Trần Đình Thu: QUAN TOÀ THỜI XƯA VÀ QUAN TÒA THỜI NAY

QUAN TOÀ THỜI XƯA VÀ QUAN TÒA THỜI NAY  
Trần Đình Thu

Năm 1928 tại làng Phong Thạnh quận Giá Rai tỉnh Bạc Liêu xảy ra thảm án Đồng Nọc Nạn. Nguyên nhân là từ tranh chấp đất đai giữa 1 bên là các hộ nông dân Biện Toại, Mười Chức, và bên kia là một Hoa kiều giàu có là Bang Tắc. Qua nhiều lần giải quyết khiếu kiện, lên đến Toàn quyền Đông Dương, cuối cùng Bang Tắc được Thống đốc Nam Kỳ ký giao đất, dẫn đến vụ nổi dậy của các hộ nông dân. Họ đã giết chết viên cảnh sát Pháp là Tournier đang giúp cho nhà Bang Tắc thu lúa của các hộ nông dân. Một cảnh sát Pháp khác là Bouzou đã bắn chết 4 nông dân. Cộng thêm 1 nông dân khác do Tournier bắn chết là 5.
......

Trong phiên tòa, công tố viên Moreau đề nghị tha bổng cho hầu hết các nông dân. Công tố viên còn lên án một số quan chức chính quyền địa phương tắc trách dẫn đến vụ thảm án và đề nghị sa thải họ.
......
Luật sư Tricon nhận định nguồn gốc của vụ án là vấn đề đất đai. Ông cho rằng chính sách ruộng đất do người Pháp đặt ra chưa được áp dụng đúng, việc cấp đất không xem xét thực tế, quyết định chỉ dựa trên báo cáo. Ông nói: 

“Chúng ta, những người Pháp, nên xây dựng ở xứ này một chế độ độc tài. Không phải độc tài bằng sức mạnh của súng đạn, nhưng là sự độc tài của trái tim (Non pas de la dictature de la force du mousqueton, mais de la dictature du coeur).
......

Chánh án Tòa đại hình Cần Thơ là ông De Rozario đồng ý với biện hộ của luật sư và nhận định của công tố viên, tuyên tha cho các nông dân chưa bị giam, và tuyên 6 tháng tù cho 1 nông dân đã bị giam 6 tháng, nghĩa là người này được trả tự do ngay tại phiên tòa.
......

Điều thú vị trong vụ án này là, công tố viên là người buộc tội nhưng chính ông đã thấy được nguyên nhân vụ án là do sự bất công của chính quyền địa phương trong việc áp dụng luật đất đai dẫn đến sự khốn cùng của người nông dân nên ông ta thông cảm cho họ. Mặc dầu khu đất tranh chấp đã được chính Thống đốc Nam kỳ ký giao đất cho nhà Bang Tắc nhưng công tố viên vẫn bảo vệ các nông dân. Ông nói tình cảnh của gia đình Biện Toại rất đáng thương: bị những kẻ không có trái tim (hommes sans coeur) đến cướp đất, rồi bọn có quyền thế tiếp tay với bọn cường hào.
......

Vụ án Đặng Văn Hiến ở Đắc Lắc xét đại thể có nhiều nét giống vụ án Đồng Nọc Nạn nhưng có 1 điểm bức xúc hơn vụ Nọc Nạn là chính người tranh chấp đất với anh Đặng Ngọc Hiến đưa xe vào san ủi hoa màu nông dân, còn vụ Nọc Nạn là nhân viên công quyền vào hỗ trợ nhà Bang Tắc thu tô theo đúng quy định. Và vụ Nọc Nạn thì nông dân giết chết nhân viên công quyền còn ở đây anh Hiến giết chết những người vượt quá quyền hạn. Thế nhưng tòa án 2 cấp chẳng thèm đếm xỉa gì đến các lời bào chữa của luật sư, lạnh lùng tuyên án tử hình.
.....

Công tố viên người Pháp Moreau cùng quan tòa De Rozario là những người đến từ 1 quốc gia cai trị nhưng có cái nhìn ấm áp tình người hơn các công tố viên và quan tòa Việt ngày nay. Vì thế họ được nhân dân ghi nhớ mãi.

.....