Tôi ngờ hành văn trầm bổng là của người viết, nhưng nhưng rõ ra là ý gan ruột của người được phỏng vấn? 

Nhớ nhiều thời điểm nơi này nơi khác và ngay cả trong QH rộ lên những ý kiến khuyên Bộ trưởng Thăng là nên ngồi ở nhà nhiều hơn, chứ không nên chạy ra đường giải quyết mấy vụ việc cụ thể. Vị trí BT không phải ở chỗ ấy, mà thông qua bộ máy, thông qua cấp dưới. Anh phải tạo ra cơ chế chứ đừng nên đi giải quyết vụ việc cụ thể. Nếu ở đâu người ta cũng kêu BT, không có đường đi, đường xấu, đường xuống cấp người ta lại kêu thì làm sao anh giải quyết hết được? Làm sao anh có thể suốt ngày ra đường chặn bắt xe quá tải được? vv… và vv… 

Không hiếm các chuyên gia thành thật khuyên BT Thăng nên chú ý mảng vĩ mô thay cho vi mô, nghĩa là ít ra đường  thì càng tốt! Nhưng tôi lẩn thẩn nghĩ đến câu của Nguyễn Du đã nói rất hay về hiệu ứng của phương pháp trực tiếp trực diện dám xa xôi mặt mà thưa thớt lòng. Còn nhà thơ Sóng Hồng (Trường Chinh) từng thành thực về hiệu quả thực tế nhiều khi ý nghĩ lớn/ vụt ra lúc đi đường. 

Bây giờ, BT (Bí thư chứ không phải Bộ trưởng) Thăng mỗi khi mỗi lúc vuột ra khỏi 56 Trương Định này, đến thăm căn nhà xập xệ của Mẹ Việt Nam anh hùng, đi truy cho ra nhẽ sao nông dân lại không có hợp đồng bán sữa…, cứ cho là liên miên đi, liệu ông có đủ sức tới hơn 300 cấp xã, gần 30 cấp huyện và ngót nghét 20 sở ngành với hàng ngàn, vạn cơ sở của thành phố Hồ Chí Minh tít tắp, mênh mang? Có những câu hỏi na ná như vậy nhưng cũng có những câu tự hóa giải tương tự cho việc BT Thăng “vi hành’’ rằng, BT đi vào những cái nhỏ như vậy, trước hết dân được nhờ cái nhỏ, nhưng cái được lớn hơn là cho bộ máy.

Đó là sự cảnh tỉnh, nhắc nhở các cơ quan trong cả hệ thống chính trị của thành phố rằng đây là việc của mình, đáng ra phải làm tốt, nhưng chưa làm hoặc làm chưa tốt thì nhanh chóng mà khắc phục, mà làm cho tốt. Rằng qua cái cách đi kiểu này buộc cấp dưới phải suy nghĩ, phải hành động, phải lo sợ đến trách nhiệm của mình. Và những vị chức việc đứng đầu của bấy nhiêu cấp công quyền toàn thành phố sẽ chuyển mình theo kiểu hành xử của Bí thư và không có lý gì lại không có sự thay đổi nào đó? 


Ghé phòng làm việc của Bí thư Thành phố - ảnh 1  
Bí thư Thành ủy tiếp xúc với dân.
.
Cũng xin thưa với những ai đương sốt ruột rằng, chả riêng xứ mình mà xứ người, cú hích của cá nhân có sức nặng lắm? Vấn đề cá nhân cụ thể phải là ai, ân uy thế nào? Không dám nghi ngờ vô vàn hình thức công văn chỉ thị điện thoại giao lưu trực tuyến nhưng hiệu quả vẫn khó bằng sự trực tiếp? Và tôi chắc rằng xứ mình cũng như thành phố này không thiếu những lãnh đạo luôn bị hút về phía dân như thế. 

Căn nhà cùng căn phòng năm sáu Trương Định này như thứ gia phả chưa kịp biên chép?
 
Thành phố năm 1978 như là vận bĩ chất chồng bao khó khăn thiếu thốn cùng bất an của nhân tâm, Bí thư Thành ủy Võ Văn Kiệt quyết định gặp gỡ giới trí thức thành phố. Với hy vọng có được sự chia sẻ từ những người Sài Gòn vốn được coi là có cảm tình với “Cách mạng”, ông Sáu Dân hay tay chắp lại, chân thành: “Anh em cố gắng ở lại, trong vòng ba năm nữa, nếu tình hình vẫn không thay đổi, tôi sẽ đưa anh em ra phi trường”. Không khí lặng phắc hồi lâu. GS Nguyễn Trọng Văn, một trí thức cũ, đứng lên: “Chúng tôi sẵn sàng ở lại, nhưng nếu ba năm nữa mà tình hình không thay đổi thì tôi cho rằng người nên ra đi phải là các anh”.

Tối hôm ấy, tại nhà 56 Trương Định, Thường vụ mở rộng, hầu hết ý kiến phát biểu đều phê phán GS Văn gay gắt. Nhiều người đề nghị: “Bắt!”. Bí thư Võ Văn Kiệt cặp mắt đăm chiêu với cái nhìn buồn khôn tả. “Sau khi nghe anh Văn nói, tôi cũng bị sốc, rất sốc. Nhưng rồi suy nghĩ, tôi thấy, anh Văn đã phát biểu rất nghiêm túc. Tôi cho rằng, nếu ba năm nữa mà tình hình không thay đổi thì người ra đi không thể là các anh ấy”. Kết luận của ông Kiệt khiến cho mọi người im lặng. 

Cái ghế khổ lớn kê sát tường sau cái bàn làm việc rộng rinh kia, hình như đang thấp thoáng cái dáng lòng khòng thư thả, đôi khi phải ngả lưng chốc lát bởi công việc lúc nào cũng lu bu của Anh Mười Cúc Nguyễn Văn Linh - Bí thư thành phố giai đoạn bảy lăm - bảy sáu rồi  tám mốt - tám sáu thế kỷ trước? Câu chuyện của ông Lê Đình Thụy - GĐ Nhà máy thuốc lá Sài Gòn  kể lại mà mới như hôm qua. 

Bí thư Thành ủy Nguyễn Văn Linh cho gọi gần 20 giám đốc nhà máy đang thậm thụt xé rào cơ chế bao cấp để bung ra, trong đó, ngoài ông Thụy có bà Ba Thi lúa gạo, lên nhà 56 Trương Định rồi ngồi nghe họ hơn hai ngày. Rồi cũng chính ông Bí thư Thành ủy Mười Cúc có sáng kiến rinh tất tật hơn hai chục điển hình có vấn đề ấy lên Đà Lạt. Không phải nghỉ mát mà nhân các cụ Trường Chinh, Phạm Văn Đồng, Võ Chí Công,… đang nghỉ ở Đà Lạt, ông Mười Cúc muốn các cụ nhân có thời gian rảnh nghe tường tận, nghe hết những việc bung ra cứu mình trước khi trời cứu của những giám đốc từng mang tiếng là kém ngoan từng có những việc xé rào kia! Đó là thời điểm tháng 7/1986. Một hội nghị, nói đúng hơn một cuộc gặp kéo dài mấy ngày mà báo chí thời điểm ấy chưa có dịp tường thuật? 

May cho ông Mười Cúc. Các cụ lúc đầu bất ngờ nhưng đã lắng nghe. Toàn những chuyện những thông tin chối tai ngôn trung nghịch nhĩ nhưng càng nghe càng thấy phải? Mấy ngày ở Đà Lạt như là sự tích tụ năng lượng để sau đó góp phần bùng phát tư tưởng ĐỔI MỚI tại Đại hội của Đảng tháng 12 năm 1986. Người được ĐH bầu Tổng Bí thư với số phiếu cao tại Đại hội là ông Mười Cúc!

Ghé phòng làm việc của Bí thư Thành phố - ảnh 2  
Một góc phòng làm việc của Bí thư Thành ủy.
.
Rồi bên cái ghế khổ rộng kia từng là cái dáng vậm vạp hiền khô của Bí thư Thành ủy Võ Trần Chí, Anh Hai Chí. Từ năm 1986 đến năm 1996, mười năm liền, Anh Hai đóng chức Bí thư Thành ủy. Năm 1994, người viết bài này có một kỷ niệm khó quên. Dư luận xôn xao khi Viện KSND thành phố ra quyết định khởi tố một tờ báo.  Có một cuộc họp của Ban Nội chính Trung ương tổ chức… 

Vì là tác giả bài báo của tờ báo bị khởi tố ấy nên tôi có mặt tại cuộc họp trọng đó. Tất cả hướng cái nhìn nghiêm cẩn hồi hộp về phía khách mời là Chủ tịch nước Lê Đức Anh, người mới vừa bước vào phòng họp. Khi phát biểu, Chủ tịch hướng cái nhìn buồn rầu nghiêm khắc về phía anh Hai khởi tố để làm gì? Dạ thưa anh Sáu Nam là để truy tìm người cung cấp tài liệu cho báo chí. 

Sau cái cười bất ngờ bao dung thông cảm,  phát biểu dù ngắn thôi của Chủ tịch nước hôm đó về vụ việc khiến dư luận thở phào nhẹ nhõm. Bởi việc chỉ thị cho Ban Cán sự Đảng Viện KSND Thành phố rút lệnh khởi tố - sự cố mọn ở tờ báo tuy nhỏ thời điểm ấy nhưng là một dấu mốc lớn của tiến trình dân chủ ngày một đổi mới.

Căn nhà 56 này cũng chứng kiến một nhiệm kỳ của Bí thư Thành ủy Trương Tấn Sang từ năm 1999 đến năm 2000.

Người viết bài này cũng may mắn được chứng kiến, tham dự những việc những cuộc có mặt anh Sáu Phong Nguyễn Minh Triết, nguyên là Bí thư Trung ương Đoàn, người đóng chức Bí thư thành ủy ở nhà năm sáu Trương Định 6 năm.

Cả hai bí thư Trương Tấn Sang, Nguyễn Minh Triết đều trở thành Chủ tịch nước.

Chủ nhân của nhà năm sáu trước Bí thư Thăng là anh Hai Lê Thanh Hải. 

Một chút bồi hồi. Đúng ngày Báo chí Việt Nam 21-6 năm 2005, tại Washinhton DC, một cuộc gặp thân mật với anh em báo chí trong nhóm báo chí tháp tùng chuyến thăm hữu nghị chính thức Hoa Kỳ của Thủ tướng Phan Văn Khải đã được tổ chức, mặc dù công việc lu bu. Hơn 10 anh chị em ký giả trong nhóm báo chí tháp tùng rất cảm động bởi tình thế hoàn cảnh này mà chu đáo được như thế. Thêm nữa, từ Thủ tướng đến các yếu nhân của thành viên đoàn thăm như Phó Thủ tướng Vũ Khoan, Bộ trưởng Tài chính Nguyễn Sinh Hùng và nhiều vị khác đã tới dự động viên anh em. Ông Nguyễn Xuân Phúc khi đó là Chủ tịch Quảng Nam, thành viên chính thức đoàn thăm cũng có mặt. Mãi sau chuyến thăm, cánh báo chí mới biết người đứng ra tổ chức cuộc gặp rất ấm áp nghĩa tình kiêm cả việc lo quà cho anh em báo chí là ông Lê Thanh Hải, Chủ tịch UBND thành phố, thành viên đoàn thăm Thủ tướng.

… Câu chuyện giữa BT Thăng và chúng tôi đang tiếp cái đoạn từ năm 2005 đến nay, TP Hồ Chí Minh vẫn luôn giữ vị trí đầu tàu kinh tế, đi đầu trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước với GDP tăng trưởng gấp 1,7 lần bình quân cả nước. Dưới sự lãnh đạo của Bí thư Thành ủy Lê Thanh Hải và các đồng sự đã biến những vùng đất đầm lầy hoang vắng thành các khu đô thị hiện đại và sang trọng bậc nhất như: khu đô thị Thảo Điền, Phú Mỹ Hưng, Thủ Thiêm…

Rồi Khu công nghệ cao TP HCM chính là thành tựu lớn của thành phố trong phát triển hạ tầng công nghiệp. Với tổng diện tích 913 hecta tại quận 9, Khu công nghệ cao với tổng đầu tư hơn 4,1 tỷ đô la, có sự góp mặt của các tập đoàn quốc tế lớn như: Intel, Midet, Sanofi, Datalogit Candinh, Samsung, Sodan… với giá trị xuất khẩu đạt hơn 3,1 tỷ.

Những thành tựu, những giá trị mà Bí thư Đinh La Thăng tiếp nhận và có nghĩa vụ phải đẩy lên tiếp từ những người tiền nhiệm.

… Ngó trên trần nhà sơn trắng phẳng lì của nhà 56 từng chứng kiến bao sự kiện của các ông chủ - các đời Bí thư từng ngồi ở cái nơi đặc biệt này tự dưng nghĩ trên bức tường kia nên có thứ gì na ná như ba chữ kỳ nghiêm hồ. Nghĩa là đáng sợ thay. Ba chữ ấy lấy trong câu của sách Đại học của thầy Tăng Tử: Thập mục sở thị, thập thủ sở chỉ, kỳ nghiêm hồ (Mười mắt nhìn vào, mười tay chỉ vào, đáng sợ vậy thay). 

Người xưa chọn ba chữ ấy để treo để dặn con cháu, phải ngày ngày cố gắng tu thân, sống ở đời cần biết giữ gìn phẩm hạnh. Phải biết sợ dư luận, phải biết xấu hổ, biết nể trọng xung quanh.

Dân còn thế, nữa là quan?

Nhọc nhằn, đáng ngại và đáng phục thay những cú hích của những nhân hiệu để làm nên một Thương hiệu thành phố đầu tàu- vị trí số Một, thành phố Hồ Chí Minh. 

Xuân Ba