Để tưởng nhớ Đại tướng của nhân dân
Đoan Trang
Mình không có cái may mắn của một số đồng nghiệp được gặp Đại tướng
Võ Nguyên Giáp nhiều lần, thậm chí bất kỳ lúc nào muốn gặp cụ cũng được
(có vài đồng nghiệp tạo cho mình cảm giác như thế). Ấn tượng mạnh về cụ,
ở mình, là một lần là vào sinh nhật cụ, 25/8/2008, khi đại diện tỉnh
Thanh Hóa tổ chức buổi chúc mừng và dâng tặng Đại tướng trống đồng và
kiếm lệnh lưu niệm. Hôm ấy chiều hè, trời Hà Nội nắng to, mấy gian phòng
trong ngôi nhà của cụ ở số 30 Hoàng Diệu chật ních quan khách, phóng
viên. Đèn flash máy ảnh nháy lia lịa. Mình thấp quá nên không chụp gì
được, chỉ toàn thấy gáy và lưng người khác. Khó khăn lắm mình mới thấy
Tướng Giáp ngồi bên bàn, đầu tóc bạc trắng, má hóp vào, người như nhỏ bé
hẳn đi, xung quanh là bao nhiêu trợ tá, trợ lý… Đại diện Hội này, cơ
quan kia đọc diễn văn chúc mừng, cụ ngồi yên lắng nghe. Không hiểu sao
lúc đó mình cứ có cảm giác cụ cũng mệt mỏi lắm rồi – trời thì nóng mà
nhà thì đông người như thế – nhưng cụ cố gắng chịu đựng, vì lịch sự, cái
lịch sự của một người từng thừa hưởng nền giáo dục phương Tây. (Nói thế
không có nghĩa là những người không “Tây học” thì không lịch sự, tuy
nhiên, hai kiểu khác nhau và mình thích kiểu “Tây” của cụ Giáp).
Nhưng ấn tượng mạnh hơn cả là khi Đại tướng gửi thư cho Thủ tướng
Nguyễn Tấn Dũng (5/1/2009), Hội thảo toàn quốc về dự án khai thác
bauxite Tây Nguyên (9/4/2009), Bộ Chính trị, Quốc hội và Chính phủ Việt
Nam (20/5/2009). Ba lần gửi thư cảnh báo về “một vấn đề cực kỳ hệ
trọng”, đầu tiên kiến nghị “đánh giá lại” đại dự án, tiếp theo khuyên
“không nên khai thác” bauxite ở Tây Nguyên và cuối cùng là đề nghị dừng
tất cả các dự án, kể cả khai thác thí điểm – việc làm của Tướng Giáp gợi
cho mình nhớ đến những tuồng tích xưa, gắn với hình ảnh những lão tướng
râu tóc bạc phơ rập đầu can gián vua đừng làm điều xấu.
Tất nhiên mình không được nhìn tận mắt cảnh Tướng Giáp thảo thư kiến
nghị. Thậm chí có người còn cảnh giác, bảo: “Có khi cụ chả viết đâu, lúc
ấy thì còn sức đâu mà viết. Chắc thằng nào nó viết, nó ép/lừa cụ ký rồi
nó bảo đấy là thư của cụ, mượn oai cụ đấy thôi”. Nhưng mình vẫn hình
dung cảnh một lão tướng gần trăm tuổi, nằm trên giường bệnh, thống thiết
can “triều đình”, rằng “đứng về lợi ích toàn cục và sự phát triển bền
vững lâu dài của đất nước, khai thác bauxite sẽ gây hậu quả cực kỳ
nghiêm trọng về môi trường, về xã hội, về an ninh quốc phòng”. Hình ảnh
ấy thật là bi tráng. Nó đủ xóa hết những “gợn” suy nghĩ tiêu cực về
Tướng Giáp, như cụ là người “nhẫn nhục”, “nhu nhược” trước đồng chí của
mình hay là “cứng rắn”, “nóng nảy”, “tàn bạo” với quân nhân.
Cũng như là, qua những câu chuyện kể của một vài người thân cận với
Tướng Giáp, mình thường hình dung cảnh cụ, trong những năm tháng bị cô
lập, vẫn lặng lẽ học, nghiên cứu và suy nghĩ ở ngôi nhà rợp bóng cây bên
đường Hoàng Diệu. Không biết xác thực đến đâu, nhưng mình nghe kể có
những ngày cụ ở trong tình trạng bị bao vây, phong tỏa về thông tin. Cụ
rất khó “được” tiếp xúc với ai, không còn “được” nghe báo cáo thường
xuyên, và thời đó cũng chẳng có Internet để cụ tiếp cận thế giới bên
ngoài. Nhưng mình hình dung cảnh cụ ngồi nghiêng nghiêng đầu bên một
chiếc radio… (có phải thế không?), hay trước chồng báo giấy (lúc đó,
không biết cụ còn được “hưởng” chế độ báo chí hàng ngày không?), trước
cuốn sổ ghi chép và cây bút…
Mình chẳng bao giờ thích thứ lịch sử hay báo chí mang đầy màu sắc
giai thoại, kiểu “một người bạn tôi kể thế này”, “ông tôi kể thế kia”,
“hàng xóm tôi bảo chắc chắn là…”. Nhưng, trong hoàn cảnh Việt Nam, kiểm
chứng thông tin mới khó khăn làm sao, và rất nhiều khi, mình chỉ có thể
cố sức tưởng tượng, hình dung, đặt mình vào hoàn cảnh nhân vật, hy vọng
hiểu được một chút về thời ấy, đời sống ấy, xã hội ấy.
Mình không thần tượng cụ, cũng như chưa từng thần tượng ai trong đời.
Nhưng những hình dung về cụ luôn làm mình thấy bùi ngùi, và mình nghĩ
rằng, điều tốt nhất chính quyền của những người còn đang sống bây giờ có
thể làm lúc này để tưởng nhớ Đại tướng Võ Nguyên Giáp, là hãy quan tâm
đến những điều mà sinh thời cụ vẫn trăn trở… mà chắc là những điều ấy,
cụ đã ghi lại, cũng như đã viết bài, đã gửi thư… nhiều lắm…
Lễ trao trống đồng và kiếm lệnh mừng sinh nhật Đại tướng Võ Nguyên Giáp, Hà Nội,
25/8/2008. Ảnh: Đỗ Trường Sơn
Không có nhận xét nào :
Đăng nhận xét