NGUYỄN TRÃI TRONG BỐI CẢNH VĂN HÓA VIỆT NAM
GS Trần Quốc Vượng
I/ Nguyễn Trãi (1380-1442) sống và hoạt động
trong một thời kỳ đầy biến động, đầy hoạn nạn và âu lo của lịch sử Việt Nam.
Ông là con đẻ của thời đại ấy và là ngôi sao Khuê lấp lánh trên bầu trời lịch
sử Việt Nam
thời đại ấy.
Về chính trị xã hội, Nguyễn Trãi đã sống 20 năm
cuối triều Trần (một quyền lực truyền thống đã xa đọa và gần như đã nằm trong
tay không chế của Hồ Quý Ly), 7 năm dưới triều Hồ (một quyền lực đang xây dựng
dang dở), 20 năm dưới thời thuộc Minh và chống Minh thuộc (một thời kỳ đầy bão
táp của bạo lực bành trướng và đô hộ Trung Quốc, đầy bão của bạo lực quần
chúng, của toàn thể dân tộc được tổ chức, vùng dậy đấu tranh chống bánh trướng
và đô hộ Trung Quốc, giải phóng dân tộc, dành độc lập, tự do) và 15 năm đầu
triều Lê, với những lộn xộn sau chiến tranhvà đảo lộn thân phận xã hội quá
nhanh của một triều đại dân tộc lớn cuối cùng của của lịch sử Việt Nam, đã có
xu hướng chuyên chế “ kiểu châu Á”.