Thứ Hai, 26 tháng 4, 2021

QUAN THẾ NÀY, DÂN TRÔNG CẬY VÀO ĐÂU?

QUAN THẾ NÀY, DÂN TRÔNG CẬY VÀO ĐÂU ?
Bùi Xuân Đính
Tháng Bảy năm Nhâm Tý, đời Vua Tự Đức (khoảng tháng 8 năm 1852), tại nha huyện Trà Vinh, phủ Lạc Hóa, tỉnh Vĩnh Long có một tù nhân phạm tội ăn trộm, bị giam trong nhà lao rồi ốm chết. Trương Phúc Cương là Tri phủ nghe tin đã đến tận nơi xem xét. Thay vì xem xét thận trọng để làm tờ tâu lên trên về nguyên nhân cái chết của phạm nhân, Trương Phúc Cương đã dùng quyền của quan trên để dọa nạt viên quan đứng đầu huyện Trà Vinh là Tri huyện Phan Đắc Thông rằng, chính Thông đã đánh đập phạm nhân đến chết và Cương sẽ bẩm báo việc này lên tỉnh để quan trên xử lý (!?). Lo sợ phải “mang tội”, Phan Đắc Thông đã đi vay tiền của rất nhiều người để đút lót Phúc Cương, mong được quan phủ “im đi” cho. 

Song vụ việc trên đã lọt đến tai một số quan tỉnh và họ đem việc ấy tâu về Kinh đô Huế. Vua Tự Đức đọc kỹ lời tâu, liền lệnh cho giải chức của Trương Phúc Cương ngay và giao cho các quan tỉnh tra xét.
Trương Phúc Cương bèn làm đơn giải trình. Trong đơn, không những không nhận tội, mà còn khẳng định những lời tham hặc của các quan tỉnh đối với ông ta là bịa đặt; hơn nữa Cương còn tố giác những việc làm sai trái của các quan trong tỉnh, đứng đầu là Tuần phủ Nguyễn Hữu Cơ; sau đo sai con đem đơn đến tỉnh Định Tường nhờ quan tỉnh này kêu giúp !
Vua Tự Đức bèn phái một đoàn thanh tra đứng đầu là Quyền Tuần phủ tỉnh Gia Định Phan Thanh Giản và Khoa đạo Phan Đình Tuyển về phủ Lạc Hóa để tra xét, làm rõ thực hư. Sau một thời gian, các quan thanh tra triều đình đã khẳng định với đầy đủ chứng cớ, Trương Phúc Cương không chỉ dùng cường quyền để dọa nạt, bức bách, buộc Tri huyện Phan Đắc Thông phải “làm luật” cho mình tới 460 quan mà còn với rất nhiều người khác. Cũng với cách “làm tiền” như vậy, Cương còn phạm một loạt tội nghiêm trọng, gây họa cho nhiều người. Tại một làng nọ, có người phụ nữ vì giận chồng mà nông nổi, dại dột tự chọn cái chết cho mình. Do thiếu hiểu biết, dân làng ấy đã không cho người lên báo với quan trên về khám nghiệm tử thi, mà đem mai táng ngay. Cương dựa vào đó đã bức bách, doạ nạt họ là “làm sai luật”, sẽ bẩm báo lên quan trên để “trị tội nặng tất cả những người phạm tội”. Lo sợ bị vạ, dân làng ấy nhà nhà phải vội vàng bán thóc lúa, đồ đạc, góp tiền, thậm chí có người không có đồ đạc gì đáng giá, phải bán vợ đợ con để có tiền nộp cho Cương !
Một vụ nghiêm trọng khác là một người buôn ở làng nọ trên đường đi buôn bị một tên cướp chặn lại và cướp của. Nhưng người buôn đó đã khôn khéo bắt được tên cướp và giao lại cho quan phủ. Lạ thay, Tri phủ Trương Phúc Cương không những không xử hoặc giao xử tội tên cướp kia, tâu báo vụ việc lên trên; mà còn mớm lời rồi cưỡng ép tên cướp khai man rằng, chính người buôn kia cướp của, do vậy người buôn đó phải cống nạp cho Cương để mong tránh tội ! Cả các chánh phó tổng, lý trưởng, phó lý trong vùng cũng là nạn nhân của cách “làm luật” của quan Tri phủ Cương với đủ các nguyên cớ và hình thức. Tính ra, Cương đã tham tang, trấn lột bằng kiểu này tới 126 lạng bạc. Không những vậy, Cương còn dung túng cho con em và những người thân thuộc trốn lính.
Bộ Hình cùng các quan kham sai nghị án, buộc Cương phải chịu tội giảo giam hậu (bị hình phạt thắt cổ cho chết, nhưng còn giam lại đợi phúc tra lại). Nhưng Vua Tự Đức đổi thành mức giảo quyết (thắt cổ cho chết ngay) để “răn kẻ tham tang, lợi dụng chức quyền làm bậy, cho hả lòng dân”. Phan Đắc Thông vì không tố giác hành vi sai trái của Cương, lại làm việc hối lộ nên phạt tội mãn trượng (đánh 100 gậy) và mãn đồ (làm lao dịch với các công việc nặng nhất).
Lời bàn:
Hình phạt từ “giảo giam hậu” mà các quan bộ Hình đưa ra, được Vua Tự Đức đổi thành “giảo quyết” là sự trừng phạt đích đáng, nghiêm khắc, đủ tính răn đe đối với hành động “coi trời bằng vung” của kẻ gian tham, cường hào hay loại “quan lưu manh” Trương Phúc Cương.
Từ câu chuyện trên đây, có thể luận bàn thêm một vấn đề quan trọng khác : vì sao Tri phủ Trương Phúc Cương có thể lộng hành, có hàng loạt hành vi sai trái, vi phạm pháp luật đến mức trở thành một vị “quan cường hào, lưu manh”, không chỉ người dân mà cả quan lại dưới quyền cũng phải khiếp sợ ? Điều này liên quan đến thể chế quan trường, thể chế công vụ và thanh tra, giám sát của nhà nước phong kiến.
Trương Phúc Cương “làm bậy” được trước hết là do lỗi của các quan lại thuộc quyền của viên Tri phủ này, từ Tri huyện Phan Đắc Thông đến các lại viên trong phủ huyện, xuống các tổng lý ở các làng xã. Họ là những người được học, được đào tạo, ít nhiều nắm được pháp luật, hiểu được nguyên tắc thể chế của việc thanh tra, nhất là những điều luật về đàn hặc, tố cáo được nhà nước phong kiến quy định. Vậy mà, họ không những đã không dựa các điều luật, nguyên tắc đó để tố cáo các hành vi sai trái, phạm tội của Tri phủ Trương Phúc Cương, mà còn dùng tiền bạc để hối lộ Cương. Chính sự thiếu dũng khí, dẫn đến làm sai luật của các quan, lại viên trong phủ huyện, các tổng lý làng xã đã “tiếp sức” cho Trương Phúc Cương, để viên quan này tiếp tục, ngang nhiên và thỏa sức thực hiện các hành vi làm luật đến mức trắng trợn, lưu manh của mình.
Thứ hai, khi các quan huyện, các lại viên, các tổng lý còn thiếu dũng khí trước uy quyền của Trương Phúc Cương, rồi vi phạm pháp luật như vậy thì người dân đã bị Cương “làm u mê’ cũng là điều dễ hiểu, bởi họ không hiểu biết pháp luật, không đủ sức “đối trọng” với những vị quan có uy quyền nhưng đầy thủ đoạn mưu mô, lại càng không biết được và không có đủ các điều kiện để thực hiện “đường đi nước bước” của việc tố cáo các hành vi sai trái của quan lại; chưa kể, nhiều người dân thừa hiểu rằng, “thà mất tiền còn hơn đi kiện quan”, nên đành “đám miệng quan” để được “yên thân, êm chuyện”.
Thứ ba, việc Trương Phúc Cương mặc sức lộng hành trấn lột trong một thời gian dài, trên một vùng rộng lớn, còn có nguyên do của việc thanh tra thường xuyên hầu như “vắng bóng”. Trước sự lộng hành của Trương Phúc Cương; sự ấm ức của các quan và lại viên trong phủ huyện, các tổng lý ở làng xã; sự đau khổ, nỗi kinh hoàng của người dân trong một thời gian dài, vậy mà không hề có những bóng “ngựa vằn” (ngựa của các quan Ngự sử, tức quan làm nhiệm vụ thanh tra thường xuyên) lui tới. Chính điều này đã “tiếp sức” cho Trương Phúc Cương “vững tin” hơn trong việc thực hiện các hành vi trấn lột của mình.
Từ câu chuyện trên cho hay, để hạn chế sự tha hóa, lộng quyền của quan lại, nhanh chóng phát hiện các việc làm sai trái của họ và đưa ra xét xử, phải tạo ra “quan khí” và “dân khí” (tức thái độ cương quyết, khí thế và bản lĩnh của quan lại và người dân trước các hành vi sai phạm của quan trên). Để làm được việc đó, phải có được các quy định cụ thể bảo đảm quyền tố cáo cho người dân và quan lại, đặt ra các điều kiện để bảo đảm cho các nguyên tắc đó thành hiện thực, đi vào cuộc sống; công tác thanh tra phải tiến hành thường xuyên, làm chỗ dựa vững chắc để dân và các quan, lại viên chân chính đấu tranh với những hành vi sai trái của quan trên.
* Bài đã đăng trong sách “Những câu chuyện pháp luật thời phong kiến Việt Nam” (sách của tác giả), Nxb. Tư pháp, 2005. Nhân vụ Tiên Lãng, tác giả bổ sung phần lời bình, nội dung câu chuyện có thật được chép trong sách Đại Nam thực lục – bộ chính sử của nhà Nguyễn.
                                                                  

11 nhận xét :

  1. Bậy, bậy hết sức!
    Nhà nước phong kiến thúi nát nên quan quân được dịp lộng hành. Loại quan ấy người ta gọi là "quan đen", là sâu dân mọt nước.
    May mà vẫn còn ông vua biết nghĩ đến dân lành như Tự Đức (mặc dù ông này từng bị chữi không ít vì bị cho rằng nhu nhược, bán nước...)
    Nhà nước bây giờ là nhà nước của dân, do dân, vì dân. Quan CM bây giờ được gọi là "quan đỏ". Quan đỏ thì hẳn phải khác quan đen. Để coi, đợt này các quan đỏ sẽ xử lý vụ Tiên lãng như thế nào. Hy vọng không phải khi đã làm quan thì đều cùng một giuộc. Làm quan mà không công tâm, làm quan mà tham lam tráo trở, làm quan mà không vì dân vì nước thì muôn đời bị dân chúng phỉ nhổ, đến lúc chết còn bị tưới phân lên mồ, đến khi thịt rửa xương mục còn bị đời sau đào mả phơi thây. Những người làm quan có biết điều ấy không nhỉ?!!!

    Trả lờiXóa
    Trả lời
    1. Vua quan xưa nghiêm thế. Kẻ nào ngo ngoe, gian dối đến tai nhà vua phải bị hình phạt đích đang nếu không cũng xấu hổ mà chết.Trông quan xưa (qua bức ảnh) cũng nghèo đói gầy còm chả hơn dân là mấy! Ngày nay quan ăn chơi trác táng: cờ bạc. gái gú, giầu có, phởn phơ, béo tốt, trơ trẽn coi dân như cỏ rác.

      Xóa
    2. Nghe mà như chuyện của đồng chí bí thư Thành của đảng Hải Phòng ngày nay nhỉ.Nhưng ngày xưa còn có Minh Quân...

      Xóa
    3. Nếu so đẵng cấp thì quan đen thua xa quan đỏ rất nhiều bậc !

      Xóa
    4. Một điều lạ. Đến nay vẫn chưa có con đường mang tên Tự Đức ở Huế và các đô thị. Cho dù ông là ông vua hiền, có đóng góp nhiều cho đất nước, đặc biệt về văn hóa.Bà Từ Dũ mẹ ông nổi tiếng hiền lương, đến nay vẫn còn bệnh viện mang tên bà. Đừng nên quy cho ông tội bán nước. Vì thế nước ngày ấy, không mất nước ở đời ông, thì đời con cháu ông cũng sẽ mất thôi. Đến nhà Thanh ở Trung Quốc mạnh như thế còn bị liên quân các nước xâu xé. Việt Nam mình sao chống được?

      Xóa
  2. Xem ra thì đoàn tàu cao tốc của ta đang chạy thẳng qua thời vua Tự Đức .

    Trả lờiXóa
  3. Quan Cương làm lội cho bản thân có "126 lạng bạc" mà bi75 xữ giảo, còn quan thời nay và tay chân làm lợi đến ngàn lượng vàng (2 triệu đô la) hay trăm triệu đô la, vẫn yên ổn. Quan chức địa phương nhũng nhiểu dân lành thì thời nào cũng có, nhưng cách hành xử của Trung ương lại mỗi thời mỗi khác. Sách lịch sử và truyền thông chính thống thời nay cứ chê trách thời phong kiến và thực dân, và bởi thế mới có Cách mạng Tháng 8 để giải phóng nhân dân. Nhưng hơn 70 năm sau CMT8, nhiều chuyện còn tệ hơn thời phong kiến gấp ngàn lần. Tôi là người dân và tôi ước mơ được sống lại thời phong kiến !

    Trả lờiXóa
  4. Thời phong kiến bị bôi xấu mà vẫn tốt đẹp biết bao .Quan tuy xấu nhưng có vua tốt ,thật hồng phúc cho dân.
    Thời quái gở chóp bu xấu trước ,quan lại cách mạng xấu theo .
    Cùng nhau cướp bóc (cướp có luật pháp hậu thuẫn)c.Cùng bênh nhau ,cùng nhau dơ bẩn ,độc ác .
    Đen tối !

    Trả lờiXóa
  5. Các bạn cứ yên tâm tin tưởng đi: Sau đợt chỉnh và đốn cấp bách lần này nhất định chúng ta sẽ tiến nhanh, tiến mạnh, tiến vững chắc, lên...thời phong kiến của vua Tự Đức.

    Trả lờiXóa
  6. Chép sử ngày xưa cứ thường thấy chép là "làng nọ", "người nọ", sao không nói thẳng làng A, làng B, người C, người D,... để cho đời sau dễ tin nhỉ?.

    Trả lờiXóa
  7. Hình như hình này là của bọ tàu phải không bác Diện. vì có ảnh người hớt tóc trọc nửa đầu. Thời này chắc là thời Càn Long, Mảng Thanh mà. Hay là hồi xưa các quan Việt cũng bắt chước bọ tàu này nhỉ. Bác Diện gỡ bỏ tấm ảnh này đi, tôi nhìn thấy ghét bọn Ba Tàu quá.

    Trả lờiXóa