KHUÊ VĂN CÁC - TRIẾT HỌC TRONG KIẾN TRÚC
Kiến trúc Khuê Văn Các là quà tặng của Hoàng đế Gia Long dành cho giới sĩ phu Bắc Hà nói riêng và giới Nho sĩ nói chung của miền Bắc.
Năm 1805, sau khi thống nhất đất nước, hoàng đế Gia Long đặt kinh đô tại Phú Xuân (Huế). Thăng Long mất vị trí là kinh đô, vua đổi tên chữ Hán của Thăng Long 昇龍, với nghĩa là "rồng bay lên" thành ra từ đồng âm Thăng Long 昇隆, nhưng mang nghĩa là "thịnh vượng".
Sau cơn binh lửa, thành quách cung điện tan tành và hoang phế, nhà vua biết rõ tâm lý hoài Lê (thương nhớ quyến luyến triều Lê) của giới nho sĩ ngoài Bắc nên ông cho xây Khuê Văn các để an lòng họ. Tổng trấn Bắc thành Nguyễn Văn Thành (1758-1817) được giao việc xây dựng Khuê Văn các vào mùa thu năm 1805.
Công trình nhỏ bé này được đánh giá là một công trình mẫu mực, đạt đến tỷ lệ vàng của kiến trúc Việt. Cân đối, đăng đối, hài hoà, chứa đựng tri thức về triết học, toán học, thiên văn học, văn hoá trong từng cấu kiện và tỷ lệ. Khi công trình hoàn thành, có cả một bài phú ca tụng vẻ đẹp của Khuê Văn Các.
Khuê Văn Các ẩn hiện trong những tán cây già. Hai tầng tượng trưng cho Lưỡng nghi. Mỗi tầng 4 mái tượng trưng cho Tứ tượng. Tám mái tượng trưng cho Bát quái Kinh Dịch.
KHUÊ. Sao Khuê là một trong nhị thập bát tú, tượng trưng cho văn chương, với khung cửa TRÒN nằm trong một khung VUÔNG, tượng trưng cho trời và đất (trời Tròn đất Vuông). Ý nói đây là nơi đối đãi Âm - Dương, hội tụ tinh hoa Trời Đất.
Khung cửa TRÒN của gác Khuê Văn soi bóng xuống giếng VUÔNG Thiên Quang tỉnh càng làm rõ sự âm dương đối đãi (hay đối chuyển) trong kiến trúc cổ. Mỗi khi làn nước giếng Thiên Quang xao động thì bóng gác Khuê Văn lại như lay động lung linh tạo nên những chuyển động rất thi vị.
VĂN là vẻ đẹp. Vẻ đẹp của gỗ là “vân”, của chim thú là “vằn”. Vẻ đẹp của con người là “Văn”. Văn là đạo đức lễ nhạc giáo hoá pháp điển và văn chương.
CÁC là gác/lầu. Kiến trúc cao tầng có mái che.
KHUÊ VĂN CÁC là lầu gác tôn vinh, ca tụng, nêu cao vẻ đẹp của văn chương, giáo hoá, điển lễ, pháp điển và văn hiến. Ý của nhà vua là tôn trọng văn hiến của Bắc hà nói riêng, Việt Nam nói chung (quốc hiệu Việt Nam do vua Gia Long chuẩn y năm Giáp tý - 1804).
NXD
2 bức ảnh Khuê Văn Các của Léon Busy chụp 109 năm trước.
Nguồn ảnh: FB Nguyễn T.A Phong
Không có nhận xét nào :
Đăng nhận xét