CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập – Tự do – Hạnh phúc
Hà Nội, ngày 4 tháng 11 năm 2012
ĐƠN KIẾN NGHỊ
(Đề nghị chấn chỉnh lại hoạt động bắt giam và hỏi cung của cơ quan điều tra)
| Kính gửi: | - CHỦ TỊCH NƯỚC TRƯƠNG TẤN SANG - QUỐC HỘI VIỆT NAM - BỘ TRƯỞNG BỘ CÔNG AN TRẦN ĐẠI QUANG - THỦ TRƯỞNG CƠ QUAN ĐIỀU TRA CÁC CẤP - CÁC LUẬT SƯ VIỆT NAM - CÁC CƠ QUAN BÁO CHÍ |
Tôi là: Ngô Ngọc Trai
Luật sư thuộc Đoàn luật sư tỉnh Nam Định
II/ CĂN CỨ PHÁP LÝ THỰC HIỆN VIỆC KIẾN NGHỊ
Hiến pháp Việt Nam năm 1992 quy định: Điều 53. Công
dân có quyền tham gia quản lý Nhà nước và xã hội, tham gia thảo luận
các vấn đề chung của cả nước và địa phương, kiến nghị với cơ quan Nhà
nước.
Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật, Điều 93 quy định: Cơ
quan, tổ chức và công dân có quyền đề nghị cơ quan nhà nước có thẩm
quyền xem xét việc sửa đổi, bổ sung, thay thế, bãi bỏ hoặc đình chỉ việc
thi hành văn bản quy phạm pháp luật.
III/ NỘI DUNG VẤN ĐỀ KIẾN NGHỊ
Bắt tạm giam là một biện pháp ngăn chặn
được quy định trong Bộ luật tố tụng hình sự, mục đích là nhằm ngăn chặn
bị can bị cáo tiếp tục phạm tội hoặc bỏ trốn. Tuy nhiên trong nhiều
trường hợp việc bắt tạm giam đã biến tướng thành một hình thức truy bức
nhục hình, và thực chất đó chính là một hình thức truy bức nhục hình.
Bộ luật tố tụng hình sự, Điều 6 quy định: Nghiêm cấm mọi hình thức truy bức, nhục hình.
Xét điều kiện giam giữ người trong giai
đoạn điều tra ở Việt Nam hiện nay, phòng giam thì chật hẹp, điện nước
sinh hoạt thiếu, thức ăn nghèo dinh dưỡng, có hiện tượng bị người giam
giữ chung hành hạ, không được thăm gặp người thân, không được tiếp cận
với sách báo truyền hình… Với điều kiện giam giữ như vậy con người sẽ
suy kiệt về sức khỏe, sa sút về tinh thần, lợi dụng tình trạng đó để lấy
lời khai đó chính là một hình thức truy bức nhục hình.
Một bị can tại huyện Tĩnh Gia, tỉnh
Thanh Hóa bị Cơ quan cảnh sát điều tra công an huyện Tĩnh Gia khởi tố về
tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản, giai đoạn đầu điều tra khi
được tại ngoại bị cáo chối tội. Sau đó cơ quan điều tra liền ra lệnh bắt
giam, kể từ đó lời khai của bị cáo là nhận tội. Khi ra tòa bị cáo khai
rằng đã bị cán bộ điều tra cho uống rượu và dụ dỗ nếu khai nhận tội sẽ
cho về với vợ con, thế là bị cáo nhận tội. Bị cáo cũng khai rằng trong
thời tiết mùa đông rét mướt nhưng bị những người giam giữ cùng bắt phải
tắm mỗi ngày hai lần. Do đó mà khi ra tòa bị cáo đã suy kiệt sức khỏe,
tòa án phải dừng phiên tòa để cán bộ y tế bệnh viện huyện sang cấp cứu,
phiên tòa phải hoãn lại.
Bị cáo Hàn Đức Long bị Tòa án nhân dân
tỉnh Bắc Giang tuyên án tử hình về tội Giết người và hiếp dâm trẻ em, bị
cáo hiện đang chờ thi hành án. Trong các lời khai bị cáo đều nhận tội,
bản tự khai do chính tay bị cáo viết cũng nhận tội, nhưng khi ra tòa bị
cáo lại chối tội. Khi được hỏi tại sao bị cáo khai nhận tội với cơ quan
điều tra, có biết rằng với tội danh như thế nhận tội là chịu mức án tử
hình không thì bị cáo trả lời rằng: Bị cáo bị hành hạ tưởng rằng sẽ chết
ngay trong khi giam giữ, bị cáo phải nhận tội để có cơ hội được sống ra
trước tòa mà nói lên sự thật không phạm tội, bị cáo sợ rằng mình sẽ
chết mà không được gặp mặt vợ con để nói rằng mình bị oan. Bị cáo khai
rằng bị cán bộ điều tra yêu cầu viết theo lời cán bộ điều tra đọc, khi
không viết liền bị cán bộ điều tra dùng chiếc bút bi đâm thẳng vào bàn
tay. Đây là vụ án thảm thương oan khuất kéo dài từ năm 2005, cơ quan
điều tra vụ này chính là cơ quan điều tra vụ án Lê Văn Luyện, thẩm phán
xử án vụ này chính là thẩm phán xử vụ Lê Văn Luyện. Vụ Lê Văn Luyện các
cơ quan đã làm rất tốt, nhưng trong vụ án Hàn Đức Long các cơ quan đều
đã sai lầm.
Thực tế lâu nay một số cơ quan điều tra
đã lạm dụng việc bắt tạm giam gây phản ứng bất bình. Vụ việc nhà báo
Hoàng Khương bị khởi tố điều tra về tội đưa hối lộ, là một nhà báo có
nhân thân tốt, nơi cư trú rõ ràng, không có dấu hiệu gì sẽ bỏ trốn hoặc
tiếp tục phạm tội, có thể áp dụng biện pháp cấm đi khỏi nơi cư trú,
nhưng cơ quan điều tra cũng bắt giam.
Gần đây cô gái Nguyễn Phương Uyên bị bắt
giam về hành vi tuyên truyền chống nhà nước. Một cô gái sinh viên mới
20 tuổi có gương mặt hiền lành xinh xắn, có nhân thân và nơi cư trú rõ
ràng, không có gì cho thấy cô gái sẽ bỏ trốn hoặc tiếp tục phạm tội, chỉ
cần giao cho địa phương và cấm đi khỏi nơi cư trú là được, việc gì phải
bắt giam?
Vụ việc cô Nguyễn Thị Bích Trang nhân
viên của trường Đại học Tân Tạo bị bắt giam về hành vi lợi dụng các
quyền tự do dân chủ cũng bộc lộ sự lạm dụng của cơ quan điều tra. Đây là
tội danh thuộc trường hợp ít nghiêm trọng có thể áp dụng biện pháp cấm
đi khỏi nơi cư trú nhưng cũng bị bắt giam. Có thông tin cho biết khi mới
bị bắt cô gái bị buộc gọi điện về cơ quan nói dối rằng bận việc riêng
không đi làm được. Một chi tiết nhỏ như thế cho thấy hiện tượng bức
cung, khi mới bị bắt đã như vậy liệu khi bị giam giữ nhiều tháng cô gái
còn bị buộc khai báo nói dối những điều gì khác nữa?
Xét về bản chất con người thì không ai
phản bội lại chính mình. Việc có lời khai ngày hôm nay có thể là tài
liệu chống lại mình ngày mai thì bình thường không ai muốn khai báo.
Trong thực tế, chỉ do bị truy bức nhục hình thì người ta mới phải khai
báo.
Xét về bản chất của luật pháp, việc điều
tra xử lý tội phạm chính nhằm bảo vệ luật pháp, bảo vệ các quyền công
dân, như vậy việc bức hiếp buộc bị can phải khai báo lại đã xâm phạm tới
một quan hệ pháp luật khác cũng được pháp luật bảo vệ, đó là quan hệ
pháp luật về quyền được bảo vệ tính mạng, sức khoẻ, danh dự nhân phẩm
của công dân.
Như vậy việc xử lý vụ án ban đầu mang ý
nghĩa tốt, tích cực đã được thực hiện bằng những cách thức phản lại
chính ý nghĩa ban đầu của nó. Đây rõ ràng là sự bất dung hòa về thang
giá trị giữa phương tiện và mục tiêu.
Hiện tượng lạm dụng việc bắt giam xuất
phát từ quy định pháp luật mang nặng yếu tố bạo lực không phù hợp với
các giá trị của luật pháp văn minh. Với điều kiện giam giữ như nêu trên
và thời gian giam giữ kéo dài sẽ khiến bị can tuyệt vọng buông xuôi, lợi
dụng tình trạng đó để lấy lời khai đó chính là lạm dụng việc bắt giam,
nhiều trường hợp dẫn đến oan sai như vụ án Hàn Đức Long ở Bắc Giang và
vụ án ở Tĩnh Gia, Thanh Hóa như nêu trên.
Để tránh tình trạng lạm dụng việc bắt
tạm giam, cần sửa đổi Bộ luật tố tụng hình sự, thay vì quy định nghiêm
cấm mọi hình thức truy bức, nhục hình, nên quy định bị can có quyền giữ
im lặng hoặc chỉ đồng ý khai báo khi có sự tham gia của luật sư bào
chữa. Khi đó việc bắt tạm giam vẫn có tác dụng ngăn chặn mà không bị lạm
dụng để bức cung vì khi lấy lời khai đã có mặt luật sư bào chữa, việc
bắt tạm giam trở lại nguyên nghĩa là một hình thức ngăn chặn.
IV/ KIẾN NGHỊ
- Chủ tịch nước Trương Tấn Sang là
Trưởng ban chỉ đạo cải cách tư pháp Trung ương, kính mong chủ tịch lưu
tâm tới hoạt động điều tra, bắt giam và hỏi cung hiện nay. Cải cách tư
pháp là vấn đề rộng lớn lâu dài, qua từng sự việc cụ thể sẽ cho thấy
những khiếm khuyết của luật pháp ảnh hưởng tới sự yên lành của nhân dân,
kính mong chủ tịch lưu tâm.
- Quốc hội là cơ quan ban hành Bộ luật
tố tụng hình sự, văn bản này hiện đang được lấy ý kiến góp ý sửa đổi,
kính mong Quốc hội lưu tâm tới hoạt động bắt giam và hỏi cung. Đề nghị
sửa đổi quy định nghiêm cấm mọi hình thức truy bức, nhục hình thành quy định người bị tạm giữ, bị can, bị cáo được quyền giữ im lặng, và chỉ chấp nhận lời khai là chứng cứ khi việc lấy lời khai có sự tham gia của luật sư bào chữa.
- Đề nghị Bộ trưởng Bộ công an, Thủ
trưởng cơ quan điều tra các cấp quan tâm tới vấn đề bắt giam và hỏi cung
của các cơ quan điều tra, đề nghị có hoạt động thanh tra kiểm tra và xử
lý những sự việc sai phạm.
- Đề nghị các luật sư đồng nghiệp hưởng
ứng chương trình cải cách tư pháp của nhà nước, có tiếng nói phản ánh
những khiếm khuyết của pháp luật và những lạm dụng trong thực thi luật
pháp, góp phần xây dựng một nền tư pháp tốt đẹp cho Việt Nam.
- Kính mong các cơ quan báo chí quan tâm đưa tin phản ánh, ủng hộ chương trình cải cách tư pháp do chủ tịch nước đứng đầu.
Xin trân trọng cảm ơn!
Người kiến nghị
Đã ký
Luật sư Ngô Ngọc Trai
