QUAN SÁT CỘT ĐÁ "CHÙA MỘT CỘT" Ở CHÙA DẠM

Nguyễn Hùng Vĩ 

Lời dẫn của tác giả: Bài báo này được tác giả viết cách nay 14 năm và đã in ở Tạp chí Văn hóa Nghệ thuật số 10 (184) 1999 (từ trang 102 đến trang 106) với 5 ảnh chụp hiện trạng cột đá lúc đó. Ở chỗ chèn ảnh, bài viết đã bị mất một đoạn trích dẫn các ý kiến của các nhà nghiên cứu đi trước. Nay tác giả đánh máy lại nguyên văn bản in vừa để lưu giữ làm tư liệu cá nhân vừa cung cấp tư liệu cho những ai cần tham khảo. Đến nay, việc tiếp xúc với nhiều tài liệu hơn đã giúp tác giả tiếp tục khẳng định giả thiết về công trình kiến trúc trên cột đá này là hợp lí và đang tiến hành làm các bản vẽ kĩ thuật đối chứng các tài liệu mới.
.

Cột đá chùa Dạm là một di vật quen thuộc đối với giới nghiên cứu văn hóa, lịch sử, nghệ thuật và tôn giáo.. Nhờ giá trị chủ yếu mà từ tháng 1 năm 1964, chùa Dạm được Nhà nước công nhận Di tích lịch sử-văn hóa của Quốc gia. Thác bản của nó được phục chế với tỉ lệ 1:1 đặt trước mặt Viện Bảo tàng Mỹ thuật Hà Nội. Tính chất hoành tráng nhưng tinh tế của nó đã chinh phục lòng chiêm ngưỡng của chúng ta.

Tất nhiên, cũng như nhiều di vật nổi tiếng, việc nghiên cứu nó để lại nhiều ý kiến khác nhau đặc biệt là về chức năng và tác dụng của ...[Đoạn bị chèn ảnh mất]… Mỹ thuật Lý-Trần, Mỹ thuật Phật giáo của Chu Quang Trứ, nhà nghiên cứu mỹ thuật có nhắc tới cột đá nổi tiếng này. Trong khoa học, ý kiến khác nhau là chuyện thường tình. Người viết bài này sở dĩ gọi nó một cách quyết đoán là “Cột đá chùa Một Cột” là vì sau khi đọc những trong cuốn sách đang có uy tín này của ông. PGS Chu Quang Trứ ở bài Trông về chùa Dạm viết: “Có người cho cột đá chùa Dạm phải đỡ một tấm kiến trúc ở trên đỉnh nó, như kiểu chùa Một Cột (Hà Nội). Nhưng quan sát kĩ, ta thấy những cái hốc quanh đầu cột rải ra không đều, chỗ thì quá mau, chỗ lại quá thưa, tất cả 6 lỗ mà có tới một phần ba vòng thân cột không có lỗ nào. Dầu cho có một trí tưởng tượng đến mức cao độ cũng khó có thể vẽ nên một kiểu nhà xây trên cột này được”.

GIỚI THIỆU "KIẾN TRÚC MỘT CỘT THỜI LÝ" CỦA TS. TRẦN TRỌNG DƯƠNG

KIẾN TRÚC MỘT CỘT THỜI LÝ
Tác giả: Trần Trọng Dương
(Suối Nguồn 9, Trung tâm dịch thuật Hán Nôm Huệ Quang. 

Nxb Hồng Đức. Tp Hồ Chí Minh. 2013. 305 trang, 96 hình minh họa)
 
Lời của BBT
Lời mở  

Chương 1: Chùa Một Cột hay Liên Hoa Đài chùa Diên Hựu
1. Tình hình nghiên cứu về kiến trúc, biểu tượng
2. Lịch sử và bản chất khái niệm “chùa Một Cột”
3. Giải mã kiến trúc một cột
4. Nguồn gốc và ý nghĩa biểu tượng của “Liên Hoa Đài”  

Chương 2: Phục dựng Liên Hoa Đài trong mandala chùa Diên Hựu
1. Đề xuất thứ nhất: đài sen nghìn cánh là cấu trúc chịu lực
2. Đề xuất thứ hai: Thích Ca Liên Hoa Đài chỉ là một phần của mandala chùa Diên Hựu
3. Đề xuất thứ ba: một cầu, hai cầu hay là tám cầu?
4. Đề xuất thứ tư: tám tháp hay hai tháp?
5. Đề xuất thứ năm: Tứ thiên vương trong cấu trúc mandala

Chương 3: Mandala chùa Diên Hựu trong văn hóa Phật giáo
1. Giới thuyết về mandala và đồ hình mandala trong văn hóa Phật giáo
2. Đồ hình mandala trong lịch sử kiến trúc Việt Nam  

Chương 4: Liên Hoa Đài - núi vũ trụ Tu Di trong văn hóa Phật giáo
1. Giới thuyết về núi Meru- Tu Di
2. Núi Meru- Tu Di trong văn hóa Đông Á
3. Núi Meru -Tu Di trong văn hóa Việt Nam  

Chương 5: Phục dựng chùa Diên Hựu thời Lý từ hiện vật khảo cổ
1. Bản vẽ phục dựng Liên Hoa Đài trong tổng thể chùa Diên Hựu
2. Những đề xuất phục dựng từ hiện vật khảo cổ
2.1 Cột đá chùa Dạm- hay mô hình nguyên bản của Liên Hoa Đài thời Lý
2.2. Các cầu vồng bắc qua Linh Chiêu và Bích Trì
2.3. Phục dựng các tháp lưu ly
2.4. Phục dựng bạch tháp
2.5. Phục dựng tượng Phật Thích Ca Mâu Ni trong Liên Hoa Đài
2.6. Phục dựng tượng Tứ thiên vương  

Phụ chương: Biểu tượng xi vẫn ở chùa Diên Hựu
Phụ lục 1: Một số tư liệu về kiến trúc một cột tại Trung Hoa
Phụ lục 2: Liên Hoa Đài xưa (ảnh)
Phụ lục 3: Hoa tạng thế giới (đồ họa cổ qua kinh sách)
Phụ lục 4: Chùa Một Cột ban đầu (Ngô Văn Doanh)
Phụ lục 5: Tiếp tục quan sát cột đá chùa Dạm (Nguyễn Hùng Vĩ)
Phụ lục 6: Chùa Một Cột (Nguyễn Bá Lăng)
Phụ lục 7: Một số góp ý, trao đổi  

Phụ lục 8: Giới thiệu, dịch chú văn bia Sùng Thiện Diên Linh
Tài liệu tham khảo
Bảng tra

GS. TRẦN LÂM BIỀN NÓI TOẠC SỰ THẬT DỰ ÁN 31 TỶ TRÙNG TU CHÙA MỘT CỘT

GS Trần Lâm Biền:

Những chuyện nhập nhèm, vô lối ở dự án Chùa Một Cột

(ĐVO) - "Dự án 31 tỉ là dành cho công tác trùng tu quần thể di tích chùa Một Cột-Diên Hựu và Điện Mẫu. Không phải dành để xây nhà tổ, nhà tăng... Không nhà nước nào cấp tiền cho làm việc đó. Đó là điều hết sức phi lý" - GS Trần Lâm Biền nói về dự án 31 tỉ trùng tu di tích của BQL dự án quận Ba Đình.

Chùa Một Cột: 10 năm tượng phật khóc trong mưa Chùa Một Cột không dột sao tượng lại mặc áo mưa? Chùa Một Cột có kiến trúc độc đáo nhất châu Á Trụ trì chùa Một Cột gửi tối hậu thư cho Hà Nội

Sau tối hậu thư của trụ trì chùa Một Cột-Diên Hựu Đại đức Thích Tâm Kiên gửi tới UBND TP Hà Nội, BQL dự án quận Ba Đình đã lên tiếng chỉ trích phía nhà chùa "Trời không mưa, sao tượng phật vẫn mặc áo mưa". Còn trụ trì cũng chính thức thừa nhận "mặc áo mưa, đội nón cho tượng phật là để tạo dư luận"..., ép đẩy nhanh tiến độ dự án.

GS Trần Lâm Biền (ảnh bên) đã có những phản ứng gay gắt về lối ứng xử cũng như những hạng mục công trình nằm trong dự án này. 

Nhập nhằng ngay từ cái tên dự án! 

GS Trần Lâm Biền cho biết, chùa Một Cột là một ngôi chùa nhỏ nhưng có giá trị lịch sử, văn hóa rất lớn. Ngôi chùa này luôn được ngành văn hóa quan tâm, nhưng vì nằm trong khu vực nhạy cảm thuộc quần thể di tích quận Ba đình nên buộc các nhà quản lý phải có sự thận trọng.

LÀNG CỔ ĐƯỜNG LÂM VÀ CHÙA MỘT CỘT - HAI DI SẢN, MỘT NỖI BUỒN

Làng cổ Đường Lâm và Chùa Một Cột: 

2 di sản, 1 nỗi buồn!

VOV Online - 11/05/2013 11:19

(VOV) - Hai di sản quốc gia khác nhau, sự việc cũng khác nhau nhưng đều có chung nỗi buồn là sự thờ ơ của các cấp chính quyền địa phương. 

Xin bắt đầu từ câu chuyện di tích cấp quốc gia đặc biệt Chùa Một Cột và nỗi lòng của vị sư trụ trì nơi đây - đại đức Thích Tâm Kiên. Từng được Tổ chức kỷ lục châu Á xác lập kỷ lục “Ngôi chùa có kiến trúc độc đáo nhất”, nhưng Chùa Một Cột thường xuyên ở trong nỗi lo mỗi khi trời mưa.

Được trùng tu cách đây ngót nửa thế kỷ nên nhiều chỗ đã xuống cấp nghiêm trọng. Mái ngói vỡ và xô lệch, cột kèo nhiều chỗ mục nát, tượng Phật phải mặc áo mưa, đội nón…là những hình ảnh khiến ai nhìn thấy đều xót xa. Tại sao một ngôi chùa được mệnh danh là một trong những biểu tượng của Thủ đô ngàn năm văn này lại phải chịu cảnh “dở khóc, dở cười” như vậy?

Một chi tiết trong khu nhà tổ Chùa Một Cột bị mối đục mục ruỗng (ảnh: Quang Trung)

Và tại sao, 10 lá đơn của vị sư trụ trì gửi tới các cơ quan chức năng chỉ với một mong muốn giản dị như bất kỳ nhà tu hành nào: đó là trùng tu lại ngôi chùa, đáp ứng điều mong mỏi của rất nhiều phật tử nói riêng và du khách thập phương trong ngoài nước nói chung…trong suốt hơn 11 năm qua mà đến nay vẫn chưa được các cơ quan quản quan tâm đến?

MỘT NHÀ SƯ RA TỐI HẬU THƯ CHO CHÍNH QUYỀN TP HÀ NỘI

Trụ trì chùa Một Cột ra “tối hậu thư” cho UBND TP.Hà Nội

(LĐ) - Số 101 - Thứ ba 07/05/2013 06:35

Ngày 3.5, đại đức Thích Tâm Kiên - trụ trì chùa Một Cột, ngôi chùa được công nhận là “có kiến trúc độc đáo nhất Châu Á” - đã có đơn gửi UBND TP.Hà Nội bày tỏ sự lo lắng vì mùa mưa đang sắp tới, trong khi tình trạng của chùa thì đã bị xuống cấp nghiêm trọng. 

Đồng thời, đại đức Thích Tâm Kiên cũng đưa ra “tối hậu thư”: “Kể từ hôm nay, sau 30 ngày nữa không có ý kiến của các cấp chính quyền, nhà chùa đành phải dỡ ngói hạ giải để đảo ngói toàn bộ chùa và nhà Mẫu để tạm thời tránh dột nát khi mùa mưa bão sắp tới”. Tại sao lại có sự kiên quyết này từ phía nhà chùa?

 
Trong đơn, đại đức Thích Tâm Kiên nói rõ: Cách đây hơn 5 năm (20.5.2008), tôi  đã trình UBND TP.Hà Nội đề nghị kiểm tra và có kế hoạch tôn tạo. Sự việc chùa xuống cấp đã được dư luận, phật tử, khách du lịch trong và ngoài nước quan tâm, bức xúc. Rất nhiều cơ quan báo chí đã lên tiếng kêu cứu cho ngôi chùa này. Hiện, cứ mưa to là tượng Phật phải choàng áo mưa... Nhà chùa rất lo lắng, khi mùa mưa bão sắp tới”.