Nguyễn Xuân Văn: SÁP NHẬP THÔN VÀ NHỮNG HỆ LỤY

Các vãi già bắc cầu đưa tiễn người sang bên kia thế giới. Ảnh: Làng Phụ Khang, Đường Lâm

SÁP NHẬP THÔN?
Nguyễn Xuân Văn

Sáp nhập thôn: Không thể làm theo kiểu “cộng dồn” để đạt chỉ tiêu dân số, cơ sở kinh tế hạ tầng...vì chúng ta đã phải "trả giá quá đắt" từ những việc làm trước đây.

Việc bỏ cấp huyện, sáp nhập cấp xã, cấp tỉnh có thể là việc đáng làm mặc dù nó đã phát sinh một số vấn đề. Tuy nhiên, sáp nhập thôn/làng lại là câu chuyện rất khác, cần được cân nhắc kỹ, tránh làm nóng vội, cộng dồn, chạy theo phong trào dẫn đến hệ lụy lâu dài.

Nếu quản lý từ trung ương đến xã/phường chủ yếu mang tính hành chính,mệnh lệnh hành chính, thì thôn/làng không phải là đơn vị hành chính mà là tổ chức tự quản lý của cộng đồng dân cư cùng yếu tố lịch sử văn hóa. Đây là nơi lưu giữ ký ức cộng đồng, gắn kết dòng họ, phong tục tập quán, tín ngưỡng và lối sống chung. Hai làng cạnh nhau có thể khác nhau từ giọng nói, phong tục đến Thành hoàng làng.

Vì vậy, không thể chỉ đơn giản gộp vài thôn nhỏ gần nhau thành một thôn lớn rồi quản lý bằng mệnh lệnh hành chính. Ở cấp xã, tỉnh, lãnh đạo có thể không phải người địa phương vẫn làm tốt, có khi còn tốt hơn người địa phương vì giảm được tính cục bộ. Nhưng ở cấp thôn, trưởng thôn bắt buộc phải là người trong thôn, am hiểu từng hộ dân, từng mối quan hệ, từng đặc điểm văn hóa thì mới có thể quản lý, hòa giải, xử lý vấn đề hằng ngày.

Sáp nhập thôn còn kéo theo nhiều hệ lụy:

• Nhà văn hóa không đủ chỗ cho sinh hoạt cộng đồng;

• Phong tục, tập quán mỗi nơi mỗi khác, khó dung hòa;

• Mỗi thôn trước đây thường có một Thành hoàng làng, sáp nhập rồi thì thờ ai, rước ai trong lễ hội?

Mọi chủ trương, chính sách từ trung ương, tỉnh, xã muốn đến được với người dân đều phải qua tay trưởng thôn. Dù ở “tầng thấp nhất”, chi phí quản lý thấp nhất, nhưng thôn lại là nơi phát sinh và giải quyết rất nhiều vấn đề thực tế. Nếu trưởng thôn không nắm rõ văn hóa và con người trong thôn, rất khó làm tốt nhiệm vụ.

Do đó, sáp nhập thôn không thể làm cứng nhắc, cộng dồn để đáp ứng các điều kiện về số dân, điều kiện cơ sở hạ tầng kinh tế... Cần tôn trọng yếu tố lịch sử, văn hóa, tín ngưỡng của từng thôn. Và đặc biệt, trưởng thôn phải do dân trong thôn trực tiếp bầu, không thể chỉ định như ở cấp xã, cấp tỉnh hay trung ương.