Lê Thái Dũng: ĐOAN NGỌ LÀ TẾT TA HAY TẾT TÀU?

Đoan Ngọ là Tết Ta hay Tết Tàu?

Lê Thái Dũng

Cần xóa bỏ quan niệm cho rằng Tết Đoan Ngọ của Việt Nam
có nguồn gốc từ Tết Đoan Ngọ của Tàu.

.

Ngày mồng 5 tháng 5 âm lịch là ngày Tết Đoan Ngọ - còn được gọi bằng nhiều tên khác nhau như Đoan Dương, Trùng Ngũ, Tết giết sâu bọ, Tết giữa năm, Tết mồng năm … Đây là một trong những ngày Tết truyền thống tại một số nước châu Á như Việt Nam, Triều Tiên, Trung Quốc. Tuy nhiên nguồn gốc, ý nghĩa thực của ngày tết này không phải ai cũng rõ .

Theo phong tục cổ truyền Việt Nam, tết Đoan Ngọ mồng 5 tháng 5 là một trong những ngày lễ tưởng nhớ tới tổ tiên do đó trong số các vật phẩm dâng cúng không thể thiếu bánh tổ (tổ tiên) và nhiều loại bánh trái khác làm bằng các thứ gạo nếp. Đặc biệt, đây còn là ngày lễ thiêng liêng trong tâm thức người Việt Nam, đó là ngày giỗ Quốc mẫu Âu Cơ.

CỖ TẾT ĐOAN NGỌ: CƠM RƯỢU- HOA TRÁI- VỊT NGAN NGỖNG

CỖ TẾT ĐOAN NGỌ: 

CƠM RƯỢU- HOA TRÁI- VỊT NGAN NGỖNG

Vũ Thị Tuyết Nhung

Mới mồng một đầu tháng Năm âm lịch, đã nghe lao xao bên hàng xóm: “Sắp đến Tết mồng năm tháng Năm rồi đấy”. Thế là lại rộn ràng khắp xóm ngõ.

Ô mà thực, vải thiều đã đỏ chợ từ những hôm nào. Dưa hấu cũng đã nổi cát, mận tím lịm và đào thì má phấn lông tơ... Mấy hôm trước, bà thím dưới quê gửi cho mấy cân nếp chiêm xay vỡ vỏ, lại kèm sẵn dăm bảy bánh men rượu trắng ngà, tròn um như cái trứng nhện, dính thêm mấy mảnh trấu vỡ vàng ươm.

KÝ ỨC TẾT QUÊ (TẾT MÙNG 5 THÁNG 5 - ĐOAN NGỌ)

KÝ ỨC TẾT QUÊ (TẾT MÙNG 5 THÁNG 5 - ĐOAN NGỌ) 

Nguyễn Văn Trường

Quê tôi, ngoài cái tết nguyên đán còn mấy cái tết theo khí, tiết trong năm. Tết nào cũng có tích dễ nhớ và gắn liền với đời sống con người. Tết Hàn thực mùng 3 tháng 3 đặc trưng và được mọi người nhớ đến bởi những món ngon bánh trôi, bánh chay.

Tết mùng 5 tháng 5 – Tết đoan ngọ cũng nuôi trong tôi bao nỗi nhớ và gợi lại cho tôi bao ký ức tuổi thơ. Nhớ và thích nhất cái tết này là ba chị em tôi được bà nội và mẹ nhuộm móng tay, móng chân bằng một thứ lá có tên là "lá móng". Lá móng thường được bà hoặc mẹ mua ở chợ từ sáng hôm trước (mùng 4 tháng 5), đến chiều bà nhắc các con, các cháu rửa chân tay và móng cho thật sạch. Tối hôm ấy, lá móng cũng được rửa sạch, giã dập trong một cái bát sứ rồi cứ rúm từng rúm nhỏ lá móng đã giã dập đặt gọn trên 10 móng tay, 10 móng chân và gói kín lại bằng một lá khác. Chẳng hiểu sao có năm bà còn kiêng để lại 1 móng. Qua đêm, sáng mùng 5 tháng 5, khi ngủ dậy, mấy chị em có đủ bộ móng tay, chân mang màu nâu đỏ, hoặc nâu sẫm. Mấy chị em làm nail ngày nay gặp các các bà, các mẹ thì thất nghiệp luôn.

GS. Nguyễn Văn Huyên: TẾT ĐOAN NGỌ CỦA NGƯỜI VIỆT NAM

Giáo sư Nguyễn Văn Huyên và phu nhân. Ảnh: Tư liệu gia đình

Tết Đoan Ngọ

Nguyễn Văn Huyên

Lời dẫn của Nguyễn Văn Huy: Nhân ngày Tết Đoan Ngọ (5/5 âm lịch), Bảo tàng xin gửi tới các bạn trích đoạn bài nghiên cứu về ngày Tết này của GS. Nguyễn Văn Huyên, đăng trên tạp chí Indochine số 95, 25/6/1942.

TỤC NHUỘM MÓNG TAY NGÀY TẾT ĐOAN NGỌ

Trần Ngọc Đông

TỤC NHUỘM MÓNG TAY NGÀY TẾT ĐOAN NGỌ

Hôm trước đọc lại bài của anh Nguyễn Khánh Hùng, người cùng làng về tục nhuộm móng tay ngày Tết Đoan Ngọ hay tết giết sâu bọ mùng 5 tháng 5, chợt thấy một phần tuổi thơ mình trong đó:

"Hồi bé, hầu như năm nào chúng tôi cũng được nhuộm móng tay đấy nhé, vào dịp tết Đoan Ngọ hay còn gọi là ngày giết sâu bọ, còn được ăn rượu nếp, hoa quả…

 
Hồi trước, ngay cả người lớn cũng chẳng son phấn, sơn móng chân, móng tay bao giờ, đừng nói là trẻ con. Được manh áo manh quần lành lặn là tốt lắm rồi. Nên mùng 5 tháng 5 là dịp duy nhất trong năm trẻ con được làm điệu, giàu hay nghèo gì cũng có được bộ móng tay đỏ hồng. Ngay cả tôi là con trai mà cũng khoái nhuộm móng tay, chỉ đến khi lớn đùng rồi mới không chịu nhuộm nữa.

NHÂN TẾT ĐOAN NGỌ (5/5 ÂM LỊCH), XIN KỂ VÀI CÂU CHUYỆN

Chuyện về Tết Đoan Ngọ

Đỗ Đức

Ngày mồng 5 tháng 5, gọi là tết Đoan Ngọ. Những ngày này trời thường oi nồng. Trước đây vào ngày này, ông lang vườn thường dậy trước 5h sáng đi hái cây thuốc. Đến chỗ có cây thuốc phải căm hơi (nín thở) cách cây thuốc 7 bước chân. Hái cây thuốc xong rồi ra 7 bước mới được thở. Làm như thế thì thuốc khi dùng mới hiệu nghiệm.

Có lần tôi đã thấy bố cắt về cả một lượm lúa, bó gọn rồi gác gác bếp. Hạt thóc lấy ngày hôm ấy được sao rang cháy xém rồi đun sôi làm nước uống chữa cảm sốt.

Những nhà có cây ăn quả như mít, bưởi, dâu da... đã lớn mà chưa ra hoa trái người ta thường cho trẻ con sắp sắn cái vồ gỗ để canh gốc. Tinh mơ, đứa lặng lẽ trèo lên cây, đứa kia vác vồ lẩm bẩm câu chú chúng tự nghĩ ra: Dâu dả dâu da, ra quả cho bà, không bà đánh chết...Mồm nói, tay vung vồ đập mạnh gốc cây. Đứa trên cây ra giọng sợ hãi: xin bà nhẹ tay, năm nảy năm nay, con xin ra quả.

Tưởng chuyện đùa nhưng khảo gốc khá hiệu nghiệm. Thường là sau khi bị gõ trầy da rách vỏ thì năm ấy cây trổ hoa. Nhà anh rể tôi có cây dâu da trên sáu năm không ra quả bị hai đứa con khảo vào ngày 5 tháng 5, thế là cuối hạ hoa trổ dày như lộc vừng. Năm ấy bói mà có đến dăm chục kí quả. Những năm tiếp theo cây ra quả đều đều. Nhiều nhà cũng đi khảo mít bưởi khế đều hiệu nghiệm.

CÁC CỔ TỤC TRONG TẾT ĐOAN NGỌ

Đặng Phương Mai

TẾT ĐOAN NGỌ - TIẾT ĐOAN DƯƠNG

Ở Việt Nam, Tết Đoan Ngọ quan trọng chỉ đứng sau tết Nguyên Đán, vì thế mới có câu "mùng 5 ngày tết". Theo văn hóa phương Đông, ngày tết Đoan Ngọ này khoảng cách từ mặt trời đến trái đất là gần nhất. Vì thế, khí dương cực thịnh, đỉnh điểm mạnh nhất là giờ Ngọ (từ 11h đến 13h) nên còn gọi là tiết Đoan Dương. Con người và vạn vật hấp thụ được khí dương. Biết cách thì sẽ bồi dưỡng được cơ thể, nâng cao được thể chất, tinh thần; làm phong phú thêm đời sống văn hóa tâm linh.

TẾT ĐOAN NGỌ, RƯNG RƯNG NHỚ NGƯỜI XƯA, CHUYỆN XƯA

Toàn dân giết sâu bọ

Vũ Thế Long

Thời ông bà cụ kị tôi còn sống, cứ đến những ngày này, khi thấy bà nội tôi đong gạo nếp, mua men rượu, rửa thúng, chặt lá chuối, lá sen chuẩn bị làm rượu nếp là cả lũ hân hoan reo mừng chờ đợi ngày giết sâu bọ sắp đến.

.

Sáng sớm hôm ấy, gà gáy sáng, mắt nhắm mắt mở vừa lồm ngồm bò ra khỏi giường, xỏ chân vào đôi guốc mộc là Bà nội đã giục cả lũ mau mau ra súc miệng rồi còn kịp giết sâu bọ. Bà bảo “Sâu bọ phải giết vào buổi sáng thì mới công hiệu”. Mấy chị em tôi hí hửng vội vã múc gáo nước súc miệng qua loa rồi vào nhận phần. Bà chia cho mỗi dứa một bát rượu nếp thơm lừng vừa ngọt dịu lại có vị cay của rượu. Dùng đôi đũa tăm nhỏ xíu cẩn thận gắp  cơm rượu bỏ mồm nhai từng hạt mọng nước men mà thấy ngất ngây. Một cảm giác say say lạ lùng không thể nào diễn tả được. Bà chia cho mỗi đứa mấy quả mận chua. Bọn tôi chấm muối nhai rồm rộp chảy nước dãi.

Bà bảo: “Các cháu ăn như thế thì sâu bọ sẽ chết hết. Trong người ai cũng có con sâu con bọ. Ngày hôm nay là mồng năm, ngày đầu hè nên không giết thì sâu bọ nó sinh sôi nảy nở”…Bà dạy thế thì biết thế chứ tôi cũng chẳng hiểu sâu bọ trong bụng người nó ra làm sao. Thấy bà cho ăn rượu nếp, ăn mận chua là khóai rồi. Lũ trẻ chúng tôi chỉ sợ lỡ ra nuốt phải cái hột mận thì khốn. Người ta dọa: nếu nuốt phải hột mận thì sẽ bị mọc cây trên đầu. Nghe mà hãi.

Lê Thị Minh Hà: TẾT ĐOAN NGỌ - PHONG TỤC VÀ ẨM THỰC

Tết Đoan Ngọ (Tết Đoan Dương)

Thị Minh Hà Lê

Ngày mùng 5 tháng 5 âm lịch, là một ngày Tết truyền thống tại một số nước Đông Á như Việt Nam, Triều Tiên và Trung Quốc. Tết Đoan ngọ tồn tại từ lâu trong văn hoá dân gian Phương Đông và có ảnh hưởng đến sinh hoạt văn hoá. Đoan nghĩa là mở đầu, Ngọ là khoảng thời gian từ 11 giờ sáng tới 1 giờ chiều, và ăn tết Đoan Ngọ là ăn vào buổi trưa. Đoan Ngọ lúc mặt trời bắt đầu ngắn nhất, ở gần trời đất nhất trùng với ngày hạ chí. Tết Đoan Ngọ còn được gọi là Tết Đoan Dương. Theo triết lý y học Đông phương thì hỏa khí (thuộc dương) của trời đất và trong cơ thể của con người trong ngày Đoan ngọ đều lên đến tột bậc.