VỤ VĂN GIANG: CÁC LUẬT SƯ TRAO ĐỔI VỚI GS ĐẶNG HÙNG VÕ

Vụ Ecopark-Văn Giang: 

LS Trần Vũ Hải trao đổi với GS Đặng Hùng Võ

Đôi lời: Nhiều biểu hiện … “lạ” trong vụ này, ví như mức độ thần tốc từ Tờ trình cho tới ra Quyết định. Tuy nhiên, các thông tin, văn bản còn đang chưa đầy đủ, rõ ràng, chưa chính thức nên chưa thể kết luận. Biết đâu có sự nhầm lẫn gì chăng? Ở đây chỉ tạm xới lên chút ít, hy vọng những người liên quan, từ trong cuộc, và cơ quan chức năng sẽ làm rõ thêm trong những ngày tới.

THƯ TRAO ĐỔI

Kính gửi Giáo sư Đặng Hùng Võ – Nguyên Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường ViệtNam.

Chúng tôi là Luật sư Trần Vũ Hải và Lưu Vũ Anh, Thành viên Đoàn Luật sư Hà Nội.

Chúng tôi được biết ngày 28/04/2012, Ông đã trả lời trên đài BBC rằng Quyết định thu hồi đất liên quan đến dự án Ecopark, Văn Giang – Hưng Yên là đúng luật.

Qua tìm hiểu những tài liệu liên quan, Quyết định thu hồi đất (và giao đất) cho dự án này chính là Quyết định số 742/QĐ-TTg ngày 30/06/2004, do Phó Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng ký (Có bản sao đính kèm theo thư này). Trong Quyết định này có nêu tờ trình số 99/TTr –BTNMT ngày 29/06/2004 của Bộ Tài nguyên và Môi trường, qua trao đổi trực tiếp với Ông, có thể  Ông đã ký tờ trình này thay mặt Bộ Tài nguyên và Môi trường. Ngoài ra Quyết định này có nêu tờ trình đề ngày 28/06/2004 của Ủy Ban nhân dân tỉnh Hưng Yên ( có bản sao đính kèm theo thư này), nêu những căn cứ là Luật Đất đai 1993 (có sửa đổi bổ sung những năm 1998, 2001), Luật Tổ chức Chính phủ năm 2001.

Như vậy, Quyết định trên đã không căn cứ vào Luật Đất đai năm 2003 và được ban hành  vào ngày cuối cùng có hiệu lực của Luật Đất đai 1993, trước khi Luật Đất đai 2003 có hiệu lực từ ngày 01/07/2004.   

Đối chiếu với 02 Luật được nêu trong Quyết định 742/QĐ-TTg trên, chúng tôi khẳng định như sau (theo quan điểm của chúng tôi):

1/ Thẩm quyền giao đất theo Luật Đất đai 1993 Điều 23 (sửa đổi 1998 và 2001) đối với trường hợp Giao đất có thu tiền sử dụng đất để tạo vốn xây dựng cơ sở hạ tầng theo dự án (là trường hợp của dự án Ecopark) là Chính phủ.

Thủ tướng Chính phủ không phải là người có thẩm quyền giao đất (Thủ tướng Chính phủ không phải là Chính phủ). Trường hợp Chính phủ giao đất, việc này sẽ được quyết định trong một cuộc họp của Chính phủ hoặc được lấy ý kiến bằng văn bản đầy đủ từ ý kiến của các thành viên Chính phủ. Nếu đa số thành viên đồng ý, Thủ tướng ký quyết định giao đất nhân danh Chính phủ (gọi là Quyết định giao đất của Chính phủ không gọi là quyết định giao đất của Thủ tướng Chính phủ như văn bản 742/QĐ-TTg nêu trên.

Như vậy, Quyết định thu hồi đất nêu trên không do Cơ quan có thẩm quyền theo Luật Đất đai 1993 ban hành, nói cách khác quyết định này được ban hành trái thẩm quyền. Một quyết định ban hành trái thẩm quyền không phải là một quyết định đúng Luật.

2/ Quyết định giao đất trên không phù hợp Điều 22a khoản 1 và 2 Luật Đất đai 1993 (được sửa đổi 1998, 2001), xin được trích như sau: 

“Điều 22a 

1. Nhà nước giao đất có thu tiền sử dụng đất trong các trường hợp sau đây:

…..

D) Giao đất có thu tiền sử dụng đất đối với một số trường hợp để tạo vốn xây dựng cơ sở hạ tầng theo dự án do Chính phủ quyết định.

2. Việc giao đất có thu tiền sử dụng đất quy định tại điểm d khoản 1 Điều này phải bảo đảm các điều kiện sau đây:

A) Người sử dụng đất phải có dự án khả thi đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền phê duyệt;

B) Sử dụng đất phải theo đúng quy hoạch;

C) Người sử dụng đất phải có điều kiện về vốn và kỹ thuật.

Tiền thu được từ việc giao đất, tiền xây dựng công trình có được tương ứng với giá trị quyền sử dụng đất được giao phải được hạch toán đầy đủ vào ngân sách Nhà nước theo quy định của pháp luật.”

Theo chúng tôi được biết, chưa có dự án khả thi nào của Chủ đầu tư được Cơ quan Nhà nước có thẩm quyền (tại thời điểm có quyết định giao đất trên) phê duyệt liên quan đến dự án Ecopark. Chúng tôi có thông tin, ngày 18/06/2004, Bộ Kế hoạch và Đầu tư có văn bản  cho biết: “Phương án đền bù giải phóng mặt bằng dự án chưa bảo đảm tính khả thi; hồ sơ pháp lý của chủ đầu tư, khả năng tài chính cho việc thực hiện dự án…chưa đủ.” Thực tế tại thời điểm ngày 30/06/2004, (được coi là chủ đầu tư dự án này)  chưa quá 10 tháng hoạt động. Một quyết định giao đất cho đối tượng chưa đủ điều kiện được giao đất rõ ràng không phải là một quyết định đúng luật.

3/ Trong Quyết định giao đất nêu trên, không ghi rõ tên người sử dụng đất, chỉ ghi chung chung Chủ đầu tư và tại điều 2 của quyết định này giao cho Ủy ban nhân dân tỉnh lựa chọn và quyết định chủ đầu tư thực hiện dự án, thực chất là ủy quyền cho cấp dưới lựa chọn người được giao đất Lẽ ra trong mỗi Quyết định giao đất đều phải nêu rõ tên, địa chỉ người hoặc tổ chức được giao đất. Mặt khác theo Điều 25 của Luật Đất đai 1993 (được sửa đổi bổ sung 1998 và 2001) thì Cơ quan có thẩm quyền giao đất (trường hợp này là Chính phủ) không được ủy quyền cho cấp dưới,( tức ủy ban nhân dân tỉnh trong trường hợp này). Thực tế Công ty Cổ phần Đầu tư và Phát triển Đô thị Việt Hưng chưa được ghi tên tại một  quyết định giao đất hợp pháp nào. Như vậy quyết định giao đất trên có thiếu sót nghiêm trọng và không phù hợp với Điều 25 Luật đất đai 1993 nêu trên. 

Chúng tôi hy vọng với sự trình bày như trên, Ông sẽ thừa nhận quyết định thu hồi đất liên quan đến dự án Ecopark , Văn Giang, Hưng Yên là không đúng luật,  như Ông đã phát biểu với đài BBC ngày 28/04/2012, và sẽ đính chính bài phát biểu trên của Ông. Trường hợp Ông có ý kiến khác, chúng tôi đề nghị Ông có bài trao đổi về những quan điểm trên của chúng tôi.

Để khách quan chúng tôi sẽ mời những chuyên gia pháp lý có uy tín cho ý kiến về những vấn đề trên và liên quan.

Xin trân trọng chào Ông!

Luật sư Trần Vũ Hải, Luật sư Lưu Vũ Anh 

 _________________________________

Thu hồi đất Văn Giang ‘là đúng luật’

Cập nhật: 13:54 GMT – thứ bảy, 28 tháng 4, 2012

Chưa đầy ba tháng sau khi Thủ tướng chính phủ ra kết luận về những sai phạm của Ủy ban nhân dân huyện Tiên Lãng, Hải Phòng trong vụ cưỡng chế đất đai của ông Đoàn Văn Vươn, vụ Văn Giang lại nổi lên với nhiều câu hỏi về tính bất cập trong Dự án Ecopark ở tỉnh Hưng Yên.

Để làm rõ thêm các vấn đề đằng sau vụ cưỡng chế Văn Giang, BBC Tiếng Việt đã phỏng vấn Giáo sư Đặng Hùng Võ, Nguyên Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường.

GS Đặng Hùng Võ: Tôi cho rằng bất cập dự án khu đô thị Ecopark chủ yếu thuộc về khung pháp luật mà không thuộc về phần thực thi pháp luật. Đúng là về điều này người dân cảm thấy bị thiệt thòi. Tôi cũng cho rằng những ý kiến của người dân là có lý. Thế nhưng, dự án này có thể nói là được phê duyệt vào đầu năm 2004, tức là khi mà Luật đất đai năm 2003 chưa có hiệu lực thi hành.

Giáo sư Đặng Hùng Võ

Chính vì vậy mà khung pháp luật áp dụng cho dự án đấy vẫn theo khung pháp luật của Luật đất đai năm 1993.Trong ngữ cảnh ấy, chúng ta đã biết, ngay Luật 2003 và những quy định của những nghị định hướng dẫn thi hành Luật 2003 cũng vẫn còn những bất cập. Đối với Luật 1993 thì còn nhiều bất cập hơn nữa.

Ở đây, câu chuyện Văn Giang thuộc về phần quy định của pháp luật đối với dự án này chưa làm thoả mãn những yêu cầu của người dân bị mất đất. Qua quá trình vừa rồi, tôi cho rằng áp dụng của chính quyền địa phương có nhiều điểm nhích về phía Luật đất đai 2003, với tất cả mức hỗ trợ cho người dân mà tôi cho rằng đã vận dụng mức khá cao.

Tuy nhiên, Văn Giang là huyện giáp với Hà Nội, thành ra mọi áp dụng theo cơ chế của tỉnh Hưng Yên sẽ không thể bằng quy định của Hà Nội. Như vậy, người dân thấy rằng ở bên kia, đường địa giới của tỉnh có thể được áp dụng những khung về giá đất, về cách thức hỗ trợ, về bồi thường cao hơn. Đây cũng là một điểm làm cho người dân cảm thấy có gì đó không thoả mãn.

Tôi cho rằng, khi mà đã đúng với quy định của pháp luật rồi thì rất khó xử lý bởi vì muốn hay không, thì chúng ta cũng thấy việc làm thế nào để giải quyết lại là một câu chuyện khó.

BBC: Dẫu biết đây là câu chuyện rất khó nhưng ông có nhận xét gì trước cách thực hiện của chính quyền Văn Giang?

Tôi cho rằng đây là điểm mà chúng ta nên thay đổi trong cách quản lý ở các địa phương. Nói cách khác, chúng ta phải tìm mọi cách để đạt được sự đồng thuận chứ đừng dùng điểm gì để cho người dân thấy rằng ý kiến của mình bị chặn lại một cách không thỏa đáng.

BBC: Vậy quyết định thu hồi đất của chính quyền Văn Giang có đúng với pháp luật hay không?

Tôi cho rằng đây là một quyết định đúng, bởi vì, theo quy định của pháp luật ngay luật 2003 cũng đã thu hẹp lại diện nhà nước thu hồi đất khá nhiều. Nhưng trong đó, việc thu hồi đất để làm khu đô thị mới, khu dân cư nông thôn mới hoặc chỉnh trang lại các khu vực cũ, nếu dự án được chính quyền cấp tỉnh phê duyệt thì đều thuộc diện nhà nước thu hồi đất.

“Có một cái lý về mặt nguyên tắc luật 2003 đưa ra là những khu vực phát triển mà có hạ tầng chung thì đều thuộc phạm vi nhà nước thu hồi đất”

Ở đây, có một cái lý về mặt nguyên tắc luật 2003 đưa ra là những khu vực phát triển mà có hạ tầng chung thì đều thuộc phạm vi nhà nước thu hồi đất. Hạ tầng chung ở đây có thể khu công nghiệp, kinh tế, đô thị, dân cư nông thôn. Đây là mặt nguyên tắc mà Luật đất đai 2003 đặt ra. Theo tôi, nguyên tắc này được áp dụng ở nhiều nước, không riêng gì Việt Nam, nhưng cách can thiệp hành chính như thế nào lại là một câu chuyện trong luật đất đai mới mà Quốc hội đã đưa vào chương trình sẽ thông qua phải đổi mới rất nhiều.

Cách thức của Việt Nam hiện nay vẫn là thu hồi đất sau đó bồi thường các việc có liên quan đến quyền lợi của người bị thu hồi đất được gói bằng một tổng số tiền. Tất nhiên, pháp luật cũng ưu tiên thứ nhất là bồi thường bằng đất, sau đó nếu không có đất thì bồi thường bằng tiền. Nhưng đây chỉ là quy định nằm trên giấy.

Trên thực tế, các nơi đều muốn bồi thường bằng tiền. Bởi lẽ, quy định của pháp luật Việt Nam cũng là tiền bồi thường đấy, nhà đầu tư phải xuất trước, sau đó được trừ vào tiền mà nhà đầu tư phải nộp cho nhà nước về tiền sử dụng đất sau khi biến thành đất khu đô thị.

Như vậy, chính quyền điạ phương nhẹ nhất tính ra thành tiền và nhà đầu tư là bên xuất tiền ngay lập tức. Đây là cách thức bồi thường mà tôi cho rằng quá đơn giản. Nó không chứa được nội dung lớn hơn mà quá trình công nghiệp hóa, đô thị hóa đòi hỏi.

BBC: Vậy trong dự án Ecopark này nhà đầu tư cũng thực hiện theo cách này?

Tôi không biết rõ nhưng tôi tin chắc cơ chế này được áp dụng với tất cả các dự án, tức là nhà đầu tư xuất tiền trước để thực hiện hỗ trợ tái định cư cho người dân.

BBC: Vai trò cũng như trách nhiệm của chính phủ trong dự án này ở mức nào?

“Chúng ta phải sớm có một quy định về chuyện thu hồi đất để phát triển các khu đô thị”

Chính phủ cụ thể là Bộ tài nguyên môi trường hoặc nơi xem xét khiếu kiện của dân trong đó có vai trò của thanh tra chính phủ, còn nếu phát triển đô thị cũng có vai trò quản lý của Bộ xây dựng. Đây là những cơ quan của chính phủ có liên quan trực tiếp đến dự án này.

Sự thực, cho đến hiện nay, pháp luật Việt Nam quy định về mặt đất đai là về phía các cơ quan trung ương có trách nhiệm kiểm tra, xem xét việc thực thi pháp luật địa phương là đúng hay không đúng. Nếu là đúng, các cơ quan này có thể có ý kiến với địa phương để giải quyết rắc rối có thể xảy ra trong quá trình thực hiện. Về đất đai, các cơ quan trung ương không hề có quyết định trực tiếp gì về đất đai cả.

BBC: Nhìn chung, theo ông vụ việc xảy ra ở Văn Giang mang đến thông điệp gì?

Về phía tôi, với kinh nghiệm của một người đã làm quản lý cũng hiểu rõ quy định của pháp luật, cũng như tình hình thực thi pháp luật thì tôi cho rằng, thông điệp lớn nhất ở đây chúng ta cần nhận thức là thu hồi đất để phát triển các khu đô thị, các khu dân cư nông thôn, nhưng trọng tâm có lẽ là các đô thị, sẽ diễn ra thường xuyên hơn trong quá trình đô thị hóa của Việt Nam.

Hiện nay, ở Việt Nam, mức độ đô thị hóa mới đạt được ở mức 70% là nông thôn và 30% đô thị, tỷ lệ này còn thấp. Tương lai, muốn là một nước công nghiệp thì tỷ lệ này phải tăng lên 50/50. Như vậy, chúng ta phải sớm có một quy định về chuyện thu hồi đất để phát triển các khu đô thị hay còn gọi là tiếp cận đất đai để phát triển các khu đô thị.

Nguồn: Ba Sàm.