Thứ Sáu, 23 tháng 6, 2023

TRẦN VĂN KHÊ - BẬC THẦY VỀ NGOẠI GIAO VĂN HÓA

Giáo sư Tiến sĩ Trần Văn Khê trong một lần thuyết trình về cổ nhạc Việt.

Nghệ thuật bắt lỗi và nhận lỗi

Lê Văn Đặng
 

sưu tầm 

Giáo sư Trần Văn Khê được mời dự buổi sinh hoạt của Hội Truyền bá Tanka Nhật Bản, tổ chức tại Paris (Pháp). Tham dự hầu hết là người Nhật và người Pháp, duy chỉ mình ông là người Việt.

Diễn giả hôm đó là một cựu Thủy sư Đề đốc người Pháp đã mở đầu bài thuyết trình bằng câu: “Thưa quý vị, tôi là thủy sư đề đốc đã sống ở Việt Nam 20 năm mà không thấy một áng văn nào đáng kể. 

Nhưng khi sang nước Nhật, chỉ trong vòng một, hai năm mà tôi đã thấy một rừng văn học, trong đó Tanka là một đóa hoa tuyệt đẹp, chỉ cần nói một ngọn núi, một con sông mà tả được bao nhiêu tình cảm với chỉ 31 âm tiết. Chỉ hai điều này thôi, các nước khác không dễ có được...’". 

Những lời phát biểu này đã chạm đến lòng tự trọng dân tộc của Giáo sư Trần Văn Khê. 

Khi đến phần giao lưu, ông xin phép đuợc bày tỏ:

"Thưa Ông Thủy sư Đề đốc, ông nói rằng ông đã ở Việt Nam hai mươi năm mà không thấy áng văn nào đáng kể. Tôi là người Việt, khi nghe câu đó tôi đã rất ngạc nhiên. 

Chẳng biết khi ngài qua Việt Nam, ngài chơi với ai mà chẳng biết một áng văn nào của nước Việt? Có lẽ ngài chỉ chơi với những người quan tâm đến chuyện ăn uống, chơi bời, hút xách...Phải chi ngài chơi với giáo sư Emile Gaspardone thì ngài sẽ biết đến một thư mục gồm 1.300 sách báo về văn chương Việt Nam mà giáo sư đã in trên Tạp chí Viễn Đông bác cổ của Pháp. Hay nếu ngài gặp ông Maurice Durand thì sẽ có dịp đọc qua hàng ngàn câu ca dao Việt Nam mà ông ấy đã cất công sưu tập...

Nếu ngài làm bạn với những người như thế, ngài sẽ biết rằng nước tôi không chỉ có một, mà có đến hàng vạn áng văn kiệt tác...

Ngài nói trong thơ Tanka, chỉ cần một ngọn núi, một con sông mà tả được bao nhiêu tình cảm. Tôi chỉ là nhà nghiên cứu âm nhạc nhưng với kiến thức văn chương học thời trung học cũng đủ để trả lời ngài: Việt Nam có câu: “Gặp đây mận mới hỏi đào / Vườn hồng đã có ai vào hay chưa?”. Trai gái thường mượn hoa lá để bày tỏ tình cảm.

Còn về số âm tiết, tôi nhớ sử Việt Nam chép rằng ông Mạc Đĩnh Chi thời nhà Trần đi sứ sang nhà Nguyên (Trung Quốc), gặp lúc bà phi của vua Nguyên vừa từ trần. Nhà Nguyên muốn thử tài sứ giả nước Việt nên mời đọc điếu văn. Mở bài điếu văn ra chỉ có 4 chữ “nhất”. Mạc Đĩnh Chi không hốt hoảng mà ứng tác đọc liền:

“Thanh thiên nhất đóa vân
Hồng lô nhất điểm tuyết
Thượng uyển nhất chi hoa
Dao trì nhất phiến nguyệt
Y! Vân tán, tuyết tiêu, hoa tàn, nguyệt khuyết!
 
(Nghĩa là:

Một đám mây giữa trời xanh
Một bông tuyết trong lò lửa
Một bông hoa giữa vườn thượng uyển
Một vầng trăng trên mặt nước ao
Than ôi! Mây tán, tuyết tan, hoa tàn, trăng khuyết!
- tất cả chỉ 29 âm chứ không cần đến 31 âm”. 

Khi giáo sư Khê dịch và giải nghĩa những câu thơ này thì khán giả vỗ tay nhiệt liệt. 

Ông thủy sư đề đốc đỏ mặt, nói: “Tôi chưa biết gì về người vừa nói, chỉ biết ông là một nhà âm nhạc. Nhưng khi ông nói và dẫn chứng, tôi biết mình đã quá sai khi vô tình làm tổn thương giá trị văn chương của dân tộc Việt Nam, tôi xin lỗi cả dân tộc Việt Nam’".
_________

Một số hình ảnh Cố Giáo sư Trần Văn Khê:








8 nhận xét :

  1. Giáo sư thật khiêm nhường và uyên bác.

    Trả lờiXóa
  2. Câu đầu của bài thơ chép có một lỗi chính tả đấy.

    Trả lờiXóa
    Trả lời
    1. 青天一朵雲
      洪爐一点雪
      丄苑一之花
      搖池一片月
      噫 雲散 雪消 花殘 月缺 !

      Xóa
  3. QUỐC THỂ
    Tất cả là Danh dự của Tổ quốc
    Khâm phục bội phần!
    Không biết VN còn mấy người được trân trọng như thế này

    Trả lờiXóa
    Trả lời
    1. Tất cả là Danh dự của Tổ quốc (xin thêm) Xã hội chủ nghĩa

      Xóa
  4. Rõ là ; một trái tim yêu nước đầy nhiệt huyết khác hẳn cái miệng ra rả yêu nước giả dối , chỉ yêu " ghế " yêu tiền .

    Trả lờiXóa
  5. Ăn thua gì. Câu này mới hay nhất thế gian nè :" Trà này không ngon bằng trà Trung Quốc". Đố các bác tác giả câu nói ấy là ai? Kính các bác ạ.

    Trả lờiXóa
  6. Xin Thành Kính Biết Ơn Giáo sư Tiến sỹ TRẦN VĂN KHÊ !

    Trả lờiXóa