NẾU DÂN TA ĐẾN NAY VẪN DÙNG CHỮ HÁN HAY CHỮ NÔM?

Chu Mộng Long

NẾU DÂN TA ĐẾN NAY 

VẪN DÙNG CHỮ HÁN HAY CHỮ NÔM?

Một số người có chút trình độ Hán học cho đến nay vẫn nuối tiếc chữ Hán hay chữ Nôm. Rằng chữ Hán hay chữ Nôm là loại chữ tượng hình, vừa trực quan vừa thâm sâu. Cái lý luận này được ông Nguyễn Đắc Xuân tận dụng ở phần hậu thư phản đối đặt tên đường mang danh Alexandre de Rhodes và Francisco De Pina:

"Từ chữ Hán, chúng ta đã sáng tạo ra chữ Nôm. Trong vốn ngôn ngữ vốn có của ta mang đậm hồn dân tộc Việt: “Thị tại môn huyền náo/ Nguyệt lai môn hạ nhàn”. Còn chữ quốc ngữ chỉ ghi lại âm của từ ngữ đó chứ không mang nghĩa lóng như chữ Hán – Nôm trước đây. Chữ quốc ngữ có thể nói làm mất cả hồn dân tộc, việc dịch truyện Kiều ra chữ quốc ngữ đã làm mất đi một phần, nếu không nói mất đi rất nhiều giá trị của tác tác phẩm này. Mặt khác, chữ quốc ngữ không nhằm mục đích phát triển văn minh của dân tộc ta, mà chỉ là một phương tiện để truyền giáo, một công cụ để thực dân Pháp xâm lăng nước ta. Chúng ta cần phải hiểu, không nên có suy nghĩ “nhờ vào chữ quốc ngữ (Latinh hoá) mà tiến bộ, văn minh”. Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc,… không sử dụng chữ La tinh hóa, vẫn giữ ngôn ngữ từ trước đến nay, nhưng họ vẫn văn minh vẫn tiến bộ vượt bậc, chứ đâu phải chữ quốc ngữ La tinh hóa làm cho dân tộc văn minh hơn. Lào, Căm-pu-chia, Miến Điện, Thái Lan cũng thế."

Lã Minh Hằng: VỀ CÁC SÁCH CÔNG GIÁO VIẾT BẰNG CHỮ NÔM

 

 .

VĂN BẢN TÁC PHẨM CÔNG GIÁO GHI BẰNG CHỮ NÔM: 

TỪ THƯ MỤC ĐỀN HIỆN TRẠNG

Lã Minh Hằng, PGS.TS

Tel: 0982354426, Email: lahang@gmail.com

Viện Nghiên cứu Hán Nôm

Tóm tắt

Kho sách tại Viện Nghiên cứu Hán Nôm lưu giữ số lượng không nhiều các thư tịch Hán Nôm có nội dung Công giáo. Trong quá trình thực hiện đề tài, chúng tôi không chỉ dừng ở những chỉ dẫn do bộ Thư mục mách bảo, tiếp tục tra tìm thông tin ghi chép trong văn bản, lần đọc từng trang văn bản photo (có đối chiếu với bản gốc, nếu thấy nghi ngờ), thì thấy rõ đôi chỗ có sự không ăn khớp.

Trong khối tư liệu thư tịch Hán Nôm Công giáo tại Viện Nghiên cứu Hán Nôm, chúng tôi đã khảo sát 10 văn bản tác phẩm Hán, và 13 văn bản tác phẩm Nôm có nội dung Công giáo. Tuy nhiên, trong khuôn khổ của Bài viết lần này, chúng tôi ưu tiên khảo trước 13 văn bản tác phẩm Nôm.

Bài viết sẽ lần lượt thực hiện các bước khảo sau với mỗi tác phẩm: 1/khảo các ghi chép trong bộ Di sản đề yếu, 2/đối chiếu các ghi chép trong bộ Thư mục Di sản đề yếu với thực tế văn bản hiện đang được lưu giữ tại kho sách của Viện Nghiên cứu Hán Nôm, 3/Trên cơ sở các khảo sát đó, rút ra các nhận xét của cá nhân góp phần đính chính cho những nhầm lẫn của bộ Thư mục; Đồng thời, từ việc đọc kĩ văn bản sẽ chỉ ra những sơ xuất trong khâu nhân bản, đóng quyển, quản lí phục vụ độc giả.... Những khảo cứu này sẽ góp phần hữu ích cho các nhà nghiên cứu khi khai thác nhóm tư liệu này, cũng như góp phần vào việc bổ chính cho bộ Thư mục, nếu như chúng được tái bản.

Từ khóa: hiện trạng sách, Hán Nôm Công giáo, Thư mục.

KHO TỪ VỰNG THẾ KỶ 17 TRONG "TRUYỆN ÔNG THÁNH INAXU"

 

 Truyện ông Thánh Inaxu, bản lưu tại Thư viện Quốc gia Pháp.

NGUỒN TƯ LIỆU TỪ VỰNG THẾ KỈ 17 - QUA KHẢO SÁT
TRUYỆN ÔNG THÁNH INAXU

Lã Minh Hằng*
Viện Nghiên cứu Hán Nôm

Linh mục J.Maiorica đã sử dụng chữ Nôm để truyền giáo. Từ năm 1632 đến năm 1656 ông đã viết đến 45 tác phẩm bằng chữ Nôm; hiện chỉ còn lại 15 tác phẩm với 4.200 trang, tổng cộng 1.200.000 chữ Nôm. Các tài liệu này là kho tư liệu vô giá về Ngôn ngữ học - là cứ liệu quan trọng để nghiên cứu chữ Nôm, nghiên cứu phương ngữ, từ vựng lịch sử và ngữ âm lịch sử tiếng Việt.

Ông thánh Inaxu là một trong hai ông tổ dòng Tên. Cùng với Truyện ông thánh Phanxicô Xavie, Truyện ông thánh Inaxu đã được giáo hữu Việt Nam biết đến rất nhiều. Truyện được viết bằng chữ Nôm, do cha Maiorica viết từ rất sớm. Trong bài tham luận này, chúng tôi sẽ khảo sát nguồn trữ lượng từ vựng cổ trong Truyện ông thánh Inaxu.

Đinh Thanh Hiếu: BÀI TỰA SÁCH 'ĐƯỜNG THI QUỐC ÂM CỔ BẢN"

Tựa

Mai Đình Đinh Thanh Hiếu

Người xưa có nói: “Thơ là tâm của trời đất”, là vì người là đức của trời đất, là giao hòa của âm dương, là hội tụ của quỷ thần, là tú khí của ngũ hành; mà thơ là nói lên cái chỗ mà tâm người ta hướng tới, ở tại tâm là chí, phát ra lời là thơ. Thế cho nên cổ nhân cho rằng chính đắc thất, động thiên địa, cảm quỷ thần thì không gì gần bằng thơ, cũng vì thơ là tiếng nói của lòng người, mà có sức lan tỏa, sức lay động rất lớn vậy.

Thư giãn cuối tuần: # GIAI CUU LON

Úm ba la, ba ta cùng khỏi

Trích từ tập truyện bằng chữ Nôm "Tiếu lâm tân truyện" 

do Nguyễn Xuân Diện phiên dịch.
 
Một chị, chồng đi vắng, ở nhà ngồi cắt củ từ, thấy củ hay hay, mới tê mê tẩn mẩn lấy một củ cho vào chốn ấy, không ngờ lấy ra không được, phát sốt điên cuồng cả người lên.

Đến lúc chồng về, chị ta giả cách ngộ cảm, lên giường đắp chăn nằm. Anh chồng thấy vậy, ngẩn người ra, vẫn định về làm khoản ấy, ai ngờ về vợ lại như thế, buồn mình mới ra ngoài sân, nghịch chó cái cho đỡ buồn, nghịch thế nào mà tự nhiên anh ta mang con chó lên giường, cũng đắp chiếu kín nằm rên khư khử. Ai hỏi thì nói trá rằng đau bệnh. Kỳ thực cậu ta bị chó cái giữ, lôi ra không được, cho nên phải ôm chó cái lên giường. Thành thế ra chồng nằm rên một giường, vợ nằm rên một giường. Hai vợ chồng cùng bị bệnh cả. 

Đinh Thanh Hiếu: BÀI TỰA SÁCH 'ĐƯỜNG THI QUỐC ÂM CỔ BẢN"

ĐƯỜNG THI QUỐC ÂM CỔ BẢN

Nxb. Thành phố Hồ Chí Minh, 2017.

Soạn giả: Nguyễn Xuân Diện - Trần Ngọc Đông.

Sách dày 536 trang. Khổ 15.5 x 23.5.

Hà Nội: Bạn đọc có thể mua sách tại Gian hàng Tranh dân gian Kim Hoàng và Gian hàng Trà San Tuyết tại khu vực Hồ Văn - Văn Miếu Hà Nội, các bản đều có chữ lý và triện son của soạn giả. 

Sài Gòn: Bạn đọc tìm mua tại Gian hàng của NXB Tổng hợp TP HCM tại Đường Sách xuân Đinh Dậu.  

Đường thi Quốc âm cổ bản là một tài liệu quý cho những ai yêu thích, học tập và nghiên cứu thơ Đường. Ấn bản gồm 279 bản dịch thơ in kèm chữ Hán, chữ Nôm và phụ bản các trang sách cổ còn tươi nét bút cổ nhân. Đây cũng là lần đầu tiên công bố những bản Đường thi dịch ra Quốc âm (chữ Nôm) do các nhà Nho Việt Nam chuyển ngữ, được chép trong 6 bản sách cổ lưu trữ tại Viện Nghiên cứu Hán Nôm.

Ấn bản này có thêm 100 bản in đặc biệt được đánh số từ 1 đến 100 dành cho bạn đọc yêu sách đẹp. Ngoài ra có 5 dị bản đặc biệt không bán, có ký hiệu N.X.B.T.H đánh số thứ tự từ I đến V. Tất cả đều có chữ ký và triện son của hai soạn giả.

Cuốn sách được biên soạn công phu, thiết kế đẹp, trang nhã, sang trọng chào đón Tết cổ truyền Đinh Dậu 2017. Ấn phẩm này xứng đáng nằm trong sự chọn lựa của quý vị khi Xuân về; và cũng xứng đáng nằm trong túi quà Tết quý vị biếu tặng bố mẹ, thầy cô, tri âm tri kỷ, ân nhân và các bậc cao niên trong họ hàng. 

PHONG CÁCH HÁN VIỆT HỖN HỢP TRONG VĂN HỌC TRUNG ĐẠI VN

Phong cách Hán Việt hỗn hợp trong văn học trung đại Việt Nam

Trần Đình Sử

Mỗi thời đại văn học thường có một phong cách phân biệt với thời đại văn học khác. Văn học trung đại Việt Nam là một thời đại như thế và nó có nét phong cách phân biệt rõ rệt với văn học hiện đại. Đó là phong cách Hán Việt hỗn hợp của nó. Cách nói này tôi mượn của ông Ưu Thiên Bùi Kỉ (1888 – 1960) trong sách Quốc văn cụ thể (Tân Việt, 1932, tái bản năm 1950). Trong thiên thứ ba của sách này ông đã bàn đến “Hán Việt hợp dụng thể”. Chữ “thể” trong tiếng Hán cổ còn có nghĩa là phong cách. Người ta nói “văn thể” tức là phong cách thể loại. Lại nói “ngữ thể” tức là phong cách ngôn ngữ. Từ đó tôi dịch chữ của Bùi Kỉ thành phong cách. Trong bài của mình ông định nghĩa như sau: “Phàm trong một bài văn mà dùng cả lối ta và lối Tàu thì gọi là Hán Việt hợp dụng thể”.(tr.133). Ông dẫn chứng lối lục bát và lối từ khúc, lối song thất với lối biền ngẫu, cổ thi, các điệu hát thiên thai, thét nhạc, kịch, tuồng…trong đó văn đều viết theo lối biền ngẫu. Kiến giải của ông thật thú vị, nhưng ông chưa nhìn rộng ra toàn thể văn học trung đại, cho nên cái phong cách mà ông nói chỉ giới hạn trong một phạm vi hẹp. Nay tôi mở rộng ra và trình bày phong cách Hán Việt hỗn hợp như sau.

Sự tồn tại dòng văn học chữ Hán rồi sau đó có chữ Nôm và dòng văn học chữ Nôm không hoàn toàn tách bạch nhau mà cộng sinh, liên kết nhau.

Tin buồn: THƯƠNG TIẾC VĨNH BIỆT GIÁO SƯ NGUYỄN NGỌC BÍCH

. . . . . . TIN BUỒN  Chúng tôi trân trọng và kính tiếc báo tin  Giáo sư, nhà biên khảo NGUYỄN NGỌC BÍCH Sinh năm 1937 tại Hà Nội, Nguyên Giám đốc Ban Việt Ngữ RFA đã đột ngột từ trần trên chuyến bay từ Hoa Kỳ đi Philippines tối Thứ Tư (02 tháng 3 - 2016). Hưởng thọ 79 tuổi.  Thương tiếc vĩnh biệt Giáo sư Nguyễn Ngọc Bích - nhà biên khảo nặng lòng với di sản văn chương chữ Nôm của dân tộc, xin cầu nguyện linh hồn Giáo sư yên nghỉ thanh thản cõi vĩnh hằng trong muôn vàn thương nhớ của thân hữu, cộng sự và bạn văn chương.  Và nghiêng mình chia buồn cùng Bà quả phụ Đào Thị Hợi, cùng gia quyến và thân hữu tại Viện Việt học Hoa Kỳ, Ban Việt ngữ RFA trước mất mát lớn lao này!

TIỂU SỬ và SỰ NGHIỆP GS. NGUYỄN NGỌC BÍCH
(Tham khảo từ Người Việt)

Giáo sư Nguyễn Ngọc Bích sinh 1937 tại Hà Nội. Lúc còn nhỏ, ông học tiểu học ở Vĩnh Yên, sau đó vào trung học ở Chasseloup Laubat, Saigon.

RA MẮT BỘ "TỰ ĐIỂN CHỮ NÔM DẪN GIẢI" VỪA XUẤT BẢN

Giấy Mời

Tạp chí Tia Sáng trân trọng kính mời Ông/Bà tới dự buổi ra mắt “Tự điển chữ Nôm dẫn giải” do GS.TSKH Nguyễn Quang Hồng, nhà nghiên cứu ngôn ngữ và văn tự, biên soạn.

Thời gian: 14:30, thứ Hai, ngày 16/3/2015.
Địa điểm: Cà phê Trung Nguyên, 

52 Hai Bà Trưng, Hà Nội.

Rất hân hạnh được đón tiếp!

Tạo chí TIA SÁNG
______

Tóm tắt nội dung: Tự điển Chữ Nôm dẫn giải (Nxb Khoa học Xã hội, 12-2014) dầy 2.323 trang, sưu tầm 9.450 chữ Nôm ghi 14.519 âm tiết tiếng Việt với các ngữ liệu từ 124 văn bản cổ, với độ dài văn bản khoảng triệu rưỡi lượt chữ. Theo giới chuyên môn, đây là cuốn tự điển chữ Nôm đồ sộ nhất, khoa học nhất được công bố cho đến thời điểm hiện tại. Để biên soạn cuốn sách này, tác giả đã tiến hành sưu tầm, phiên âm, khảo cứu, phân loại, mô hình hóa tất cả các tác phẩm từ văn bản gốc trong thời gian vài chục năm.

Tại lễ ra mắt, cử tọa sẽ được nghe tác giả và các diễn giả - bao gồm PGS Trịnh Khắc Mạnh (Viện Nghiên cứu Hán Nôm); GS Trần Đình Sử (ĐHSP Hà Nội); GS Vũ Đức Nghiệu (ĐH Quốc gia Hà Nội); PGS Tạ Ngọc Liễn (Viện Sử học); TS Ngô Trung Việt (Phó Hội trưởng Hội Bảo tồn Di sản chữ Nôm) – trao đổi về tác phẩm, về việc bảo tồn chữ Nôm và cả vấn đề tài trợ của Nhà nước cho những công trình công phu dài hạn.

Thông tin về tác giả:

GS. TSKH. Nguyễn Quang Hồng nguyên là Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Hán Nôm và nguyên Chủ tịch Hội đồng chức danh Giáo sư ngành Ngôn ngữ học.

E-mail: ngquanghong@yahoo.com

.