VÀI NÉT VỀ KINH DỊCH
Nguyễn Trung Thuần
Lời dẫn của tác giả Nguyễn Trung Thuần: Các tài
liệu tìm hiểu nguồn gốc Bát quái của Trung Quốc nói rằng “Bát quái mới
đầu hẳn được bắt nguồn từ Việt ngữ 粤语” , là từ dùng để chỉ một thái độ
sống rạch ròi đâu ra đấy, gặp việc gì cũng bói quẻ, cho nên Bát quái có
tên gọi đầy đủ trong Việt ngữ là “chư sự Bát quái” .
Việt ngữ còn được gọi là tiếng Quảng Đông. Theo nghiên cứu của Trung
Quốc, “越” và “粤” thời cổ là thông giả tự, có nghĩa là những chữ có thể
thay thế cho nhau, chỉ vùng Bách Việt Hoa Nam. Từ thời cận cổ Minh,
Thanh đến nay, hàm nghĩa của hai chữ mới đầu có chút khác biệt, “越” được
dùng nhiều trong vùng Ngô ngữ Chiết Giang, “粤” được dùng nhiều trong
vùng Lưỡng Quảng Lĩnh Nam, suốt một thời kì dài được gọi chung cho cả
vùng Lĩnh Nam.
Trong lịch sử, Lưỡng Quảng có tên gọi khác là Lưỡng Việt ,
Quảng Đông là Việt Đông, Quảng Tây là Việt Tây. Mãi đến thời kì Dân
Quốc, “粤” mới dần thu hẹp nghĩa và được dùng làm tên gọi tắt của tỉnh
Quảng Đông. Vì thế, trong các thời kì lịch sử khác nhau, “粤” được phân
thành nghĩa rộng (chỉ Lĩnh Nam) và nghĩa hẹp (chỉ chỉ tỉnh Quảng Đông).
Phạm vi Việt Đông và Việt Tây trong các thời kì lịch sử khác nhau dĩ
nhiên cũng không giống nhau. Niên đại khởi nguồn và phát triển thành
thục của Việt ngữ còn vượt xa cái thời phân chia Lưỡng Việt (Lưỡng
Quảng). Cho nên, xét về bình diện văn hóa lịch sử, Việt ngữ thực sự
chính là tiếng Lĩnh Nam (ngôn ngữ vùng Lĩnh Nam) theo nghĩa rộng, chứ
không phải chỉ chỉ riêng tiếng Quảng Đông. Chỉ vì tiếng Anh dịch Việt
ngữ thành Cantonese mà đâm ra người ta thường gọi là tiếng Quảng Đông.
Cũng theo nghiên cứu của Trung Quốc, Lĩnh Nam theo nghĩa rộng chỉ vùng
nằm ở phía nam Ngũ Lĩnh, nam Trung Quốc, và vùng Bắc Việt Nam, tương
đương với Quảng Đông, Quảng Tây và toàn bộ Hải Nam, cùng một phần khu
vực thuộc các tỉnh Hồ Nam và Giang Tây…, cùng vùng nằm về phía bắc Đồng
bằng Sông Hồng Việt Nam. Còn theo nghĩa hẹp là chỉ chỉ mỗi vùng phần
phía nam núi Ngũ Lĩnh ở Nam Trung Quốc, do từ sau đời Tống mới bắt đầu
chia thành Quảng Nam Đông Lộ và Quảng Nam Tây lộ, nên Việt Nam mới tách
ra, kể từ đó không còn bao gồm vùng Miền Bắc Việt Nam nữa .
Thiển nghĩ, mặc dù còn phải đợi kiểm chứng thêm, đây sẽ là manh mối hết
sức quí giá cho chúng ta trong bước đường đi tìm nguồn gốc của bộ Kinh
Dịch.
