"TỨ CHI VĂN" - CHUYỆN RẤT ÍT NGƯỜI BIẾT

Các quan triều Nguyễn hành lễ trước Điện Thái Hòa. Ảnh: Tư liệu.
 

"TỨ CHI VĂN" - CHUYỆN RẤT  ÍT  NGƯỜI BIẾT

Nguyễn Xuân Diện

 

Phạm Hy Lượng là một danh sư đất Thăng Long. Năm 1884, ông cáo bệnh hồi hưu khi đang là quyền Tuần phủ Ninh Bình, trở về Hà Nội mở trường dạy học. Học trò của ông có nhiều người tài năng xuất chúng, như Hoàng giáp Nguyễn Thượng Hiền, Tam nguyên Vũ Phạm Hàm, Tiến sĩ Chu Mạnh Trinh.

 

Điều lạ là cả ba ông đều đỗ cùng một khoa Tiến sĩ khoa thi năm Nhâm Thìn niên hiệu Thành Thái năm thứ 4 (1892). Cao nhất là Vũ Phạm Hàm đỗ Đình nguyên Thám hoa, rồi đến Nguyễn Thượng Hiền đỗ Hoàng giáp, và Chu Mạnh Trinh đỗ Tiến sĩ. Tên của cả ba người đều được khắc trong tấm bia Đề danh Tiến sĩ khoa thi năm Nhâm Thìn niên hiệu Thành Thái năm thứ 4 (1892).

Lúc bấy giờ, có 4 người có tài lạ về văn chương, được thiên hạ tôn là “Tứ Chi Văn”, gồm:

 

- Kinh bang tế thế chi văn – Nguyễn Thượng Hiền. Ý nói văn chương của ông là thứ văn chương "lo việc nước, cứu giúp đời". 

 

- Cử tử chi văn – Vũ Phạm Hàm. Ý nói văn chương này là văn chương khoa cử, chuẩn mực và đúng lề lối, văn chương để đi thi, để đỗ đạt. Và chính ông cũng đỗ Tam nguyên, tức đỗ đầu cả ba kỳ thi: thi hương, thi hội và thi đình. 

 

- Tài tử chi văn – Chu Mạnh Trinh. Văn chương của bậc tài tử.

 

- Thần tiên chi văn – Dương Khuê. Văn chương của bậc thần tiên. 

 

Ba trong “Tứ chi văn” là học trò được Phó bảng Phạm Hy Lượng trực tiếp dạy dỗ. Một ông thầy dạy được 3 học trò nổi tiếng về văn chương, mà mỗi người một phong cách. Thế mới biết danh sư họ Phạm giỏi như thế nào!

 

Người xưa bảo “Danh sư xuất cao đồ” là thế!

 

Bia đề danh Tiến sĩ khoa thi năm Nhâm Thìn niên hiệu Thành Thái năm thứ 4 (1892) 
dựng tại Văn Thánh (Văn Miếu, Huế).