“Không ai có thể trách mặt trời vì đã mọc khi đêm qua lạnh lẽo.”
Hồ Quý Ly, một vị vua oan, tưởng như đã khép lại sự nghiệp ngắn ngủi của mình sau chưa đầy một thập kỷ - trong một thời điểm còn quá sớm để thời đại kịp thức tỉnh. Nhưng chúng ta sẽ thấy, nếu đủ khách quan và bình tĩnh. Mô hình tổ chức quốc gia của nhà Trần là sự thuần tuý đến mức tuyệt đối theo cách thức gia đình trị, là sản phẩm của một thời đại mà vua – tôi “hoà nước sông chén rượu ngọt ngào”. Mô hình đó, ở cuối thế kỷ XIV – đã không còn năng lực để vận hành một quốc gia với những biến chuyển khác của thời đại. Bằng năng lực và tầm nhìn của mình, Hồ Quý Ly đã khởi tạo một mô hình quản trị mới, một bản nháp mà sau này, nhà Lê sơ nói chung, Lê Thánh Tông nói riêng, đã hoàn thiện nó trong hình hài nhà nước trung ương tập quyền quan liêu.
