HÂN HOAN CHÚC MỪNG GIÁO SƯ NGÔ ĐỨC THỌ

Tối 24/3, Lễ trao Giải thưởng Văn hóa Phan Châu Trinh lần thứ VII đã chính thức diễn ra  tại Khách sạn Palace (số 56-66 Nguyễn Huệ, Quận 1, Thành phố Hồ Chí Minh).

Giáo sư Ngô Đức Thọ

Năm cá nhân đã được trao tặng giải thưởng này với những công trình nghiên cứu xuất sắc và những đóng góp tích cực cho sự phát triển văn hóa, giáo dục của Việt Nam.
 

Cụ thể, giải "Nghiên cứu" được trao cho nhà nghiên cứu Sử học Tạ Chí Đại Trường vì những đóng góp độc đáo và mới mẻ của ông trong nghiên cứu Sử học.

Giải "Vì sự nghiệp Văn hóa - Giáo dục" được trao cho nhạc sỹ Lư Nhất Vũ và nhà thơ Lê Giang vì những đóng góp xuất sắc của ông, bà trong việc sưu tầm và truyền bá văn hóa dân gian Nam bộ.

Bên cạnh đó, ông Thomas J.Vallely cũng được trao tặng giải thưởng ở hạng mục này vì những đóng góp quan trọng của ông cho nền giáo dục đại học Việt Nam.

Giải "Dịch thuật" được trao cho phó giáo sư Ngô Đức Thọ vì những đóng góp xuất sắc của ông trong dịch thuật và truyền bá Văn hóa Hán Nôm.

Xin chúc mừng Giáo sư Ngô Đức Thọ và học giả Tạ Chí Đại Trường, các nghệ sĩ Lư Nhất Vũ, Lê Giang, nhà sư phạm Thomas J.Vallely.

_____________

Diễn từ của GS. Ngô Đức Thọ tại Lễ Trao thưởng 
của Quỹ Văn hóa Phan Chu Trinh:

Kính thưa Bà NGUYỄN THỊ BÌNH

(Nguyên Phó Chủ tịch nước Cộng Hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam)

Chủ tịch Quỹ văn hoá mang tên nhà cách mạng Phan Châu Trinh, 

- Thưa các vị trong Ban điều hành và Hội đồng Giải thưởng của Quỹ

- Thưa quý đại biểu cùng quý cử toạ,

Hân hạnh được cùng quý vị dự buổi họp mặt hôm nay, ngước lên chân dung nhà chí sĩ yêu nước kiệt xuất, lãnh tụ của phong trào dân chủ nhân quyền Việt Nam, chúng ta tưởng như nhìn thấy ánh mắt như sao của cụ Tây Hồ, bên tai còn nghe vang vọng lời bình của cụ Sào Nam:

“Ông Phan Hy Mã ta ra đời, nghiên cứu cái học của ông Lư (Rousseau), phát huy lời nói của ông Mạnh, đem hai chữ dân quyền hò hét trong nước như một tiếng sấm vang, làm cho bao nhiêu giấc mơ phải tỉnh dậy, mà dân ta từ nay dần dần mới biết mình có quyền...Nay ông đã qua đời rồi mà cái chủ nghĩa của ông ngày thêm  sáng chói...”

(Phan Bội Châu, Bài Tựa Phan Tây Hồ văn tập. Nguyên văn chữ Nho. Ngô Đức Kế dịch. Phan Tây Hồ di thảo. Nhà in Chân Phương 1927.)

Chính sức mạnh tinh thần hai nhà cách mạng họ Phan nhen nhóm và thổi bùng lên trong lòng dân Việt đã dẫn đến thành công của cuộc cách mạng 8-1945 xây dựng chế độ mới và thắng lợi của cả 3 cuộc chiến tranh giữ nước trong thế kỷ XX cũng được thừa hưởng sức mạnh tinh thần ấy rất nhiều. Đối với giáo dục và văn hoá chúng ta cũng đã làm được nhiều việc lớn. Có một niềm tự hào dân tộc chân chính đã đựoc xây dựng ngay cả trong hoàn cảnh khó khăn của thời bao cấp, chiến tranh. Quả thật có cả một dân tộc không ngừng chăm lo học tập, ngay cả dưới làn đạn bom. Có những giá trị văn hoá cổ truyền đựoc xã hội coi là chuẩn mực của nhiều giá trị đạo đức. Người Việt Nam ra nước ngoài được bạn bè quốc tế quý trọng chứ có đâu những ánh mắt lạnh nhạt hững hờ? Chúng ta thường hay nói “phát huy”. Nhưng chính ở cái chuyện “phát huy” này có lẽ chúng ta thu đựoc ít kết quả nhất! Thành ra, chúng ta như người đi đường mải miết đi nhanh và lo toan cuộc sống, ngoái nhìn không khỏi sững sờ nhận ra mình đã đánh rơi mất nhiều tài sản quý giá! Qua đó cũng có thể thấy sự phát triển văn hoá của chúng ta nhiều mặt còn thiếu tính vững bền. Mặt bằng đạo đức xã hội không ngừng tụt nghiêng. Tham nhũng tràn lan, mê tín dị đoan phi nước đại. Ma tuý trước chỉ nghe nói vài lạng nửa cân, bây giờ buôn lậu mà ộ at cả vài chục tấn. Đó không chỉ là chuyện chính trị, chuyện hình sự, đó còn là những vấn đề của văn hoá, những vấn đề tinh thần bức xúc của xã hội Việt Nam ta hiện nay. Một xã hội như vậy thì làm gì còn sức mạnh tinh thần, ngay cả sức mạnh thể chất của giống nòi cũng không khỏi ngày một tàn tạ, nói chi đến chuyện sánh ngang năm châu bốn biển như hai cụ Phan và các sĩ phu yêu nước hồi đầu thế kỷ XX mỏi công kêu gào! 

Quỹ Văn hoá Phân Châu Trinh đã hoạt đông dăm bảy năm nay đựoc đông đảo giới trí thức, doanh nhân trong ngoài nước đồng tình ủng hộ. Quỹ lấy lời kêu gọi “khai minh dân trí, chấn hưng dân khí, hậu dân sinh” của cụ Tây Hồ làm tôn chỉ mục đích, đó là niềm tin tươi sáng ở sự phục hưng sức mạnh tinh thần lớn lao của dân tộc. Tôi chân thành ước mong hoạt động của Quỹ ngày thêm phong phú, gây hiệu ứng chấn hưng văn hoá ngày càng mạnh mẽ, mau chóng khôi phục sức mạnh tinh thần của quốc gia, dân tộc!

Tôi chân thành cảm tạ Hội dồng giải thưởng của Quỹ Văn hoá Phan Châu Trinh có nhã ý khích lệ đối với công việc dịch thuật Hán Nôm của tôi. Sự nhắc nhở của Quý Giải khiến tôi tự cảm thấy đóng góp của mình thật còn ít ỏi, chưa thấm gì so với cống hiến của các vị tiền bối và nhiều anh chị khác hiện nay. Đúng là tôi từng được đi học chữ Nho từ hồi nhỏ. Nhưng khi ấy ông tôi đã mất lâu rồi, chính bà nội dắt tôi đến học chữ với cụ đồ trong họ ở ngay trước cổng. Thời gian và chữ nghĩa học đựoc cũng chẳng mấy, nhưng thuận lợi cho quá trình tự học sau này của tôi. Không chỉ chữ Hán chữ Nôm mà bất cứ một thứ ngôn ngữ văn tự nào nếu muốn nắm vững đi sâu đều có những khó khăn. Từ những năm 1959 – 60 tôi đã có vài tác phẩm dịch đựoc xuất bản (đồng dịch giả của mấy tập văn học nước ngoài)  Nhưng đó là chỉ là những hoạt động nhất thời, tôi vẫn luôn tâm niệm muốn thực hiện việc dịch thuật các tác phẩm Hán Nôm của nước ta. Nhưng muốn làm được việc này phải tự học rất nhiều, không những phải nắm vững cổ văn, các vấn đề triết học, sử học, địa lý học, ngữ âm lịch sử tiếng Việt cũng đều cần có những kiến thức nhất định. Di sản Hán Nôm của ta hàm chứa nhiều những kiến thức đó, nếu mình hiểu biết sơ sài, khó nói đến viẹc chuyển tải những gia  trị đó đến với mọi người.

Chúng ta thừa hưởng kho tàng di sản Hán nôm phản ánh biết bao tình cảm tư tưởng của nhiều thế hệ ông cha, từ  Trần Nhân Tông, Nguyễn Trãi, Lê Thánh Tông, Nguyễn Bỉnh Kiêm, Lê Quý Đôn, Hồ Xuân Hương, Nguyễn Du, Nguyễn Đình Chiểu đến Phan Bội Châu, Phan Châu Trinh v.v..đòi hỏi thế hệ chúng ta phải có những người làm cong tác dịch thuật để chuyển những giá trị tinh thần ấy đến với người đọc ngày nay.

Sau ngót 50 năm theo đòi sự nghiệp dịch thuật, chủ yếu về dịch thuật Hán Nôm, nay nhiều đồng nghiệp thế hệ chúng tôi đã đi xa hoặc về hưu trí, nhưng ngành Hán Nôm đã có các chuyên gia có mặt ở cả ba miền nước ta. Viện nghiên cứu Hán Nôm nơi tôi công tác hiện cũng đang có những nhà nghiên cứu trẻ tuổi đang hăng hái thực hiện sự nghiệp mà tôi đã tham gia đóng góp nhiều chục năm qua. Mong sao chúng ta sớm tìm ra phương cách thích hợp với  thời kinh tế thị trường để có thêm nhiều công trình dịch thuật giới thiệu các tác phẩm Hán Nôm, đáp ứng mục tiêu chấn hưng văn hoá nước nhà như công chúng cũng như Quỹ Văn hoá Phan Châu Trinh mong đợi.

Trân trọng cảm ơn Bà Chủ tịch và vị điều hành buổi lễ cho phép tôi nói  lời cảm tạ.

Chân thành cảm ơn các đại biều và quý cử toạ. 
N.Đ.T