NGƯỜI XƯA BIẾT DỰA VÀO LÒNG DÂN
THỰC HIỆN DÂN GIẦU NƯỚC MẠNH
Vũ Thế Khôi
Trong một lần hầu chuyện cụ Vũ Đình Hòe, cố Bộ trưởng Tư pháp 15 năm của Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, tôi được nghe ý kiến độc đáo của Cụ về thiết chế Vua Lê - chúa Trịnh đời Lê trung hưng (TK XVII - XVIII). Cụ nói, đại ý:
THỰC HIỆN DÂN GIẦU NƯỚC MẠNH
Vũ Thế Khôi
Trong một lần hầu chuyện cụ Vũ Đình Hòe, cố Bộ trưởng Tư pháp 15 năm của Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, tôi được nghe ý kiến độc đáo của Cụ về thiết chế Vua Lê - chúa Trịnh đời Lê trung hưng (TK XVII - XVIII). Cụ nói, đại ý:
Người ta láy đi láy lại luận
điệu của sử gia triều Nguyễn: họ Trịnh vô đạo, lấn át quyền Vua Lê. Khách quan
có thể nhìn nhận khác. Cuối đời Lê sơ chế độ phong kiến chuyên chế đã đẻ ra Vua
Quỷ dâm ô hiếu sát Lê Uy Mục, có nguy cơ làm tiêu ma sự nghiệp giải phóng vĩ đại
của Tổ tiên họ Lê, vì vậy mới ra đời một kiểu “phân quyền” độc đáo trong chế độ
quân chủ Đại Việt: Vua không trị vì mà ngồi làm vì, Chúa cầm
quyền. “Ngồi làm vì” đấy, mà nhà
Chúa, nắm cả quyền chính trị (Tổng quốc chính) lẫn quân sự (Đại nguyên soái Tiết
chế chư quân thủy bộ), át thì có át, mỗi khi Vua quá hèn, vẫn không dám lật, bởi
“cái vì” của người ta có thế bàn thạch
là lòng dân. Có một ông Chúa Trịnh vì biết dựa lòng dân và củng cố sức
dân nên chẳng những không để mất một tấc đất đức Lê Thái Tổ đã giành lại, mà còn
chỉ bằng “ba tấc lưỡi” đòi được vùng đất biên giới có mỏ chì, mỏ đồng!
Chúa Trịnh mà cụ Hòe nhắc đến là Trịnh Cương,
chấp chính từ 1709 đến 1729. Các sách Đại
Việt sử kí tục biên và Lịch triều tạp
kỉ ghi chép rõ cuộc đấu tranh ngoại giao bền bỉ, song song với củng cố sức
dân và tăng cường binh lực trong 3 năm trời 1725 - 1728 đã giúp giành lại 120 dặm
lãnh thổ vùng biên giới Tuyên Quang - Hà Giang mà Vũ Công Tuấn làm phản dâng đã
cho ngoại bang.
Thắng lợi ngoại giao của chúa Trịnh Cương là
kết quả của đường lối trị quốc mà ông chủ trương: làm cho “thực túc binh cường”, chính sự nghiêm minh, biên cương vững chắc.
Điều này những ai đọc Lịch triều tạp kỷ
của Lê Cao Lãng đều thấy rất rõ. Chỉ xin minh chứng bằng một số chủ trương
chính sách của Trịnh Cương liên quan đến ruộng đất, hành chính và xây dựng quân
đội, ghi rất sơ sài trong các sách chính sử, nhưng lại được tác gia Cao Lãng
chép khá chi tiết, chứng tỏ trong tay ông từng có nhiều văn bản của thời ấy.
Về ruộng đất – để “khiến cho ai nấy đều được
thỏa thuê về sự làm ăn sinh sống” (lời của chính Trịnh Cương) thì ở xứ sở nông tang, ruộng đất là phương tiện
tối thiểu. Vừa mới lên ngôi chúa cuối năm 1709, mồng 6 tháng 2 năm 1711 Trịnh
Cương đã ban hành một chính sách ruộng đất chi tiết, trong đó có những điều khoản
đảm bảo cho dân nghèo có ruộng cày:
- Cấm ngặt bọn nhà quyền quý, nha môn, hào phú nhân dịp
những xã dân vì nghèo đói phải xiêu giạt mà mua ruộng đất của họ chiếm làm của
riêng, tự tiện lập thành trang trại. Ai đã thiết lập trang trại, thì hạn trong
3 tháng phải triệt đi, cưỡng lại sẽ bị trị tội theo pháp luật.
- Những người vì nghèo đói phải trôi dạt đến ngụ cư ở
nơi khác, mượn được đất để khai khẩn thành ruộng vườn, nếu có đóng góp với địa
phương có đất thì đều được cư trú và cấy trồng, dân sở tại không được kiếm cớ
đuổi họ đi.
Trong thể lệ về việc chia quân bình ruộng công
của xã, ông cũng có quy định hạn chế số ruộng đất của bọn quan lại, quý tộc: “hễ
viên quan nào theo chức tước, phẩm trật đã được cấp dân lộc và điền lộc (dân
đinh các xã và ruộng đất mà công thần được cấp để ăn lộc, - VTK) cũng nên đình
chỉ việc thêm ruộng”. Dân nghèo đói phải phiêu dạt kiếm ăn, ruộng đất ở quê bỏ
hoang, thuế tô đọng thiếu chồng chất nhiều kỳ thì ông chúa biết nhìn xa này cho
tha hẳn không phải truy nộp, đợi cho họ trở lại quê phục hồi được canh tác thì
mới bắt đầu tính thuế tô mới.
Để đảm bảo phát triển sản xuất nông nghiệp Trịnh
Cương cử những đại thần của phủ chúa như các Tham tụng Nguyễn Công Hãng, Lê Anh
Tuấn ... làm khuyến nông sứ tại tứ trấn và không cho họ ngồi trong Kinh chỉ tay
năm ngón mà bắt thân đi xem xét địa thế, đồng ruộng các xã mà đắp đập chứa nước
phòng hạn. Việc đê điều không phó thác cho các quan hàng trấn nữa mà bắt đầu
sai quan văn võ trong phủ chúa thay phiên nhau đi ốp việc bảo trì đê điều.
Về quân đội – Trịnh Cương bắt các thân vương
họ Trịnh “giải tán binh quyền”, tức không nắm trọng binh, nhằm loại trừ họa
tranh giành, chém giết lẫn nhau từng xảy ra nhiều lần trong nội tộc. Ông xây dựng
quân đội thống nhất. Binh lính trong Kinh chia thành 6 doanh trung quân, mỗi
doanh do một tướng tài, không phải họ Trịnh, chỉ huy. Ông cũng bỏ
lệ cũ chỉ tuyển lính Thanh - Nghệ, cứ 3 đinh vùng đất căn bản này thì 1 người
phải đi lính, khiến cho vùng Thanh - Nghệ xơ xác. Ông quy định tuyển binh trong
tất cả các trấn. Nhưng lính thì cũng từ nông dân mà ra, nên tất cả những người
đi lính đều được cấp khẩu phần ruộng, từ 3 đến 6 mẫu mỗi người tùy loại lính.
Về chính sự – việc làm mất lòng dân nhất là sự nhũng nhiễu của
bọn quan tham ô lại. Trịnh Cương là một ông chúa rất kiên quyết bài trừ tệ nạn
này. Mỗi kỳ ân xá, tội phạm lớn nhỏ đều được ông thay mặt Vua ra lệnh chỉ giảm
tội cho, nhưng ... “còn hạng tham ô bị tội
thì không nằm trong lệ này”. Biết bọn quan viên và sai nha xuống địa phương
đo đạc, thu tô thuế, hoặc xét xử là hay nhũng nhiễu người dân nhất, ông chúa
này ra những quy định nghiêm cấm chi tiết và cụ thể đến mức chúng không còn khe
hở mà lách, chẳng hạn: “... việc cung đốn cơm ăn, mỗi ngày 2 bữa, mỗi bữa 1
mâm, không được yêu sách lấy tiền nữa. Nếu người đi kiện tình nguyện đưa tiền để
thay cho bữa cơm thì cho phép người thừa sai chỉ được lấy mỗi bữa cơm 36 đồng
tiền. Nếu người bị đòi đi hầu kiện chưa nộp được tiền thì cho phép người thừa
sai chỉ được ở lại 1, 2 ngày, nếu người ta đã nộp tiền rồi thì phải tức tốc đi
ngay, không được nấn ná ở lại”, “... Hễ vi phạm thì người thừa sai sẽ bị phạt
trượng vì tội nhũng nhiễu và viên quan cũng bị xử phạt vì không biết răn bảo kẻ
lại dịch”. Nghĩa là thời ấy lũ quan trên của bọn cấp dưới sai phạm không thể
nói với chúa Trịnh Cương, đại khái: dạ, điều này chúng không báo cáo lên, hạ thần
không biết ạ!
Một việc lạ dưới chế độ quân chủ: Trịnh Cương
nhận thức được rằng không dựa vào dân không thể chống tham nhũng. Ông
không chỉ nhiều lần cầu lời nói thẳng của quần thần như các minh quân khác, mà
còn “cho phép dân địa phương yết bảng ở chỗ lỵ sở, viết thật đầy đủ về điều thiện
và điều ác của quan địa phương”, có kèm theo răn đe kẻ nào vu cáo sẽ bị trị tội.
Suốt hai chục năm cầm quyền Trịnh Cương giữ vững
kỷ cương phép nước là nhờ chính ông gương
mẫu tôn trọng kỷ cương ấy. Một số nịnh thần (bao giờ cũng có, kể cả bên cạnh
thủ lĩnh anh minh nhất!) không phải một lần xui ông tiếm quyền, dù chỉ là trên
hình thức. Tháng Giêng năm 1721, nhân có việc quy định phẩm phục vào chầu, Trịnh
Quán và Nguyễn Công Hãng xin chúa mặc áo mầu vàng. “Chúa Trịnh bèn vời họ đến,
dụ bảo rằng: Ta nối nghiệp chúa, giúp rập nhà vua, thường vẫn giữ lòng tôn
kính. Mầu vàng là đồ mặc của thiên tử, chỉ dành riêng cho hoàng thượng dùng để
cho hợp lễ. Từ nay trở đi, những lúc làm việc chính sự, triều hội và những lúc
bình thường tiếp kiến quần thần thì ta dùng y phục mầu tía, hầu để phân biệt với
các ông mà thôi”. Năm 1724, mùa xuân theo lệ có lễ tế trời đất ở đàn Nam Giao,
vua Lê Dụ Tông bị đau chân, sai Trịnh Cương cử hành. Bọn nịnh thần xin chúa đứng
vào vị trí của Vua làm chủ tế. Trịnh Cương không nghe, vẫn đứng vị trí bồi tế
như lệ đã định, coi như “quyền tạm cử hành lễ”.
V.T.K
Vậy còn bọn Kiêu Binh thì sao ? Tóm lại cũng 1 dạng là quá khích không cần sự thật khi dựa vào chính lời của 1 người ủng hộ nhà chúa để biện hộ 1 cách không thỏa đáng .
Trả lờiXóaNếu bảo nhà Chúa quá tốt thông qua viện dẫn các luật của nhà Chúa và không có thêm chứng cứ xét xử thì chả có ý nghĩa gì,Chẳng lẽ thời nhà Chúa các quan tốt hết nên không có vụ xét xứ nào nên Sử quan nhà Lê nhà Chúa không có chuyện để chép ?
Nếu tốt vậy sao dân phải khổ sở ,oán trách ?
Trong khi đó,các luật nhà Nguyễn ban ra và có kèm theo chứng cứ xét xử nghiêm minh.
Nếu bảo tốt mà dựa trên luật suông như thế thì thật sự luật của Việt Nam từ thời dân chủ cộng hòa đến thời cộng hòa xã hội là tốt nhất trên thế giới.Kể cả luật của Tây ,Mỹ ,Nga,Tầu hiện hành đều thua xa và kém nhân bản hơn VN nhé.
Cảm ơn tác giả Vũ Thế Khôi.
Trả lờiXóaBài này nên gửi cho Nguyễn Phú Trọng đọc thì sẽ có ý nghĩa hơn.
Đảng cộng sản và nhà nước cộng sản Việt Nam rất nên đọc bài này! Đất nước này quá nhiều dân oan xiêu dạt. Xiêu dạt vì bị cướp đất! Bị cướp đất mà đòi lại thì bị bỏ tù! Năm hết Tết đến, dân oan giờ này không biết đi đâu, về đâu, vì không còn mái ấm! Cha con chồng vợ ly tán chẳng phải vì cơn gió bụi mà chỉ vì bị quan lại tham tàn cướp đất mà thôi!
Trả lờiXóaThế kỷ 21 rồi mà người dân cứ ngỡ đang sống giữa thời bắc thuộc!
Đảng và nhà nước cũng cần nghiên cứu bài này để nung nấu thêm ý chí và học hỏi thêm kinh nghiệm để lấy lại Hoàng Sa của Việt Nam. Việc chịu trách nhiệm trước lịch sử là việc hệ trọng vì tốt xấu gì cũng phải lưu danh thiên cổ mà thôi!
Trả lờiXóaThời đại bây giờ không nên dựa quá nhiều vào lòng dân. Chỉ có các chế độ quân chủ, phong kiến mới nói nhiều đến lòng dân. (Mà họ nói chớ không phải triều đại nào cũng làm được cái chuyện xem dân là trên hết)
Trả lờiXóaĐã hơn 200 năm nay, từ khi chế độ dân chủ được thành lập ở phương Tây, cho đến khắp thế giới hôm nay, nhà nước đương nhiên phải được dân bầu lên và hoạt động theo lương tri và pháp luật. Lòng dân không phải lúc nào cũng thuận với nhà nước (đảng cầm quyền). Không sao cả, dân sẽ chọn 1 nhà nước khác (đảng khác) sau 1 thời gian. Thật ra trong 1 quốc gia dân chủ, 1 đảng chính trị may lắm là có sự ủng hộ của 50.1% đến 55% dân (đủ để cầm quyền). Thiểu số còn lại đâu có ủng hộ đảng cầm quyền đâu mà họ vẫn phải tuân thủ nhà nước vì luật lệ đã định như vậy.
Bọn độc tài thì ngược lại, lúc nào cũng nơm nớp sợ mất "lòng dân", và luôn miệng kêu gọi "dựa vào lòng dân", trong khi thật ra chúng chỉ quan tâm đến bám víu quyền lực. Sự cầm quyền của bọn độc tài chỉ có chút hợp pháp khi "lòng dân" nghiêng về chúng (mà không bao giờ ai biết được đo đạc lòng dân như thế nào trong 1 nước cấm tự do ngôn luận, tự do bầu cử).
Bọn cộng sản VN lúc mới ra đời thì tồn tại được chính là nhờ lòng dân. Khi cầm quyền chúng cần nhất là công an, quân đội để giữ quyền lực, cộng với 1 ông trùm nước ngoài bảo trợ. Chúng có cần quái gì lòng dân nữa. Nhưng hôm nay chúng kêu gào "lòng dân" chính vì chúng ngày càng nhận ra tính bất hợp pháp trong sự cầm quyền của chúng.
(Comment này sẽ không được blog này đăng)
Những người cậy tài giỏi nhưng không dựa vào Dân như cha con Hồ Quý Ly , sớm lụi tàn . Nhà cầm quyền yêu Dân yêu Nước phải thuộc và nghiền ngẫm những bài học Lịch sử !
Trả lờiXóaNgười nay chẳng những biết "dựa Dân" mà con biết "lợi dụng Dân", và tệ hơn nữa là sau rốt lại "trở mặt với Dân" mới đau chứ! Lúc kháng chiến thì xưng là "con của Dân", cách mạng thành công thì xởi lởi là "đày tớ của Dân"(!) Loay hoay tiến... lùi xây dựng CNXH "không tưởng" (hay còn gọi là "Thiên đường... mù"!) chưa ra ngô khoai gì cả mà mà Dân đã biến thành "thế lực thù địch" gần hết cả rồi?!
Trả lờiXóaCon hơn cha là nhà có (một) Phúc. Dưới sự lãnh đạo "thiên tai" của Đảng ta, nên đất nước này, dân tộc này quả thật là đang có "7" Phúc, chẳng phải là đùa đâu.