NHỮNG ĐIỂM HỚ CỦA LÃNH ĐẠO BỘ TÀI NGUYÊN MÔI TRƯỜNG

Ông Võ Tuấn Nhân, Thứ trưởng Bộ Tài Nguyên - Môi trường gặp báo chí chiều 27.4.2016.

NHỮNG ĐIỂM HỚ
CỦA LÃNH ĐẠO BỘ TÀI NGUYÊN - MÔI TRƯỜNG

Nguyễn Đình Thắng 

Ngày 4/5/2016 báo chí đồng loạt đưa tin, thực hiện nhiệm vụ do Thủ tướng Chính phủ giao (sáng 28/4) truy tìm nguyên nhân làm cá chết, Bộ Khoa học và Công nghệ đã thành lập Hội đồng khoa học quốc gia gồm hơn 100 chuyên gia từ hơn 30 viện nghiên cứu, trường đại học trong nước do viện sĩ Châu Văn Minh, Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam làm chủ tịch. Như vậy lả Bộ KH&CN phải chủ trì báo cáo Thủ tướng Chính phủ về nguyên nhân chứ không phải Bộ TNMT nữa (từ 27/4 trở về trước).

Thế mà Bộ Tài Nguyên, Môi trường đã chủ động đầu tiên, làm việc trước với các chuyên gia Đức, Mỹ và Israel, nhờ giúp đỡ truy tìm nguyên nhân, thăm quan, lấy mẫu phân tích xác định các độc tố cũng đã được tiến hành. 

Dưới đây là một số tuyên bố với báo chí của các lãnh đạo Bộ Tài Nguyên, Môi trường cho thấy họ bị “hở hoặc hớ” về chuyên môn: 

1) 8:00 tối 27/4 ông Võ Tuấn Nhân, Thứ trưởng Bộ TNMT chủ trì họp báo công bố kết quả điều tra sau gần 3 tuần. Ông nêu ra 2 nguyên nhân làm cá chết. Một là độc tố do con người thải ra. Hai là do hiện tượng tự nhiên tảo nở hoa còn gọi là thủy triều đỏ.  Ông nói chưa thấy mối liên quan giữa cá chết và hoạt động xả thải của công ty Formosa . Tức là ông đã loại trừ nguyên nhân đầu và để ngỏ nguyên nhân hai (tảo nở hoa, thủy triều đỏ). 

Hớ thứ nhất ở đây là công luận và nhiều thường dân nghĩ ngay đến do con người xả thải gây ra thảm họa cá chết, lặn xuống biển truy tìm đường ống xả thải của Formosa thì ông lại loại trừ yếu tố Formosa . 

Hở thứ hai là ông nói có thể do tảo nở hoa – hiện tượng thủy triều đỏ: Tôi không thích dùng từ “tảo nở hoa”. Vì làm gì có hoa hoét gì ở đây. Chẳng có gì vui vẻ cả, chỉ có thiệt hại và đau buồn mà thôi. Từ tiếng Anh đầy đủ của nó là “Harmfull Algal Bloom, HAB”, phải nói chính xác là “sự bùng nổ của tảo gây hại”.  Trên Trái đất có cả trăm loài tảo (algae) độc hại (harmfull, toxic). Về chuyên môn không biết loài tảo có nở hoa như các loài thực vật khác không mà lại dịch là nở hoa? Những loài tảo gây hại thường có mầu đỏ tạo nên một vùng nước biển mầu đỏ -  RED TIDE – Thủy triều đỏ. Cá ăn những loại tảo này vào có thể bị độc và chết. Tất nhiên là thủy triều đỏ là không có lợi cho hoạt động du lịch, nghỉ ngơi, tắm biển. Vì vậy, thay vì nói  tảo nở hoa nên nói là sự bùng nổ của tảo gây hại - HAB. 

Hở thứ ba là coi tảo nở hoa, thủy triều đỏ là nguyên nhân tự nhiên (tự nhiên có, tự hình thành trong thiên nhiên, không phải do con người gây ra). Nhầm to!  Cách đây khoảng 25 năm, trong khóa học 9 tháng tại Hà Lan về Môi trường, tôi đã có khái niệm về EUTROPHICATION. Từ này không có trong từ điển Anh – Việt thông dụng. Tôi tạm dịch là  hiện tượng PHÚ hay PHÌ DƯỠNG của nước. Đó là hiện tượng do con người xả thải quá nhiều “dưỡng chất” – “nutrients”  có chứa Nitơ và Phốt-pho vào nước, thông qua các hoạt động nông nghiệp ví dụ như: bón rất nhiều phân N-P-K mà cây trồng không hấp thụ hết, lãng phí, bị rửa trôi vào sông, hồ, ao, biển. Hay những trang trại chăn nuôi lớn thải loại nước thải phân chuồng v.v.. vào các nguồn nước. Hay các khu dân cư tập trung ven biển/hồ thải loại phân rác của mình vào biển/hồ. Tất cả những thải loại này đều DO CON NGƯỜI GÂY RA tạo nên hiện tượng PHÚ DƯỠNG trong nước. Do quá nhiều dưỡng chất, đặc biệt cao về N và P nên các loài algae (tảo) bùng nổ, phát triển cực mạnh. Do vậy, sự bủng nổ của tảo, trong đó có các loài tảo đỏ độc hại – red tide, chỉ là hệ quả/kết quả của EUTROPHICATION và ĐỀU DO CON NGƯỜI GÂY RA.  

Hở thứ tư:  Trong mấy ngày trước đó ông đã phát biểu (có ý bảo vệ Formosa )“nước thải từ trong các nhà máy sẽ đi qua đường ống này, khi tới trạm quan trắc tự động sẽ được xử lý đạt quy chuẩn kỹ thuật Việt Nam rồi được đưa tới bể và thải ra ngoài”!!!.  Trạm quan trắc chỉ gồm các thiết bị đo đạc các thông số môi trường. Còn xử lý nước thải là cả một ngành công nghiệp với nhiều các biện pháp hóa, lý, sinh khác nhau để loại bỏ các pollutants về nồng độ cho phép. Monitoring là monitoring, hoàn toàn khác với wastewater treatment plant. Không có chuyện monitoring station lại tự động xử lý nước thải cả. Chưa ở đâu có như vậy trên thế giới này.

2) Bộ trưởng Trần Hồng Hà: Các bộ trưởng nói chung là “khôn”, trước bức xúc của dư luận về lĩnh vực mình phụ trách, hoặc chất vấn gay gắt của các đại biểu Quốc hội, đều “xin lỗi” nhận trách nhiệm, thiếu sót v.v..  làm êm dịu dư luận. Có vẻ để làm dân yên lòng, Bộ trưởng đã yêu cầu Formosa phải làm ống xả thải nổi, thay vì để “ngầm” dưới đáy biển như  hiện nay. Đây là yêu cầu hớ của Bộ trưởng, đã bị chuyên gia kỳ cựu về môi trường là TS. Tô Văn Trường phản bác trong một thư ngỏ gửi chính Bộ trưởng. Mặc dù chính đường ống xả thải ngầm đó được Bộ TNMT đồng ý, cấp phép năm 2014. Việc đi đường ống xả thải nổi hay chìm/ngầm chẳng có liên quan đến việc công khai, minh bạch hay gian lận cả. Trong Luật môi trường cũng không có qui định làm ống xả thải phải xin phép cả. Ống xả thải chỉ là 1 bộ phận/đường ống của hệ thống xử lý nước thải mà thôi, thế mà khi làm nó cũng phải xin phép?  Mỗi một “xin phép” là kèm một phong bì, nên càng nhiều phép càng hay.  Chủ đầu tư tùy theo yêu cầu kỹ thuật, công nghệ và kinh tế có thể làm chìm, hoặc nổi. Chất lượng nước thải sau xử lý hoàn toàn có thể kiểm tra được ngay tại bể chứa, tại đầu vào của đường ống “ngầm” dài này, chẳng cần phải lấy mẫu tại đầu ra đặt tại đáy biển cách bờ 1,5km làm gì. Một ống xả thải dài như vậy, đường kính khoảng 1m bắt làm nổi thì sẽ là đường ống xả thải đắt nhất hành tinh!  Sóng gió thủy triều có thể hất tung, và cản trở tầu bè đi lại nữa.  Trên thế giới có rất nhiều ống xả ra biển. Nếu ai nhìn thấy ống xả nước thải ra biển mà đi nổi như vậy mới là điều kỳ lạ đấy! Yêu cầu này là bất khả thi và Formosa sẽ không thể thực hiện được. 

3) Tổng cục trưởng  Tổng cục Biển và Hải đảo Việt Nam:  “cá chết do nhiều nguồn gây ô nhiễm như vi khuẩn, các yếu tố độc trong nước”: nhầm lẫn giữa nguồn gây ô nhiễm (pollution sources); ví dụ: các nhà máy xả thải khí qua các ống khói; các doanh nghiệp, nhà máy, khu dân cư xả thải nước qua các cống vào sông ngòi hồ ao v.v.. với các yếu tố độc hại trong nước (pollutants) ví dụ các vi khuẩn độc hại, hóa chất độc hại, thuốc trừ sâu, kim loại nặng v.v.. vượt nồng độ cho phép.

NDThang