Song Hà: CON GÌ BAY LẢ BAY LA?

Song Hà

CON GÌ BAY LẢ BAY LA?

Và "bay lả bay la" là bay như thế nào?

Muốn biết, hãy đọc các cuốn từ điển tiếng Việt của giáo sư Nguyễn Lân, người từng được trao tặng Giải thưởng Nhà nước về khoa học công nghệ cho "Cụm công trình về giáo dục học và từ điển tiếng Việt" năm 2001.

GS Nguyễn Lân giải thích cụm từ "bay lả bay la" như sau: "Nói chim bay nơi này nơi khác sát mặt đất".

Ngay sau đó, giáo sư lấy một ví dụ cực kỳ sinh động "Con quạ bay lả bay la".

Tôi đến phì cười với những phát hiện của anh Hoàng Tuấn Công, khi đọc "Từ điển tiếng Việt của GS Nguyễn Lân - Phê bình và khảo cứu", mà anh là tác giả.

Anh Công làm ở Trung tâm Khuyến nông tỉnh Thanh Hóa, lĩnh vực anh hoạt động không liên quan gì đến ngôn ngữ. Nhưng anh Công ạ, anh đã rất to gan khi dám đụng đến một tượng đài, một nhà vô địch từ điển, người được coi là mẫu mực trong công tác nghiên cứu và biên soạn các bộ từ điển tiếng Việt. Đó là cố GS khả kính Nguyễn Lân.

Thôi, tạm để "tội" của anh đó đã. Chúng ta cùng đọc qua một số "định nghĩa" buồn cười, ngớ ngẩn, không chính xác... của GS Nguyễn Lân trong sách đã dẫn.

Ngoài việc hô biến con cò thành con quạ bay lả bay la, mỗi khi đụng đến chim là giáo sư lại lúng túng trong việc giải thích. Với câu "ba hoa chích chòe", GS cho rằng "Chích chòe là một loài chim nhỏ hay kêu chiêm chiếp". Trời ạ! Cái tiếng chiêm chiếp kia thì chỉ có gà con mới "kêu chiêm chiếp", còn để diễn tả tiếng chích chòe, người ta sẽ nói nó hót líu lo, hoặc nếu kêu, nó cũng chỉ kêu chòe chòe mà thôi (tôi nuôi bọn này nên tôi biết).

Trong Từ điển thành ngữ, tục ngữ VN, GS còn có những "sáng tác" rất vui, ví dụ "mượn đầu....voi nấu cháo". Câu này được giải thích "Cười kẻ hay nói khoác". Hehe, có nói khoác thì dân gian xưa nay cũng chỉ dám mượn đầu heo nấu cháo, chứ chưa ai manh động mượn hẳn đầu voi cả.

Vui hơn, GS giải thích từ "mua dâm" là "Đi lại với gái mại dâm". Chết cười, mua dâm nói theo ngôn ngữ của giới chuyên môn bây giờ là đi đá phò. Đá phò không thể chỉ "đi lại với gái mại dâm" được (trừ mấy anh nhà báo đi thực tế viết bài, mấy anh đạo đức này thường chỉ cho tiền rồi viết "tôi bảo hôm nay anh mệt rồi cáo lui" chứ không đá, mả bố các anh bốc phét)

GS cắt nghĩa từ "âm phủ" như sau. (Âm: chết; phủ: dinh thự) Chỗ người chết ở theo mê tín. Vậy âm hộ sẽ được hiểu như thế nào đây, nếu âm là chết? Hay ta mạnh dạn cắt nghĩa âm hộ là nơi nguy hiểm (chết) cấm vào?

Còn rất nhiều lỗi ngớ ngẩn, ngô nghê, tối nghĩa hoặc thiếu chính xác, chưa kể ngay cả khi GS biên soạn cuốn "Muốn đúng chính tả" thì bản thân GS cũng mắc cực kỳ nhiều lỗi chính tả. Anh Công, mặc dù công tác ở TT khuyến nông tỉnh Thanh Hóa nhưng đã chỉ ra rất nhiều lỗi chính tả của GS. Đây hoàn toàn lá "dấu ấn cá nhân", thuộc về "phong cách" của GS hơn là lỗi thằng đánh máy. Cụ thể GS rất hay mắc lỗi nói ngọng (dẫn đến viết ngọng L/N, X/S, R/GI...), như "nen nét", cái "lõ" điếu, "chỗi" dậy, "giộp" bỏng, quyến "dũ", ngã "xóng" xoài, "xặc" sỡ...

Tôi không thể hiểu được vì sao một công trình nghiên cứu mang tính chuẩn mực, từng được trao giải thưởng Nhà nước và là cẩm nang cho tất cả những ai muốn tìm hiểu về từ ngữ tiếng Việt, lại được biên soạn sơ sài và mắc nhiều lỗi sơ đẳng đến vậy. Lạ hơn nữa là hội đồng xét duyệt, ban biên tập và những người chịu trách nhiệm xuất bản... không có ai nhận ra những lỗi cơ bản đó của tác giả để sửa chữa và hoàn thiện trong các lần tái bản sau.

Cùng với việc khen anh Công vì những phát hiện và đóng góp to lớn trong công trình khảo cứu này, tôi đề nghị Liên hiệp các hội VHNT cấp cho anh ấy một cái xe ô tô để anh phối kết hợp vừa chở phân, chở giống ra đồng giúp bà con, vừa làm phương tiện đi lại. Đại thi hào Hữu Thỉnh làm được mấy bài thơ không ai thuộc còn đòi được cấp xe riêng, thì như anh Công (và tôi) bét cũng phải được con Morning.

Qua đây một lần nữa cho phép tôi nghi ngờ tính khách quan, khoa học của nhiều công trình nghiên cứu và các giải thưởng tầm cỡ quốc gia của một số vị giáo sư, tiến sỹ trong thời gian gần đây.