cánh tay nào giơ lên.

Sau đó ông nói đến chủ đề bói toán. Ông khoe rằng ông có thể xem bói cho người khác rất chính xác. Rồi hỏi: 

- Trong giảng đường này ai muốn xem bói nào?

Hàng trăm cánh tay giơ lên, nhao nhao: 

- Thầy ơi, thầy xem bói cho em. 

Im lặng một lúc ông nói: 

- Lúc nãy tôi có hỏi các anh chị về vận mệnh dân tộc, ko một ai quan tâm. Giờ đây nói về số phận cá nhân thì rất nhiều người nhao nhao muốn biết. Tôi thật xấu hổ cho các anh chị, người trí thức tương lai của một đất nước mà ko có sự băn khoăn về số phận đất nước, ko có sự tự tôn dân tộc. Số phận dân tộc sẽ thế nào, và số phận các anh chị sẽ thế nào thì các anh chị tự suy nghĩ đi, nó khá rõ ràng rồi đấy!

Theo FB Phạm Ngọc Luật

Đọc tiếp...

GS. HÀ VĂN TẤN - NGƯỜI ĐỂ LẠI DI SẢN "NỀN TẢNG VÀ KINH ĐIỂN"

GS Hà Văn Tấn - người để lại di sản 'nền tảng và kinh điển'

Quốc Phương 
BBC News Tiếng Việt
7 tháng 12 2019 

Giáo sư sử học Hà Văn Tấn (1937-2019) đã để lại một di sản không chỉ to lớn mà còn mang tính chất 'nền tảng, kinh điển' trong các lĩnh vực chuyên môn mà ông từng cống hiến, một Phó Chủ tịch Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam mới đây nói với BBC News Tiếng Việt.

"Sự nghiệp của Giáo sư Hà Văn Tấn để lại rất nhiều công trình nghiên cứu đã trở thành kinh điển, làm nền tảng cho hiểu biết về khoa học đối với lịch sử Việt Nam, đặc biệt là thời kỳ tiền sử và sơ sử," hôm 29/11, Giáo sư Vũ Minh Giang, người đồng thời từng là Chủ nhiệm Khoa Lịch sử, Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (ĐHQG Hà Nội) nói về người thầy vừa qua đời của mình.

Đọc tiếp...

TỨ TRỤ: LÂM - LÊ - TẤN - VƯỢNG

Từ phải sang: Đinh Xuân Lâm - Phan Huy Lê - Hà Văn Tấn - Trần Quốc Vượng.

TỨ TRỤ: LÂM - LÊ - TẤN - VƯỢNG

Đó là bốn ông Thầy của Khoa Sử trường ĐH Tổng hợp Hà Nội.

Ai đặt ra danh ngữ Tứ trụ và từ bao giờ? Đến tận mùa hè năm 1997, chính ông Phan Huy Lê cũng thừa nhận: "Cho đến nay, tôi vẫn không biết rõ tự đâu và từ bao giờ, ra đời câu nói 'Lâm - Lê - Tấn - Vượng, Tứ trụ đại thần'. Dĩ nhiên là từ sinh viên khoa Sử, Đại học Tổng hợp Hà Nội, rồi qua các thế hệ sinh viên tốt nghiệp công tác ở khắp nơi lưu truyền lan rộng ra cả nước".

Trong 4 ông:

Ông Lâm là một ông giáo làm sử. Mực thước và êm đềm!

Ông Vượng là một nghệ sĩ. Ông làm sử như một nghệ sĩ. Hay ông là một nghệ sĩ làm sử?

Ông Lê là một chính khách. Ông làm sử như một chính khách. Hay ông là một chính khách làm sử?

Đọc tiếp...

Mai Thanh Sơn: GS HÀ VĂN TẤN - MỘT GÓC NHÌN

 

GS HÀ VĂN TẤN: MỘT GÓC NHÌN 

Mai Thanh Sơn

Vẫn biết là Thầy đã rất yếu, và cái ngày phải xa thầy đã gần lắm rồi. Nhưng cái tin GS Hà Văn Tấn mất đến lúc nửa đêm vẫn khiến tôi thực sự shock. Vậy là một nhà khoa học lớn, một người thầy tận tâm, một nhân cách đáng kính đã vĩnh viễn rời xa chúng ta.

Đêm không ngủ, nằm ngẫm lại mới thấy ảnh hưởng của Thầy đối với mỗi đứa thuộc lớp hậu sinh trong khoa học lịch sử chúng tôi thật không thể hình dung được. Cũng nói thật, lâu nay trong dân gian, và nhất là trong giới chức xuất thân Đại học Tổng hợp Hà Nội, vẫn lưu truyền những câu chuyện về "bộ tứ huyền thoại" trong giới sử học đương đại nước nhà: "Lâm - Lê - Tấn - Vượng" (GS Đinh Xuân Lâm, GS Phan Huy Lê, GS Hà Văn Tấn, và GS Trần Quốc Vượng). Không ít người coi đó là "tứ trụ" của sử học đương đại Việt Nam. Tôi thì không nghĩ như vậy. Nói rằng, các Thầy là tứ trụ của khoa Lịch sử, Đại học Tổng hợp Hà Nội thì đúng, chứ nói rằng các Thầy là tứ trụ của khoa học lịch sử Việt Nam hiện đại, e rằng hơi quá. Diện mạo sử học đương đại Việt Nam còn có nhiều gương mặt xuất sắc khác: GS Đào Duy Anh, GS Trần Văn Giàu, GS Nguyễn Hồng Phong, GS Trương Hữu Quýnh, GS Chương Thâu, cụ Hoàng Xuân Hãn, cụ Phan Khoang, Tạ Chí Đại Trường... Và lớp hậu sinh cũng rất xứng đáng với những gương mặt xuất sắc như GS Nguyễn Quang Ngọc, GS Lâm Mỹ Dung, GS Phạm Quang Minh, sử gia hải ngoại Nguyễn Duy Chính,....

Các GS Trần Quốc Vượng, Đinh Xuân Lâm, Hà Văn Tấn, Phan Huy Lê (đứng) cùng với 
GS Trần Văn Giàu và phu nhân - Ảnh Nguyễn Đình Toán chụp ngày 5.9.1995 

Đọc tiếp...

NSND XUÂN ĐÀM VÀ TÌNH BẠN VỚI NHÀ SỬ HỌC “BỊ RUỒNG BỎ”

NSND Xuân Đàm và vợ, NSUT Kim Quý.

Nghệ sĩ Nhân Dân XUÂN ĐÀM VÀ TÌNH BẠN 

VỚI NHÀ SỬ HỌC “BỊ RUỒNG BỎ”

Mai Thanh Sơn

Năm 1991, GS. Trần Quốc Vượng đi Mỹ. Tại Đại học Cornell, ông xuất bản tập chuyên khảo sử học “Trong cõi”. Cuốn sách có giới thiệu một số bài viết mà tác giả chưa từng công bố ở trong nước. Đáng chú ý nhất, là các bài “Lời truyền miệng dân gian về nỗi bất hạnh của một số nhà trí thức Nho gia (Kinh nghiệm điền dã)” và “Nỗi ám ảnh của quá khứ”. Cả hai bài này đều được viết dưới dạng tản văn/tùy bút nhân học. Ở bài thứ nhất, thông qua nỗi bất hạnh của một số trí thức dòng dõi Nho gia – trong đó có cả trường hợp ông Phó bảng Nguyễn Sinh Sắc, thân sinh của “người mà ai cũng biết là ai đấy”, tác giả đã khéo léo đề cập đến câu chuyện về tính “chính danh”. Ở bài thứ hai, ông phê phán nhiều thứ, trong đó có cả thói quen dối trá, kinh viện, hèn nhát của những người có học ở Việt Nam, và đưa ra cảnh báo về họa lệ thuộc và mầm chia rẽ.

Đọc tiếp...

YÊU CẦU THU HỒI SÁCH CỦA GS TRẦN QUỐC VƯỢNG VỪA TÁI BẢN

Quá nhiều lỗi trong sách tái bản
của GS Trần Quốc Vượng
Thanh Niên

10:00 AM - 09/09/2016 

Nhiều đầu sách tái bản của GS Trần Quốc Vượng (1934 - 2005): Văn hóa VN tìm tòi và suy ngẫm; Văn hóa VN những hướng tiếp cận liên ngành; Dặm dài đất nước - Những vùng đất, con người, tâm thức người Việt có những lỗi sai nghiêm trọng. 

Sai cả tên và nghĩa của câu 

Cuốn Văn hóa VN tìm tòi và suy ngẫm (NXB Văn học, nhà sách Minh Lâm - 2016) hiện được bày bán tại nhiều cửa hàng sách trên phố Đinh Lễ, Nguyễn Xí (Hà Nội) có rất nhiều lỗi sai chính tả, lỗi sai tên, sai nghĩa.

Đọc tiếp...

HÔM NAY, NGÀY GIỖ LẦN THỨ 10 GS SỬ HỌC TRẦN QUỐC VƯỢNG

10 năm ngày mất GS Trần Quốc Vượng: 

Tinh thần vẫn tỏa muôn phương

Dân Việt
PGS - TS Lâm Mỹ Dung 

Thứ Hai, ngày 17/08/2015 08:04 AM (GMT+7)

(Dân Việt) - Hôm nay (17.8), Hội thảo “Còn là Tinh anh” sẽ được tổ chức tại Hà Nội để kỷ niệm 10 năm Ngày mất của Giáo sư (GS) Trần Quốc Vượng- một nhà văn hóa lớn, bậc thầy của những người thầy. Nhân dịp này, PGS - TS Lâm Mỹ Dung- Giám đốc Bảo tàng Nhân học (ĐH Quốc gia Hà Nội) gửi NTNN bài viết về GS Trần Quốc Vượng.

Tài năng sớm vội ra đi

Những ngày đầu tháng 6 năm nay, những học trò thầy Trần Quốc Vượng như lệ thường bắt đầu tính lịch giỗ thầy. Đã qua 9 lần, đều đặn, nhóm học trò chúng tôi năm nhiều, năm vắng đều có chút hoa, chút quả, rượu bia, thuốc lá lên với thầy. Một tài năng sớm vội ra đi, để lại những học trò vẫn rất cần những dẫn bảo của thầy cả trong cuộc đời và trong sự nghiệp.
.

Cố GS Trần Quốc Vượng (trái) đang đọc tấm bia cổ ở đình Túy Loan (Đà Nẵng). Ảnh: T.L

Năm nay, tròn 10 năm thầy về cõi khác để tiếp tục cuộc phiêu du khảo cổ văn hoá, trên dương gian, những tác phẩm của thầy vẫn được tái bản, được tìm đọc, được trích dẫn (và sử dụng mà không trích dẫn) trong nhiều lĩnh vực ngôn ngữ, lịch sử, văn hoá, khảo cổ, tôn giáo... Những tác phẩm, bài viết của thầy – nổi bật là những ý tưởng khoa học, kể cả bài viết theo đơn đặt hàng, bài nói chuyện theo chủ đề không bao giờ theo lối mòn, bao giờ cũng có những vấn đề phải thảo luận, mở ra bàn thảo. Ở khía cạnh nào đó, thầy nhắc chúng tôi nhớ đến một số nhạc sĩ tài danh, viết bài hát theo đặt hàng nhưng độc đáo, đặc sắc và luôn hay về giai điệu. Những tác phẩm đó sống được với thời gian, tài năng của tác giả không hề bị khuôn chế bởi hoàn cảnh.

Đọc tiếp...

TƯỞNG NHỚ GIÁO SƯ SỬ HỌC TRẦN QUỐC VƯỢNG - 9 NĂM NGÀY ÔNG ĐI XA

TƯỞNG NHỚ GIÁO SƯ SỬ HỌC TRẦN QUỐC VƯỢNG, 

9 NĂM NGÀY ÔNG ĐI XA (8.8.2005 - 8.8.2014).

Nhân dịp này, xin giới thiệu một đoạn trong di cảo của Giáo sư Trần Quốc Vượng,  do TS. Nguyễn Hồng Kiên cung cấp:

"Bành trướng Trung Quốc, từ một vài thế kỷ trước Công nguyên, đã từ lưu vực Trường Giang tràn đến lưu vực Sông Hồng. Bắt đầu một thời kỳ ngàn năm Bắc thuộc về chính trị. Hán hoá và giải Hán hoá,một thế lưỡng phân lịch sử, một mâu thuẫn cực kỳ cơ bản của xã hội và văn hoá Việt Nam.

Đất Việt có nguy cơ bị dứt khỏi nền đồng văn Đông Nam Á để trở thành vùng phía trước của nền văn minh Trung Hoa ở khu vực này.

Nhưng mà không! Kỷ nguyên Đại Việt, cho đến đầu thế kỷ XIV, theo cương lĩnh bốn chữ “KHOAN-GIẢN-AN-LẠC”, phát triển dưới hai định hướng DÂN TỘC và THÂN DÂN.

Các vua Lý và Trần (trước Dụ Tông) không phải (hay chưa phải) là những vua độc tài, chuyên chế, quá xa dân.

Chính vì chính trị thuần từ Nhân Dân mà nhà Lý đã giành thắng lợi trong cuộc chống xâm lược Tống, hun đúc ý chí “Nam quốc sơn hà Nam đế cư”.

Chính vì theo đường lối nới sức dân, khoan dung với người dưới mà triều Trần 3 lần đại thắng xâm lược Mông-Nguyên, tạo dựng “hào khí Đông A”.

Dân là gốc Nước. Đã yêu Nước thì phải yêu Dân. Và đã gắn bó với Dân thì tự nhiên nảy sinh lòng tự hào dân tộc.

“Tìm về Dân tộc” và “thân Dân” là phương thuốc tích cực nhất để giải nọc độc vọng ngoại, giải Hán hoá.

Thực thể Dân tộc tính đầu đời Trần rõ ràng đến mức, trăm năm sau, cái ông vua thiếu quả quyết và bất lực như Nghệ tông cũng biết nói một câu khôn ngoan, đúng đắn: “Triều đình ngày trước dựng nước tự có pháp độ riêng, không theo chế độ nhà Tống, là vì Nam, Bắc đều làm chủ nước mình, không cần phải bắt chước nhau”.

Đọc tiếp...

12.12.2012 - MỘT NGÀY ĐẶC BIỆT

Ngày hôm nay 12.12.12 là một ngày rất đặc biệt. Từ sáng đến tối luôn luôn có các cuộc tụ tập:

1- 12h trưa, ngày 12.12.2012, các môn đệ của GS. Trần Quốc Vượng ở Viện Khảo cổ như Nguyễn Hồng Kiên, Bùi Thanh Liêm, Bùi Vinh, Nguyễn Sơn Ka, Vũ Thế Long, Hà Văn Cẩn....tụ họp tại công trường khai quật Hoàng thành Thăng Long mừng Sinh nhật Thầy. Các học trò rót một chén rượu đặt trên bàn, bên cạnh một chiếc ghế trống dành cho ông trong cả bữa tiệc. Chốc chốc, lại có một điếu thuốc được châm sẵn đặt bên cạnh. 

Một nhóm các học trò khác đang khai quật tại Nhổn cũng đã quây quần bên nhau ngay tại công trường để tưởng nhớ đến Thầy Trần Quốc Vượng.

 

 

2- Nhiều bạn bè văn chương tiền bối và hậu bối tụ tập để tưởng nhớ Phùng Quán, nhân sự kiện tròn 60 năm trước Phùng Quán VƯỢT CÔN ĐẢO.

Đọc tiếp...