TS. Nguyễn Xuân Diện: NGÔ ĐỨC THỌ - CHUYÊN GIA HÀNG ĐẦU VỀ HÁN NÔM HỌC

CHÚC MỪNG GIÁO SƯ NGÔ ĐỨC THỌ

vừa được trao giải thưởng Phan Chu Trinh 2013

Giáo sư Ngô Đức Thọ sinh ngày 10 tháng 01 năm 1936 tại làng Trảo Nha, huyện Can Lộc, Hà Tĩnh. Ông là cháu đích tôn của Nhà chí sĩ yêu nước Ngô Đức Kế. Năm 1963- 1967, sinh viên Khoa Ngữ Văn (K8), Đại học Tổng hợp Hà Nội. Năm 1975: Thạc sĩ Lớp chuyên tu Hán Nôm. Năm 1995: Tiến sĩ Ngữ văn – chuyên ngành Hán Nôm. 1996: Phó Giáo sư Ngữ văn học. 2002 đến nay: nghỉ hưu.

Ngô Đức Thọ là chuyên gia hàng đầu về Hán Nôm, đã từng nhiều năm làm việc tại Thư viện Quốc gia Hà Nội và Viện Nghiên cứu Hán Nôm (thuộc Viện Hàn Lâm KHXH Việt Nam). Tại Viện Nghiên cứu Hán Nôm, từ năm 1982 – 2001, ông giữ chức vụ Trưởng ban Văn bản học.

Ông là tác giả của công trình chuyên khảo “Nghiên cứu chữ húy Việt Nam qua các triều đại”, công trình mà Giáo sư Hà Văn Tấn đánh giá là “đã đặt nền móng cho môn tỵ húy học Việt Nam”(Lời tựa). Một cuốn chuyên khảo khác “Cơ sở văn bản học Hán Nôm” cũng được coi là một cuốn sách đặt nền móng cho ngành văn bản học Hán Nôm Việt Nam.

Ngô Đức Thọ là dịch giả các tác phẩm Hán Nôm giá trị: Đại Việt Sử ký toàn thư, Văn bia  Tiến sĩ Văn Miếu – Quốc Tử giám, Thiền uyển tập anh, Nam triều công nghiệp diễn chí, Đồng Khánh địa dư chí, Hoàng Việt hưng long chí, Thái Đình Lan và Hải Nam tạp trứ. 

Các bản dịch của Ngô Đức Thọ được giới học giả đánh giá cao về chất lượng, đảm bảo chính xác và thuần Việt, phản ánh được tinh thần của nguyên tác. Đặc biệt phải kể đến bản dịch bộ sách Đại Việt Sử ký toàn thư mà ông có tham gia dịch, đến nay được tái bản hàng chục lần và được dẫn trong hàng nghìn công trình, bài viết.

Ông là chủ biên của các công trình tra cứu đặc biệt có giá trị, có giá trị thực tiễn, đáp ứng nhu cầu lớn của xã hội nên được sử dụng và trích dẫn với tần số lớn: Các nhà khoa bảng Việt Nam 1075 – 1919, Từ điển Di tích Lịch sử Văn hóa Việt Nam. Hai tập sách này được biên soạn rất công phu, theo cách làm “hội yếu”, tức là cứ mỗi khi đề cập đến mục từ một nhà khoa bảng hay một di tích thì sách lại kê ra rất đầy đủ các tư liệu Hán Nôm nào đã chép về nhân vật hay di tích đó, với sự chỉ dẫn đến tận số trang, dòng. Người đọc, người sử dụng vì thế rất tin cậy và từ đó có thể mở ra nghiên cứu sâu hơn về nhân vật hay di tích được nhắc đến.

Ngô Đức Thọ là một nhà nghiên cứu chuyên sâu và tâm huyết. Cả cuộc đời ông gắn bó với di sản của tiền nhân qua công việc phát hiện, hệ thống hóa, nghiên cứu và đặt nền móng cho một số ngành học (Tỵ húy học, Văn bản học Hán Nôm), đồng thời cũng đáp ứng rất kịp thời nhu cầu nâng cao dân trí của thời đại hôm nay (Di tích lịch sử, nhân vật khoa bảng).

Xin chúc mừng Giáo sư Ngô Đức Thọ vừa được Hội đồng Giải thưởng Quỹ Phan Châu Trinh trao Giải thưởng về Dịch thuật mùa giải 2013.

Tôn vinh Ngô Đức Thọ là tôn vinh một nhà Hán Nôm học tài năng và tâm huyết, đã cống hiến cả đời cho sự nghiệp nghiên cứu di sản Hán Nôm, khai mở các giá trị của tiền nhân để hậu thế thêm nguồn tri thức mới. 

TS. Nguyễn Xuân Diện