Tưởng nhớ Nghệ sĩ Nhân Dân Quách Thị Hồ (1909 - 2001),
21 năm đi xa, nghìn thu còn tưởng vọng:
Quách Thị Hồ
-Sênh phách giọng sầu gửi bóng mây
Nguyễn Xuân Diện
Tiếng
hát của Quách Thị Hồ đẹp và tráng lệ như một tòa lâu đài nguy nga,
lộng lẫy, mà mỗi tiếng luyến láy cao siêu tinh tế của bà là một mảng
chạm kỳ khu của một bức cửa võng trong cái tòa lâu đài ấy. Tiếng hát ấy
vừa cao sang bác học, vừa mê hoặc ám ảnh, diễn tả ở mức tuyệt đỉnh
nhất các ý tứ của các văn nhân thi sĩ gửi gắm trong các bài thơ.
Có
một thời gian rất dài ca trù không được quan tâm. Có lẽ từ sau Cách
mạng tháng Tám năm 1945, cùng với những tàn dư xấu xa của chế độ phong
kiến, sinh hoạt cô đầu, hay hát ả đào, vốn đã có tiếng rất xấu từ đầu
thế kỷ, cũng bị quét đi, không thương tiếc. Các cô đào, dù hát còn hay,
dù còn thanh sắc cũng giấu kỹ phách, các kép hát thì gác đàn lên xà
nhà, giấu đi cái hành trạng một thời làm nghề hát xướng của mình để
nhập vào cuộc sống mới. Không ai dám hát, không ai dám đàn, không ai dám
nhận mình là cô đầu nữa. Con cái các đào kép một thời lững lẫy bỗng
đâm ra xa lánh, sợ sệt cha mẹ mình. Tiếng xấu sinh hoạt ả đào trùm lên
cả xã hội. Nhắc đến cô đầu người ta sợ. Nhắc đến hát ả đào, người ta
nghĩ đến một thú ăn chơi làm cho người ta khuynh gia bại sản, có hại
cho phong hoá và luân lý. Người ta cho cô đầu là cái người: “Lấy khách -
khách bỏ về Tàu, lấy nhà giàu - nhà giàu hết của”.
Mà
cũng có chỗ không oan. Với vẻ thanh thoát của vóc dáng của những người
không phải chịu cảnh chân lấm tay bùn, các cô lại khéo ăn nói, do được
tiếp xúc toàn với văn nhân nho sĩ, nên nhiều người đã bị các cô làm
cho mê mẩn. Có người phải bán ruộng, bán nhà; có kẻ phải giấu lương
tháng, lừa dối vợ con để lấy tiền đi hát. Nhà hát lại là nơi hấp dẫn
nhất trần đời: nào các cô hát hay, nào các cô tiếp rượu khéo, nào các cô
đấm bóp ấm êm. Biết bao cảnh đánh ghen tầy trời nơi các ca quán. Biết
bao đôi vợ chồng phải ly biệt, tan cửa nát nhà vì cô đầu. Tiếng xấu ấy,
trăm năm còn in vết.
.jpg)
