Tiễn anh lần cuối
- viết cho anh
Lê Hiếu Đằng (11/3/2014)
Vũ Thị Phương Anh
Nhận được tin nhắn từ một người
bạn chỉ trước một ngày, không sắp xếp thời gian trước nhưng tôi cũng kiên quyết
gạt công việc sang một bên để đến viếng anh lần cuối nhân dịp gia đình làm lễ
thất tuần cho anh. Vâng, tôi gọi muốn gọi anh Lê Hiếu Đằng như gọi một người
đàn anh, mặc dù tôi với anh chẳng hề quen biết.
Tôi đã nghe tên anh từ rất lâu
khi anh còn là quan chức của nhà nước, nhưng lúc ấy tôi chẳng có bất kỳ một ấn
tượng gì về anh. Tôi chỉ thực sự quan tâm đến một nhân vật có tên LHĐ từ khi
anh cùng một nhóm nhân sĩ, trí thức cùng tham gia cuộc biểu tình phản đối Trung
Quốc xâm phạm lãnh hải của VN vào năm 2011, và nhiều lần sau đó nữa.
Nói cho đúng, những cuộc biểu
tình ấy cũng không gây cho tôi nhiều ấn tượng về anh, vì biểu tình thì không
chỉ có anh mà còn nhiều người khác. Nhưng tôi thực sự bị anh thu hút từ lúc anh
có những phát biểu và hành động kiên quyết mà ai cũng biết. Có người đồng tình,
có người không, nhưng chắc chắn anh đã trở thành tâm điểm của sự chú ý từ mọi
phía, trong đó có tôi, một người với tôn chỉ độc lập và không muốn thuộc về một
phe nào. Mọi việc lên đến đỉnh điểm khi anh công bố bức thư tuyên bố ra khỏi
Đảng bằng những lời lẽ mạnh mẽ đến độ anh bị đưa lên báo lề phải để đấu; khi ấy
tôi đã theo dõi và bỏ công ra viết đến 4 bài tranh luận với tác giả của bài
viết ấy và đăng lên blog cá nhân, dù cho đến lúc ấy vẫn chưa nói chuyện trực
tiếp với anh bao giờ. Sau này, khi được anh Kha Lương Ngãi, một người bạn cùng
thời đấu tranh của anh Đằng, cho biết là anh Đằng cũng đã đọc những bài viết ấy
của tôi và có ý muốn gặp mặt tôi khi anh còn tại thế, tôi thật tiếc vì mọi sự
đã quá muộn. Vì khi nghe tin anh nằm bệnh, tôi cũng rất muốn đến thăm nhưng tôi
không có cách nào đến được, vì không có ai rủ, và vì tôi không hề quen biết
anh, nên nếu có muốn đi cũng chẳng biết ở chỗ nào.
Thế rồi mọi việc trôi qua rất
nhanh. Anh mất. Thông báo về tang lễ của anh được đưa trên facebook nên tôi đọc
được. Những ngày anh còn được quàn ở Chùa Xá Lợi, thời gian ấy cận tết và tôi
rất bận nhưng cũng đã cố để đến viếng, thấy và nghe được về những cảnh cướp
băng tang của các vòng hoa đến viếng anh. Và tự hỏi, tại sao người ta làm thế?
Chẳng lẽ anh đã mất rồi, mà họ vẫn sợ và ghét anh đến thế sao, những người mà
trước đó đã từng xem anh là đồng chí? Hôm lễ động quan tôi không dự được, nhưng
cũng theo dõi và đọc được bài viết cùng xem hình ảnh của những bạn bè, thân hữu
đã đến tiễn anh. Rất cảm động khi đọc những dòng viết về tro cốt của anh được
rải xuống sông Sài Gòn, vùng đất bao nhiêu năm anh gắn bó. “Đứa con xưa đã tìm
về nhà”, như trong một bài hát của Trịnh Công Sơn để tiễn đưa một người bạn
thân thiết của mình về bên kia thế giới.
Lễ thất tuần hay lễ chung thất của
anh được tổ chức ở chùa Diệu Pháp, một ngôi chùa nằm ở một nơi hẻo lánh ở Quận
Bình Thạnh. Số người đến dự có lẽ chừng 50-60 người, đa số là những người tôi
không quen trực tiếp nhưng đã biết tên hoặc biết mặt qua facebook. Không kể gia
đình, đến viếng anh có nhóm bạn cùng thời đấu tranh trước năm 1975 (các anh
Huỳnh Tấn Mẫm, Huỳnh Kim Báu, Lê Công Giàu), nhiều trí thức đang làm việc hoặc
đã về hưu từ các Viện, các trường đại học, một số người là cựu chức sắc trong
các cơ quan nhà nước mà tôi biết mặt hoặc biết tên như chị Thế Thanh, nguyên
Phó Giám đốc Sở Văn hóa Thông tin TP HCM, và đặc biệt hơn là một số gương mặt
đến từ phương xa: anh Hà Sỹ Phu từ Đà Lạt, người mà tôi đã đọc rất nhiều nhưng
chưa bao giờ gặp mặt, nghệ sĩ Trí Hải từ Hà Nội, người mà tôi rất quen dù chỉ
nhìn qua hình, vì với cây đàn violin của mình thì không thể lẫn ông với bất kỳ
ai được.
Buổi lễ chính thức bắt đầu vào
khoảng 10:30. Dù đứng ở vòng ngoài - vì là người ngoại đạo - nhưng tôi vẫn thấy
buổi thật trang nghiêm, giọng đọc kinh với tiếng gõ chuông nghe trầm mặc, và do
ngôi chùa ở một nơi rộng rãi, thoáng đãng, số người đến viếng cũng không quá
đông và mọi người đốt nhang cũng rất vừa phải nên tôi không thấy mịt mù nhang
khói như ở một số nơi. Tất cả tạo ra một không khí nhẹ nhàng, thanh thản, thanh
thản như bức di ảnh của anh và như khuôn mặt đẹp nhẹ nhõm của chị Hồng vợ anh.
Sau các lễ nghi tôn giáo là đến phần mặc niệm và phát biểu cảm tưởng của một số
vị khách tiêu biểu; những người phát biểu gồm có anh Huỳnh Tấn Mẫm, anh Huỳnh
Kim Báu, GS Tương Lai, LM Huỳnh Công Minh, và anh Hà Sĩ Phu từ Đà Lạt. Ở vòng
ngoài nên tôi không nghe kỹ lắm, vả lại đầu óc tôi lúc ấy cũng lơ mơ vì tôi còn
đắm chìm trong những suy nghĩ của riêng tôi về cuộc đời thăng trầm của anh. Chỉ
biết, tiếng đàn violin của nghệ sĩ Trí Hải
chơi bài Hồn Tử Sĩ làm tôi nổi gai vì xúc động, phần vì giai điệu âm u
và không khí nghiêm trang, phần vì nghệ sĩ Trí Hải đã chơi nhạc với đầy cảm xúc
như thể hiện trên khuôn mặt ông.
Ở phần phát biểu, tôi đặc biệt
chú ý nghe phát biểu của Linh mục Huỳnh Công Minh, trước hết vì tò mò về sự
khác biệt tôn giáo của LM và người quá cố. LM HCM nói rất nhỏ, như thủ thỉ nói
chuyện với anh Đằng, với những lời tâm sự khá dài. Tôi loáng thoáng nghe được
lời tự than trách đã không thể đến viếng anh khi anh vừa mất, vì lúc ấy LM còn
đang ở nước ngoài, và những lời cuối cùng rất cảm động. Tôi nhớ đại khái những
ý sau: “Tôi với anh tuy khác tôn giáo, nhưng không có sự cách xa, vì cùng chia
sẻ lòng yêu nước, cùng vì một nước VN độc lập, toàn vẹn lãnh thổ, dân chủ, nhân
quyền …”. Phần cuối phát biểu của anh Huỳnh Kim Báu cũng làm tôi xúc động, khi
anh nhắc đến sự ra đi thanh thản của một người suốt đời dám hành động cho niềm
tin của mình và trả giá cho nó, và cái gánh mà anh LHĐ đã để lại cho người sau
khi anh đi xa là rất nặng, vì mọi người phải tiếp tục những tâm nguyện của anh
lúc sinh thời. Thật kỳ lạ, đó cũng là những gì tôi đã ghi trong sổ tang khi đến
viếng anh LHĐ ở chùa Xá Lợi.
Có một sự cố nho nhỏ trước khi
kết thúc buổi lễ: Anh Tô Lê Sơn trong Ban tổ chức đã bắt giọng để mọi người
cùng hát bài Tự nguyện, bài ca của những thanh niên tranh đấu trước năm 75 ở
miền Nam.
Nhưng chắc vì quá xúc động, hay vì quên lời bài hát, nên khi cất lên thì giọng
hơi bị lạc, khiến mọi người không hát theo được và bài hát suýt “bể”. Nhưng anh
Huỳnh Tấn Mẫm đã kịp đón lấy micro từ tay anh Sơn, lấy lại giọng cho đúng vừa
hát lớn rất khí thế vừa giữ vững giọng, và dần dà bài hát lại được đưa vào quỹ
đạo đúng của nó. Hát xong, mọi người đều khen anh HTM hát hay, và anh bảo: Bài
hát ấy đã ngấm trong máu của mình rồi.
Buổi lễ đã chấm dứt. 49 ngày cuối
cùng còn vướng bận ở trần gian của anh đã hết, đó là ý nghĩa của buổi lễ chung
thất, theo niềm tin của những người theo đạo Phật như anh. Linh hồn anh giờ đã
hoàn toàn siêu thoát, và đó là điều mà mọi tín đồ Phật giáo đều cầu mong cho
người thân đã đi xa của mình. Riêng tôi, một người ngoại đạo, tiễn anh lần cuối
rồi nhưng tôi vẫn tin linh hồn anh LHĐ ở đây bên chúng ta, vẫn rất thiết tha
với cuộc đấu tranh cho tự do, nhân quyền và dân chủ trên đất nước mà anh đã rất
nặng lòng khi anh còn tại thế. Phải không, anh Đằng ơi?
V.T.P.A
Không có nhận xét nào :
Đăng nhận xét