Tìm trong tiếng Việt,
có hai thứ văn bản được gọi là “Đạo”. Thứ nhất là Đạo sắc phong của vua.
Ví như bản hiệu “Tiết hạnh khả phong” vua ban cho bà góa trẻ thờ chồng
trọn đời. Cái thứ hai là Đạo luật. Chữ “Đạo” ở cả hai trường hợp cùng
một ý, có lẽ xuất phát từ chữ Đạo(*), gốc Hán-Việt là cờ tiết, biển hiệu
nhà vua. Chắc các cụ nhà ta ngày xưa ghép từ gốc Hán tạo ra hai thứ văn
bản có chữ Đạo này với ý cái văn bản nào được vua ban, thì gọi là đạo.
Như vậy, đạo luật phải chăng là hàm ý của vua ban luật cho dân. Điều suy
đoán đó có thể đúng, có thể sai. Nhưng trên thực tế thì cung cách làm
luật, tư duy làm luật, cách thảo luận và thông qua luật của nước ta ngày
nay vẫn mang đậm dấu ấn của việc ban cho dân cái luật. Nói khác đi,
luật là để cho đối tượng bị luật điều chỉnh chấp hành, còn người thảo ra
và thi hành luật đó thì không thể bị ràng buộc. Chỉ lấy một thí dụ nhỏ,
luật đã soạn ra, được thông qua rồi, mà còn phải chờ thông tư, nghị
định mới thi hành được là một kiểu ban luật như vậy.. Đọc văn bản luật
giấy trắng mực đen rồi nhưng hiểu luật thế nào, giải thích thế nào… thì
không được phép, nếu không có văn bản dưới luật của bên thực thi luật
ban hành.. Chưa nói đến việc thực thi hay không, thực thi thế nào, có
đúng luật hay không là hoàn toàn tùy thuộc vào bên thực thi luật, cho
thế nào dân được thế ấy.
