Tin Buồn: VÔ CÙNG THƯƠNG TIẾC DỊCH GIẢ TSKH PHAN HỒNG GIANG

. . . .. ..   TIN BUỒN  Chúng tôi vô cùng kính tiếc báo tin Tiến sĩ Khoa học, Dịch giả PHAN HỒNG GIANG (Nguyễn Đức Hân)  Sinh năm 1941 tại Nghi Lộc, Nghệ An (Là con trai Nhà văn Hoài Thanh và Nhà báo Phan Thị Nga). Nguyên Viện trưởng Viện Văn hóa Nghệ thuật (thuộc Bộ Văn hóa)  Dịch giả của Truyện ngắn Chekhov, Đaghextan của tôi (Rasul Gamzatov), Cánh buồm đỏ thắm (Aleksandr Grin),  Nàng Lika (Ivan Alekseyevich Bunin)... Tác giả chuyên luận Ghi chép về tác giả và tác phẩm, Chung quanh một số vấn đề văn hóa nghệ thuật.  Đã từ trần tại nhà riêng hồi 06h57’ Ngày 10.9.2022 (tức ngày 18 tháng 8 năm Nhâm Dần). Hưởng thọ 82 tuổi.  Lễ viếng được tổ chức vào 10h, Thứ Hai, ngày 12.9.2022 tại Nhà tang lễ Bệnh viện 354 (số 13, phố Đội Nhân, Ba Đình, Hà Nội). Lễ truy điệu và đưa tang vào 11h30 cùng ngày. Hóa thân về cõi vĩnh hằng tại Đài hóa thân Hoàn vũ Văn Điển – Hà Nội. Tro cốt an táng tại Nghĩa trang thôn Phú Thị, xã Mễ Sở, huyện Văn Giang, tỉnh Hưng Yên.  *** Xin kính cẩn vĩnh biệt Dịch giả, Tiến sĩ Khoa học Phan Hồng Giang - nhà khoa học luôn dằn vặt và đau buồn vì hiện trạng đất nước. Xin dâng lời nguyện cầu anh linh Ông siêu thoát cõi vĩnh hằng! Và thành kính chia buồn cùng Bà quả phụ Nguyễn Thị Hồng Ngát và các con cháu trước nỗi đau mất mát lớn lao này!

VÃN HỒI VĂN HÓA, ĐẠO ĐỨC XÃ HỘI VÀ THỰC HÀNH DÂN CHỦ

TSKH Phan Hồng Giang. Ảnh: Nguyễn Xuân Diện.

Vãn hồi văn hóa, đạo đức xã hội
và thực hành dân chủ

Trò chuyện với TSKH Phan Hồng Giang
Mai Nam Thắng thực hiện.

Lời tòa soạn: Thời gian vừa qua, mục Diễn đàn văn hóa của tuần báo Văn nghệ đã đăng tải loạt bài của các nhà văn, nhà trí thức và hoạt động xã hội uy tín, trao đổi về những vấn đề cấp thiết, nổi cộm, xung quanh việc thực hiện Nghị quyết 33-NQ/TW về “Xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước”. Cùng với những bài viết đã đăng, Ban biên tập cũng nhận được nhiều ý kiến phản hồi trực tiếp hoặc qua thư, điện thoại... của đông đảo bạn đọc gần xa trong cả nước, về vấn đề báo nêu và nội dung các bài viết. Sau đây chúng tôi xin giới thiệu nội dung cuộc trao đổi của Văn nghệ với nhà văn, dịch giả, Tiến sĩ khoa học Phan Hồng Giang, Nguyên Viện trưởng Viện Văn hóa Nghệ thuật – Bộ Văn hóa - Thể thao & Du lịch, về vấn đề này.

Phan Hồng Giang: ĐỐI MẶT VỚI CÁI ÁC

Tiến sĩ Khoa học, Dịch giả Phan Hồng Giang. Ảnh: Nguyễn Xuân Diện.
.

ĐỐI MẶT VỚI CÁI ÁC

Phan Hồng Giang
29 - 10 - 2018

Lời Toà Soạn: Trong xã hội chúng ta đang sống quả thực là có  nhiều điều bất ổn, bất bình thường về nhiều phương diện trong đó có vấn đề đạo đức. Sa sút đạo đức xã hội, kể cả trong hàng ngũ cán bộ,  đảng viên, công chức,  viên chức là điều đã quá rõ ràng và đã được Đảng ta xác nhận, khẳng định. Sa sút đạo đức có nghĩa là cái Thiện bị yếu thế trước cái Ác; cái ác thao túng hành vi của các thành viên và cả cộng đồng. Có cái ác chỉ phương hại đến một hoặc vài cá thể, có cái ác làm tổn thương cả cộng đồng to lớn. Có cái ác trông thấy được, nhận biết được, có cái ác không dễ nhận ra vì nó được ngụytrang, che lấp bởi rất nhiều thủ đoạn. Có cái ác nằm ngay trong chính bản thân ta. Nhận ra cái ác, đối mặt với nó và chống lại nó là điều không hề dễ dàng vì có những lúc nó ẩn nấp trong vỏ bọc cái thiện.

Phan Hồng Giang: VÀI NÉT VỀ QUAN HỆ VĂN HỌC NGA - VIỆT

VÀI NÉT VỀ QUAN HỆ VĂN HỌC NGA - VIỆT

Phan Hồng Giang

Nhà văn Nga nổi tiếng K. Fêđin có nhận xét thâm thúy: “Nhà văn Nga là một khái niệm gì đó lớn hơn bản thân nhà văn và rộng hơn nước Nga”. Đúng vậy, nhà văn Nga không chỉ thể hiện mình trong các sáng tác mang đậm tính công dân mà còn gắn bó mật thiết với sự nghiệp cao cả giải phóng con người, không chỉ trong phạm vi nước Nga mà còn trên cả thế giới.

LÀM SAO NGĂN ĐƯỢC ĐÀ SUY THOÁI VỀ VĂN HÓA?

LÀM SAO NGĂN ĐƯỢC ĐÀ SUY THOÁI VỀ VĂN HÓA?

Phan Hồng Giang
2-9-2016

Văn hóa đã bắt đầu suy thoái từ rất lâu

Tôi nhớ đầu thập niên 70 của thế kỷ trước, khi miền Bắc đang “vững bước đi lên chủ nghĩa xã hội”, người dân Tràng An đã than phiền về nạn càn quấy của đám trai trẻ mặc quần ống tuýp, để tóc dài khiến các quý thanh niên “Cờ đỏ” đông nhan nhản ở Bờ Hồ phải thủ sẵn kéo lăm le cắt ống quần, cắt tóc dài để dạy chúng bài học vỡ lòng về … phép ứng xử văn hóa (!).

Tôi nhớ cũng vào những năm đó, nhà văn Nguyễn Khải kể chuyện có lần ông đi xem phim ở rạp Bắc Đô, Hàng Giấy. Khi đèn đã tắt, phim đã bắt đầu chiếu, thấy mấy cậu choai choai ngồi hàng phía trên nói chuyện rào rào, phì phèo thuốc lá, ông bèn khẽ khàng nhắc nhở: “Các cháu tắt thuốc đi nhé!”. Bất ngờ ông nghe thấy giọng nạt nộ: “Này thằng già, liệu mà câm mồm đi!”, và các mẩu thuốc cháy dở tới tấp bay vào người ông. Không một ai lên tiếng bênh vực ông. Ông đành phải câm mồm thật, nếu không muốn bị khủng bố tiếp. Nhà văn ngậm ngùi đúc kết: “Thời nay, cái Thiện đã chịu thua cái Ác!”.

TẤT CẢ CHÚNG TA HÃY TỈNH NGỘ, TRƯỚC KHI QUÁ MUỘN!

NHÂN LOẠI CÓ CHUNG 
NHIỀU GIÁ TRỊ VĂN HÓA PHỔ QUÁT

Phan Hồng Giang

Đặt đầu đề như trên cho bài viết của mình, tôi có đôi chút lăn tăn : Có phải mình đã cố tình định “tái phát minh ra cái xe đạp” trong khi  cái xe đó đã tồn tại từ hàng trăm năm nay ?  “Nhân loại có chung nhiều giá trị văn hóa phổ quát” là một thực tế hiển nhiên như 2x2 = 4, việc gì phải nhắc lại ? 

TS. Phan Hồng Giang: HÃY THÔI SAY SƯA TỰ NGẮM MÌNH …

ĐỂ HỘI NHẬP VĂN HÓA, 

HÃY THÔI SAY SƯA TỰ NGẮM MÌNH …

Phan Hồng Giang 

*Bản gốc gửi Tễu blog

Từ khi xuất hiện khắp nhiều nước các “xa lộ thông tin” băng thông rộng, các tập đoàn kinh tế xuyên quốc gia, các tuyến vận tải hàng không xuyên lục địa… trái đất chúng ta bỗng biến thành một “ngôi làng” thực sự - một trận động đất hay sóng thần ở Nhật Bản hay một vụ xả súng giết người hàng loạt ở Paris nước Pháp cũng ngay lập tức khiến cả nhân loại bàng hoàng. Toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế đã trở thành quá trình rộng khắp, không thể một ai với ý muốn chủ quan, duy ý chí có thể ngăn chặn được.

Dịch giả Phan Hồng Giang: KHÔNG CÓ TÌNH YÊU NÀO BẤT HẠNH

Tiến sĩ Khoa học, Dịch giả Phan Hồng Giang. Ảnh: Nguyễn Xuân Diện

Dịch giả, nhà nghiên cứu văn hóa PHAN HỒNG GIANG:
KHÔNG TÌNH YÊU NÀO BẤT HẠNH
Hồng Thanh Quang thực hiện
Viet-studies

Nhắn tin cho tôi, ông dặn: “Đừng đề TS trước tên của tôi, chỉ cần ghi là Phan Hồng Giang là đủ!” Ở tuổi cổ lai hy, ông muốn bớt đi những thêm thắt không cần thiết cho cuộc sống của mình… Đối với tôi, ông luôn là một bậc bề trên cả về tuổi đời lẫn những gì chiêm nghiệm được trong cái gọi là “cõi đời bé tí” này. Và những gì ông nói luôn gợi mở cho tôi những suy nghĩ mới về những điều tưởng như rất cũ…

Phan Hồng Giang: BÁO ĐỘNG VỀ SỰ XUỐNG CẤP CỦA ĐẠO ĐỨC XÃ HỘI

TSKH PHAN HỒNG GIANG: 

Điều khiến nhiều người rầu lòng nhất là sự xuống cấp của đạo đức xã hội

Lời dẫn của VHNA: Văn hóa và giáo dục là hai môi trường, hai không gian quan trọng bậc nhất của đời sống xã hội. Con nguời sinh ra, trưởng thành trong đó và quyết định đạo đức mà họ là chủ thể. Nhân Ban Chấp hành Trung ương Đảng CSVN khóa XI vừa ra Nghị quyết 4 về "Một số vấn đề cấp bách về xây dựng Đảng hiện nay", VHNA đã đón TSKH Phan Hồng Giang làm khách và cùng trao đổi về những vấn đề xã hội đáng quan tâm từ cách tiếp cận về văn hóa và giáo dục.

PV: Thưa ông, xin được bắt đầu từ nghề nghiệp nghiên cứu văn học của ông. Ông thấy đời sống văn học của nước ta hiện nay như thế nào, từ sáng tác văn chương đến lý luận phê bình? 

TSKH Phan Hồng Giang (PHG): Để trả lời tương đối đầy đủ câu hỏi này của anh có lẽ phải cần tới vài ba luận án tiến sĩ thứ thiệt. Tôi chỉ có thể trả lời vắn tắt. 

ĐỪNG NGHE ....NÓI, HÃY XEM ...LÀM!

Tranh vẽ cảnh làm việc của Bộ Lễ, triều Nguyễn.

NÓI VÀ LÀM

Phan Hồng Giang

Sách cổ Trung Quốc có ghi lại mẩu chuyện lý thú về Án Anh, vị tể tướng nhỏ thó mà lừng danh nước Tề.

Có người hỏi Án Anh:

- Bao năm làm tể tướng, với tiên sinh điều gì khó nhất?

- Làm được điều mình nói, - Án Anh trả lời ngay tức khắc.

Đó là câu chuyện từ mấy ngàn năm trước. Còn bây giờ là chuyện cuối thế kỷ XX.

Giữa năm 1985, khi Mikhail Gorbachev, Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Liên Xô, mới phát động chiến dịch cải tổ và tăng tốc được ít lâu, ông có làm cuộc vi hành đến Leningrad. Để tạo hình ảnh một nhà lãnh đạo trẻ, năng động, gần gũi dân chúng, (tương phản với dáng vẻ nặng nề, ốm yếu, già nua của ông L.Breznev trước đó không lâu), ông Gorbachev đi bộ ra quảng trường Cung điện Mùa Đông để trò chuyện với nhân dân. Bắt tay một người đàn ông trung niên Nga, rắn rỏi, vạm vỡ, nhà lãnh đạo Liên Xô ân cần hỏi:

- Đồng chí làm nghề gì?

- Thưa đồng chí, tôi là thợ tiện nhà máy đóng tàu.

- Đồng chí muốn chúc điều gì cho tôi và Trung ương?

- Tôi chúc đồng chí và Trung ương làm được điều mình nói! - Người thợ tiện nọ trả lời ngay tức khắc… (Cũng phải nói thêm, lúc này, sau ít tháng xuất hiện ở cương vị cao nhất đất nước, người dân Liên Xô đã thấy ông Gorbachev bắt đầu bộc lộ hứng thú ưa đăng đàn diễn thuyết).

Hai câu chuyện cách nhau hàng ngàn năm xảy ra với hai người vị thế xã hội hoàn toàn khác nhau - vị tể tướng lừng danh và người thợ tiện vô danh. Ấy vậy mà ý tưởng và cung cách trả lời lại hoàn toàn giống nhau. Xin mạn phép độc giả kể lại chỉ cốt để nhắc đến một chân lý mà ai cũng dễ thấy: sống trên đời này để lời nói đi đôi với việc làm thật khó lắm thay!

* * *

 

Chúng ta đang sống trong thời đại mà các phương tiện truyền thông có mặt mọi lúc mọi nơi. Những hàng chữ, những lời nói, những hình ảnh ngày ngày đập vào mắt, lọt vào tai chúng ta, dù muốn hay không muốn. Những sự việc người thật, việc thật cũng không thoát ra ngoài sự nhận biết của chúng ta. Và thế là, dù muốn hay không muốn, chúng ta cũng buộc lòng phải thấy sự khập khiễng, độ vênh - vênh đến dễ sợ! - giữa lời nói và việc làm đang diễn ra quanh ta.

Phải nói ngay rằng những điều khập khiễng kể ra dưới đây không hàm ý "vơ đũa cả nắm". Mặc dù vậy, nếu cứ tiếp tục diễn giải theo kiểu: "Mặt tốt đẹp là cơ bản, thành tích là to lớn, tuy nhiên…", thì những sự việc liệt kê ở phần sau chữ "tuy nhiên" sẽ ít có cơ may thuyên giảm, nếu không phải là sẽ nối dài thêm ra…

Xin liệt kê làm ví dụ so sánh giữa lời nói và việc làm theo kiểu "nhớ gì nói nấy", không có ý định hệ thống hóa.

Không ngày nào chúng ta không nghe nói đến quyết tâm bài trừ nạn tham nhũng. Nhưng lạ thay, tham nhũng như một quái vật có phép màu, cứ phổng phao, đâm thêm nhành ngọn, vụ sau to hơn vụ trước, cấp sai phạm không dừng lại ở cỡ quan chức thường thường bậc trung. Và bây giờ người ta có thể không ngần ngại mà gán cho nó hai chữ "quốc nạn".

Đi ra đường phố, thấy cảnh ô tô, xe máy, xe lam, xe đạp, xích lô, xe thồ ngược xuôi, lạng lách, rẽ ngang rẽ trái không theo một luật lệ nào, rồi thì chợ cóc, chợ xanh, chợ hoa dưới lòng đường, hàng hóa bày ra choán hết vỉa hè…, chúng ta hoang mang tự hỏi Nghị định về lập lại trật tự giao thông dân quên rồi sao? Mật độ dày đặc đứng đường (có lẽ là cao nhất thế giới) của cảnh sát giao thông cũng không làm giảm bớt bao nhiêu những ách tắc. Rồi cái nạn đua xe của mấy cô mấy cậu rửng mỡ, con nhà giàu, con ông cháu cha gây nhức nhối bao năm, sau rất nhiều lời hứa hẹn "kiên quyết chấm dứt" vẫn diễn ra như trêu ngươi; các thứ thư tay, điện thoại riêng "đề nghị chiếu cố, nương nhẹ" vẫn tồn tại sau mỗi lần Công an bắt giữ người, xe…

"Chính quyền của ta là của dân, do dân, vì dân", - câu nói đẹp nức lòng người dân mau chóng bị sao nhãng khi người dân đến cửa quan gặp phải những bộ mặt lạnh tanh, những câu trả lời nhát gừng và những kiểu đùn đẩy hồ sơ hết phòng, ban nọ sang phòng ban kia, những kiểu hẹn lần lữa không có hồi kết thúc như thử thách lòng kiên nhẫn của người dân. Kết quả là đơn thư khiếu nại chất thành đống, năm này qua năm khác, và cảnh ăn chực nằm chờ để khiếu kiện vượt cấp là tất yếu...

"Lương y như từ mẫu", câu khẩu hiệu gặp ở mọi bệnh viện, trên thực tế liệu đã làm yên lòng bệnh nhân chưa? Chắc chắn là chưa. Thế nên hầu hết người bệnh khi chẳng may phải lên bàn mổ, hay gặp bệnh hiểm nghèo, đều phải cố lần những đồng tiền còm cõi cuối cùng, kín đáo bỏ vào phong bì, rồi tìm kiếm cơ hội tiếp cận vị "lương y như từ mẫu" kia để mà nài nỉ, khẩn khoản họ nhận cho "tấm lòng thành" với mặc cảm của người có lỗi. Thật đáng thương thay! Rồi những tin bệnh nhân này, sản phụ nọ mất mạng vì sự thờ ơ, tắc trách của một số vị y, bác sĩ đâu còn là chuyện lạ…

"Cải cách giáo dục", "Nâng cao chất lượng dạy và học", "Giáo dục là quốc sách"… Những lời lẽ này được lặp lại ngày này qua ngày khác, nhưng những phiền muộn do giáo dục mang lại cũng không giảm. Nào là "quá tải phải giảm tải", "học thêm, dạy thêm", nào là sách giáo khoa viết sai in sai, đề thi ra nhầm lẫn, lộ đề trước khi thi, nào là các "lò luyện thi" thương mại hóa một cách lộ liễu đến trơ tráo, nào là bằng giả chứng chỉ giả, và nguy hiểm nhất là bằng thật nhưng học giả, học quấy quá, học chiếu lệ, vừa bận rộn công tác quản lý mà vài năm vẫn kiếm được vài cái bằng thật để rồi tiếp tục leo cao trên nấc thang danh vọng…

"Con người vừa là mục tiêu, vừa là động lực" - chân lý thật đúng, thật cao đẹp. Nhưng người lao động ở ta lại được hưởng một sự đãi ngộ, một chế độ lương thấp ngoài sự tưởng tượng của thiên hạ, một thang bậc lương không đủ bù đắp sức lực con người đã bỏ ra (dùng chữ là "không đủ tái sản xuất sức lao động"!), không đủ nuôi bản thân, chưa nói gì đến nuôi con, phụng dưỡng cha mẹ già cả. Một thang bậc lương khích lệ mọi người cùng cơ quan tìm cách ăn bớt (một cách lương thiện!) ngân quỹ nhà nước để còn tồn tại, để nuôi con ăn học, để sắm xe máy và… xây nhà!

"Đoàn kết, đoàn kết, đại đoàn kết…", "Giữ gìn sự đoàn kết như giữ gìn con ngươi của mắt mình…". Và trên thực tế, chẳng còn là điều bí mật gì với ai là tình trạng mất đoàn kết, đấu đá nội bộ, tố cáo nặc danh phổ biến ở nhiều cơ quan nhiều địa phương. Những người hôm qua còn là đồng chí với nhau, hôm nay đã không nhìn mặt nhau, coi nhau như kẻ thù. Phải chăng lời chỉ bảo của Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Đại hội Đảng bộ tỉnh Hà Bắc năm xưa: "Muốn có đoàn kết, trong Đảng phải có dân chủ thực sự" lúc này lúc khác, nơi này nơi khác đã bị lãng quên?

Có thể liệt kê dài dài những khập khiễng giữa lời nói và việc làm. Nào "Sống và làm việc theo pháp luật", nào là "Cán bộ là đầy tớ của dân, lo trước thiên hạ, hưởng sau thiên hạ…", nào là "Vui lòng khách đến, vừa lòng khách đi"…

Khi lời nói không đi đôi với việc làm (hay rất khó đi đôi với việc làm) đã trở thành thứ tật bệnh không còn ở ngoài da mà ăn sâu vào xương cốt, thì chúng ta phải cùng nhau đi tìm những phương thuốc hữu hiệu hơn để trị tận gốc căn bệnh đó. Hình dung như thế nào về phương thuốc đó có thể là chủ đề của một bài báo khác. Có điều chắc chắn là không thể dùng lời nói, lời hô hào suông mà chữa khỏi được./.

Há Nội, tháng 8.2010.

* Bài do tác giả gửi trực tiếp cho Nguyễn Xuân Diện Blog. 

Xin chân thành cảm ơn TS. Phan Hồng Giang.