LỄ HỘI ĐẢ NGƯ VÀ TIỆC CÁ ĐỀN VÀ

Cá nướng

LỄ HỘI ĐẢ NGƯ VÀ TIỆC CÁ ĐỀN VÀ

Nguyễn Xuân Diện

Đền Và (Đông Cung) - thôn Vân Gia, xã Trung Hưng, ngoại thị Sơn Tây, Hà Nội là nơi thờ phụng Tam Vị Tản Viên Sơn Đại Vương Quốc Chúa Thượng Đẳng Thần, vị thần đứng đầu trong Tứ Bất Tử và cũng là đứng đầu bách thần khí thế rực rỡ thưở trước, anh linh tỏa rạng muôn sau.

TẾT ÔNG TÁO - TRUYỀN THUYẾT VÀ NGHI LỄ

 

Truyền thuyết về Táo Quân

Trong tín ngưỡng dân gian Việt Nam, Táo quân có nguồn gốc từ ba vị thần Thổ Công, Thổ Địa, Thổ Kỳ của Lão giáo Trung Quốc nhưng được Việt hóa thành huyền tích "2 ông 1 bà" - vị thần Đất, vị thần Nhà, vị thần Bếp núc. Tuy vậy người dân vẫn quen gọi chung là Táo Quân hoặc Ông Táo.

Ở Việt Nam, sự tích Táo Quân được truyền khẩu, rồi ghi chép, do đó có những sự khác nhau về tình tiết, nội dung chính được tóm tắt như sau:

Trọng Cao có vợ là Thị Nhi ăn ở với nhau đã lâu mà không con, nên sinh ra buồn phiền, hay cãi cọ nhau. Một hôm, Trọng Cao giận quá, đánh vợ. Thị Nhi bỏ nhà ra đi sau đó gặp và bằng lòng làm vợ Phạm Lang. Khi Trọng Cao hết giận vợ, nghĩ lại mình cũng có lỗi nên đi tìm vợ. Khi đi tìm vì tiền bạc đem theo đều tiêu hết nên Trọng Cao đành phải đi ăn xin.

Khi Trọng Cao đến ăn xin nhà Thị Nhi, thì hai bên nhận ra nhau. Thị Nhi rước Trọng Cao vào nhà, hai người kể chuyện và Thị Nhi tỏ lòng ân hận vì đã trót lấy Phạm Lang làm chồng.

Phạm Lang trở về nhà, sợ chồng bắt gặp Trọng Cao nơi đây thì khó giải thích, nên Thị Nhi bảo Trọng Cao ẩn trong đống rơm ngoài vườn. Phạm Lang về nhà liền ra đốt đống rơm để lấy tro bón ruộng. Trọng Cao không dám chui ra nên bị chết thiêu. Thị Nhi trong nhà chạy ra thấy Trọng Cao đã chết bởi sự sắp đặt của mình nên nhào vào đống rơm đang cháy để chết theo.

Phạm Lang gặp tình cảnh quá bất ngờ, thấy vợ chết không biết tính sao, liền nhảy vào đống rơm đang cháy để chết theo vợ.

Linh hồn của ba vị được đưa lên Thượng Đế. Thượng Đế thấy ba người đều có nghĩa, nên sắc phong cho làm Táo Quân, gọi chung là: Định Phúc Táo Quân, nhưng mỗi người giữ một việc:

- Phạm Lang làm Thổ Công, trông coi việc bếp. Danh hiệu: Đông Trù Tư Mệnh Táo Phủ Thần Quân

Thái Hạo: CÚNG DƯỜNG VÀ THÓI ĐẠO ĐỨC GIẢ

*Hình, chim con sau những ngày chim mẹ đã bị “phóng sanh”

CÚNG DƯỜNG VÀ THÓI ĐẠO ĐỨC GIẢ

 
Bài: Thái Hạo 

 
Phật giáo hiện nay ở VN đa số là theo Tịnh Độ, mà Tịnh độ thì có lẽ ít ai không lấy Hòa thượng Tịnh Không làm thầy, coi như một bậc cao tăng thạc đức. Vậy hãy xem ông dạy thế nào về cúng dường.

 
Trong bài giảng về phẩm Phổ Hiền hạnh nguyện, hòa thượng Tịnh Không nói: “Chiếu theo lời Phật, Bồ Tát giáo huấn, sửa đổi cho đúng cách nghĩ, cách nhìn, cách nói, cách làm lầm lạc của chúng ta, đó gọi là "cúng dường bằng cách tu hành đúng theo lời dạy". Cúng dường bằng hương, hoa, nước, trái cây chỉ nhằm biểu hiện lòng cung kính của chúng ta mà thôi, Phật, Bồ Tát chẳng cần đến những thứ ấy đâu!”.

TẾT ĐOAN NGỌ TRONG CUNG ĐÌNH DIỄN RA NHƯ THẾ NÀO?

Tết Đoan Ngọ qua tài liệu mộc bản triều Nguyễn

 
Hoàng Thị Ánh Phượng
(Trung tâm Lưu trữ quốc gia IV)

 
Tồn tại từ lâu trong văn hóa dân gian của một số nước Á Đông, Tết Đoan Ngọ (Tết Đoan Dương) diễn ra vào ngày mùng 5 tháng 5 âm lịch hàng năm, cũng là một trong những Tết quan trọng trong sinh hoạt văn hóa của người Việt Nam.

Về nguồn gốc của Tết này, ngoài sự tích Khuất Nguyên của Trung Quốc thì ở mỗi quốc gia đều có cách giải thích khác nhau, nhưng điểm chung là gắn liền với sự tuần hoàn của thời tiết trong năm. Vì Đoan Ngọ là bắt đầu giữa trưa (Đoan: mở đầu, Ngọ: giữa trưa); còn Dương là mặt trời, là khí dương, Đoan Dương có nghĩa là bắt đầu khí dương đang thịnh, như vậy, ngày Đoan Ngọ là cột mốc quan trọng của chu kỳ tuần hoàn thời tiết trong năm, là lúc mặt trời bắt đầu ngắn nhất, con người ở gần trời đất nhất. Ở Việt Nam, Tết Đoan Ngọ còn gọi là Tết diệt sâu bọ để tưởng nhớ đến việc ông lão Đôi Truân giúp dân chúng trị sâu bọ phá hoại mùa màng.

Dưới triều Nguyễn, tiết Đoan Dương cùng với Nguyên Đán, Vạn Thọ là ba tiết lớn nhất trong năm. Vì vậy, các vua sẽ ấn định thời gian nghỉ Tết và những nghi lễ cần thực hiện.

Tùy theo tính chất công việc, thời gian nghỉ Tết Đoan Ngọ đối với các nha, sở sẽ được quy định khác nhau. Mộc bản sách “Đại Nam thực lục chính biên đệ nhị kỷ”, quyển 67, mặt khắc 5, cho biết vào thời vua Minh Mệnh thì trước tết Đoan Dương một ngày, sắc cho những công tác thổ mộc ở Kinh nghỉ việc 2 ngày (mùng 4 và mồng 5); những công sở Nội tạo, Nội vụ, Vũ khố nghỉ việc 1 ngày (mùng 5). Còn dưới thời vua Tự Đức thì các sở thợ ở Kinh chỉ được nghỉ duy nhất một ngày là mùng 5.

Lê Thái Dũng: ĐOAN NGỌ LÀ TẾT TA HAY TẾT TÀU?

Đoan Ngọ là Tết Ta hay Tết Tàu?

Lê Thái Dũng

Cần xóa bỏ quan niệm cho rằng Tết Đoan Ngọ của Việt Nam
có nguồn gốc từ Tết Đoan Ngọ của Tàu.

.

Ngày mồng 5 tháng 5 âm lịch là ngày Tết Đoan Ngọ - còn được gọi bằng nhiều tên khác nhau như Đoan Dương, Trùng Ngũ, Tết giết sâu bọ, Tết giữa năm, Tết mồng năm … Đây là một trong những ngày Tết truyền thống tại một số nước châu Á như Việt Nam, Triều Tiên, Trung Quốc. Tuy nhiên nguồn gốc, ý nghĩa thực của ngày tết này không phải ai cũng rõ .

Theo phong tục cổ truyền Việt Nam, tết Đoan Ngọ mồng 5 tháng 5 là một trong những ngày lễ tưởng nhớ tới tổ tiên do đó trong số các vật phẩm dâng cúng không thể thiếu bánh tổ (tổ tiên) và nhiều loại bánh trái khác làm bằng các thứ gạo nếp. Đặc biệt, đây còn là ngày lễ thiêng liêng trong tâm thức người Việt Nam, đó là ngày giỗ Quốc mẫu Âu Cơ.

CỖ TẾT ĐOAN NGỌ: CƠM RƯỢU- HOA TRÁI- VỊT NGAN NGỖNG

CỖ TẾT ĐOAN NGỌ: 

CƠM RƯỢU- HOA TRÁI- VỊT NGAN NGỖNG

Vũ Thị Tuyết Nhung

Mới mồng một đầu tháng Năm âm lịch, đã nghe lao xao bên hàng xóm: “Sắp đến Tết mồng năm tháng Năm rồi đấy”. Thế là lại rộn ràng khắp xóm ngõ.

Ô mà thực, vải thiều đã đỏ chợ từ những hôm nào. Dưa hấu cũng đã nổi cát, mận tím lịm và đào thì má phấn lông tơ... Mấy hôm trước, bà thím dưới quê gửi cho mấy cân nếp chiêm xay vỡ vỏ, lại kèm sẵn dăm bảy bánh men rượu trắng ngà, tròn um như cái trứng nhện, dính thêm mấy mảnh trấu vỡ vàng ươm.

KÝ ỨC TẾT QUÊ (TẾT MÙNG 5 THÁNG 5 - ĐOAN NGỌ)

KÝ ỨC TẾT QUÊ (TẾT MÙNG 5 THÁNG 5 - ĐOAN NGỌ) 

Nguyễn Văn Trường

Quê tôi, ngoài cái tết nguyên đán còn mấy cái tết theo khí, tiết trong năm. Tết nào cũng có tích dễ nhớ và gắn liền với đời sống con người. Tết Hàn thực mùng 3 tháng 3 đặc trưng và được mọi người nhớ đến bởi những món ngon bánh trôi, bánh chay.

Tết mùng 5 tháng 5 – Tết đoan ngọ cũng nuôi trong tôi bao nỗi nhớ và gợi lại cho tôi bao ký ức tuổi thơ. Nhớ và thích nhất cái tết này là ba chị em tôi được bà nội và mẹ nhuộm móng tay, móng chân bằng một thứ lá có tên là "lá móng". Lá móng thường được bà hoặc mẹ mua ở chợ từ sáng hôm trước (mùng 4 tháng 5), đến chiều bà nhắc các con, các cháu rửa chân tay và móng cho thật sạch. Tối hôm ấy, lá móng cũng được rửa sạch, giã dập trong một cái bát sứ rồi cứ rúm từng rúm nhỏ lá móng đã giã dập đặt gọn trên 10 móng tay, 10 móng chân và gói kín lại bằng một lá khác. Chẳng hiểu sao có năm bà còn kiêng để lại 1 móng. Qua đêm, sáng mùng 5 tháng 5, khi ngủ dậy, mấy chị em có đủ bộ móng tay, chân mang màu nâu đỏ, hoặc nâu sẫm. Mấy chị em làm nail ngày nay gặp các các bà, các mẹ thì thất nghiệp luôn.

GS. Nguyễn Văn Huyên: TẾT ĐOAN NGỌ CỦA NGƯỜI VIỆT NAM

Giáo sư Nguyễn Văn Huyên và phu nhân. Ảnh: Tư liệu gia đình

Tết Đoan Ngọ

Nguyễn Văn Huyên

Lời dẫn của Nguyễn Văn Huy: Nhân ngày Tết Đoan Ngọ (5/5 âm lịch), Bảo tàng xin gửi tới các bạn trích đoạn bài nghiên cứu về ngày Tết này của GS. Nguyễn Văn Huyên, đăng trên tạp chí Indochine số 95, 25/6/1942.

BÀ CON HÁT MÔN XA QUÊ BÁI VỌNG TRƯNG THÁNH VƯƠNG

NHỮNG NGƯỜI CON QUÊ HƯƠNG HÁT MÔN XA QUÊ BÁI VỌNG TƯỞNG NHỚ TRƯNG THÁNH VƯƠNG

 
Hai Bà Trưng là các nữ anh hùng đầu tiên trong sử Việt. Bà chị là Trưng Trắc là Nữ vương đầu tiên và duy nhất trong lịch sử nước ta. 

 
Hai Bà được lịch triều kính cẩn sùng phụng, sắc phong đến bậc: Thánh Vương, Phật Mẫu, Phật Vương và lập hàng trăm đền thờ Hai Bà và các tướng của Hai Bà. 

 
Đền Hát Môn là một di tích lớn, thiết lập tại cửa sông Hát là nơi hai bà tuẫn tiết. Nơi đây còn nhiều dấu tích và truyền lưu nhiều sự tích oanh liệt của Trưng Vương. 

 
Những người con của quê hương Hát Môn tại Sài Gòn đã lập Hội đồng hương Hát Môn từ trước năm 75 bởi các cụ tập kết năm 54. Nay các cụ ấy không còn ai nhưng hội vẫn duy trì được.

TỔ CHỨC DÀN NHẠC TRONG NGHI LỄ CẦU SIÊU

Lễ cầu siêu tại Chùa Ngọc Trục, Hà Đông. Ảnh: Ng. Xuân Diện

TỔ CHỨC DÀN NHẠC TRONG NGHI LỄ CẦU SIÊU

Nguyễn Đình Lâm (Viện Âm nhạc)

Lễ cầu siêu là nghi lễ Phật giáo, gắn liền với không gian thiêng của ngôi chùa. Âm nhạc và các khoa cúng - bước lễ có quan hệ hữu cơ với nhau, quy định nhau trong suốt quá trình hành lễ. Bởi, một mặt, âm nhạc trong nghi lễ này không chỉ được nhìn nhận trong tổng thể của môi trường và không gian diễn xướng, mà còn cần được soi xét, bóc tách từng bộ phận trong đó để đi sâu tìm hiểu, làm rõ vị trí và chức năng của các thành viên, trong đó có vai trò của từng nhóm nhạc cụ gắn với các thành tố cụ thể. Nói cách khác, mỗi bước lễ, mỗi một tổ chức âm nhạc, trong đó có những cặp nhạc cụ được sử dụng, trình tấu theo những nguyên tắc và sự gắn kết nhất định theo từng nghi lễ. Mặt khác, việc nghiên cứu tổ chức dàn nhạc còn làm rõ sự khác nhau trong biên chế ở mỗi ngôi chùa, mỗi đội cúng1 và trong mỗi địa điểm và khu vực khác nhau; trong đó, bên cạnh những nhạc cụ được biên chế cố định, bắt buộc còn có những nhạc cụ được bổ sung theo phong cách riêng của mỗi đội cúng và địa điểm cụ thể. Quan trọng hơn, nghiên cưu, tìm hiểu vấn đề này còn góp phần làm sáng tỏ cơ cấu tổ chức nhạc cụ và vai trò của chúng đối với nghi lễ cũng như diện mạo chung của âm nhạc nói chung, dàn nhạc nói riêng trong quan hệ với toàn bộ nghi lễ.