TRÍ THỨC VÔ CẢM VÀ CĂN NGUYÊN DÂN TRÍ THẤP

TRÍ THỨC VÔ CẢM VÀ CĂN NGUYÊN DÂN TRÍ THẤP

"Đừng bao giờ thoái thác hoặc đổ lỗi cho người khác, khi bản thân bạn chưa bao giờ nhìn lại chính mình. Trốn tránh trách nhiệm là đức tính tồi tệ nhất của một con người có giáo dục và cả nhận thức".

Nhiều người có học, thuộc lớp trí thức, có nhiều người khác nữa, nói với tôi về việc "dân trí chúng ta thấp", ngay cả quan chức phát biểu tại nghị trường, trong các cuộc họp hay trên báo chí còn có lập luận này, tựu chung cho những nhận định chung nhau ấy là đổ lỗi cho xã hội về những điều xấu xí và tồi tệ đang diễn ra, mà cho rằng họ là một kẻ ngoài cuộc không dính dáng đến những điều đó.

Tôi cũng chưa bao giờ nói hay dám thừa nhận là dân trí chúng ta cao, kể cả "quan trí" cũng vậy vì họ có quyền lực nhưng chưa bao giờ thoát bỏ ra được những định hướng tư tưởng và mắc kẹt trong một chủ thuyết không thể định hình, bị cả thế giới phê phán và chỉ ra rất nhiều sai lầm cả về lý luận lẫn trong việc áp dụng vào thực tiễn. Vậy mà chúng ta cứ nhất nhất phải ôm lấy học thuyết chủ nghĩa này là kim chỉ nam duy nhất để điều hành đất nước.

Điều này quả thực, theo tôi, giống như là một sự áp đặt tư tưởng khiên cưỡng lên con người vậy. Mà sự áp đặt tư tưởng thì dễ dẫn đến con người ta ngộ nhận, nhầm lẫn hoặc mụ mị chỉ vì cứ tin vào nó mà không được phản biện hay có một luồng tư duy khác đi. Đây là điều mà chúng ta phải sớm thay đổi để mà giải phóng trí tuệ con người khỏi việc phải bám vào một lề đường nhỏ hẹp mà đi lên. Nếu không ta sẽ lạc đường và bị thế giới bỏ lại ngày càng xa. Mà dân trí thấp cũng từ đây mà ra chứ chẳng từ đâu khác cả.

Tuy nhiên, cùng là một nhận định, dân trí thấp, nhưng là hai hướng trái ngược về căn nguyên của nó, giữa tôi và những con người còn lại. Những người mà nói với tôi như thế, họ cho rằng là vì dân trí thấp nên không thể thay đổi tốt lên được nếu nhận thức của người dân chưa lên đủ mức. Và vì thế những gì đang diễn ra ở xã hội này ngày hôm nay là bởi họ và chính họ, do nhận thức thấp kém của họ mà ra.

Ngược lại với họ, tôi chỉ cần đặt câu hỏi, dễ dàng nhận ra người ta đang ngụy biện mà không biết, hoặc là để né tránh thực tế gốc rễ của nó.

Câu hỏi ai khiến dân trí thấp?

Giáo dục do ai đặt ra và kiểm soát? Do ai định hướng và đào tạo? Do ai có quyền dạy, dạy gì và bác bỏ điều gì, nếu muốn?

Đó chính là chính quyền, nhà nước đang trị vì quốc gia ấy.

Mà đến nay, ngay cả trí thức, nếu chính họ nói rằng dân trí thấp để đổ lỗi cho hiện trạng xã hội, thì bản thân họ là kẻ phải chịu trách nhiệm đầu tiên về hậu quả đó, bởi trách nhiệm của người trí thức là khai sáng, là đem đến cho người dân những giá trị nhận thức đúng và khai phóng họ khỏi những thứ hủ lậu, tụt hậu và xấu xa, dù họ trong chính quyền hay ở ngoài thực thể đó, thì việc để cho dân trí thấp thì họ không thể đứng ngoài công cuộc " dân ngu" đó được. Họ là thành phần phải cúi đầu đầu tiên mà nhìn lại và nhận lấy trách nhiệm đó về mình, vì rằng họ đã không thể đóng góp hay làm gì cho nhận thức của người khác, của xã hội, mà sau nửa thế kỷ không còn chiến tranh họ vẫn vô tư đổ lỗi cho người khác về tình trạng dân trí thấp.

Nhiều người trí thức bây giờ chạy theo bằng cấp, khoa bảng chỉ để kiếm lợi ích và an thân, thăng tiến cho mình, bảo bọc gia đình, hpj hàng, còn công cuộc thúc đẩy xã hội đi lên là gần như ngược lại, họ bỏ mặc hoặc thờ ơ một cách vô tư đến vô trách nhiệm. Những người dân, mà đa phần là nghèo khó yếu thế khác, đều cần được giúp đỡ, chia sẻ tri thức, được giáo dục đúng mức và đúng cách, nhưng họ lại bị bỏ rơi bởi chính những người trí thức, người có lòng muốn thay đổi thì rời bỏ quê hương mà đi để tìm kiếm cơ hội ở một chân trời mới, kẻ khác ở lại thì ít ỏi mà lại cô độc trong chính tổ quốc mình. Người dân bỗng chốc trở nên bơ vơ và phải tiếp nhận thụ động những thứ giáo dục do người khác áp đặt lên, mà hầu như không được phản biện hay lên tiếng dù nó có bất cập, sai lầm đến đâu, như những người hít phải khói thuốc lá từ kẻ khác và chính mình lại mắc bệnh vậy.

Nhiều người khác thì cho rằng, kiếm được tiền và ổn định gia đình sẽ tìm cách đấu tranh cho những giá trị tiến bộ hơn cho xã hội. Vậy nếu ai cũng nghĩ như thế thì khi nào người ta mới bắt tay làm mà không phải là từ bây giờ và ngay lúc này?

Trong một xã hội được tạo dựng và duy trì quá nhiều thói quen xấu, chúng ta lại hòa nhập vào đó để tìm kiếm lợi ích, và để sinh tồn thì bắt buộc bàn tay chúng ta phải nhúng vào những bất công nếu muốn có lợi ích, vậy là họ trở nên bất lực với chính mình vì đã trở thành một thành phần đang chấp nhận và dung dưỡng cái xấu đó, vậy làm sao còn lý do để chống lại nó, nếu cái tâm trí lợi ích ấy chưa thể gột rửa ra khỏi chính can tri của mình?

Chúng ta hay những ngươid dân trót bị chê là dân trí thấp kia sẽ trông chờ gì ở đám trí thức mà chỉ chăm bẵm bộ lông của mình mà khi nói đến thảm trạng xã hội thì họ lại mở miệng ra để đổ lỗi cho "dân trí thấp" như mình là một kẻ vô can? Vậy, nếu ai cũng chỉ lo sống đời mình như thế thì dân trí nào có thể cao lên được, mà đó vốn là bổn phận và trách nhiệm của họ, kẻ khoác áo và mang danh trí thức?

Người Nhật đã trở nên vĩ đại cũng vì những nhà tư tưởng có tầm nhìn để vực dậy cả một dân tộc bại trận và bị kìm kẹp bao năm bởi Nho giáo, trong đó có ông Fukuzawa như một bậc hiền tài mà đã để lại di sản quá lớn cho các thế hệ sau tự hào. Ở Việt Nam, thực ra với tôi, bậc đại tài của đất nước chính là cụ Phan Chu Trinh, người chí sỹ có tầm nhìn và tư tưởng vĩ đại cho dân tộc, mà đến nay những nỗi niềm của cụ vẫn còn là nhiệm vụ cấp bách của thời đại, nhất là đối với dân tộc bị kìm kẹp hết từ thời phong kiến đến việc khủng hoảng sau bước nhảy từ một sự đói nghèo sang một trạng thái được phỏng đoán trong sự tìm kiếm, ngay cả cho đến lúc này.

Tại sao không tiếp nhận tri thức văn minh của thế giới? Tại sao những quốc gia Tây Phương đã đi thuộc địa các quốc gia khác từ hàng trăm năm trước? Bởi họ giàu có và văn minh, bởi họ đã có thời kỳ phục hưng và cuộc cách mạng đại công nghiệp, mà chính cụ Phan và ông Fukuzawa còn phải kinh ngạc và biết rằng dân tộc mình phải học hỏi từ các quốc gia ấy nếu muốn trở nên văn minh và phát triển.

Nhiệm vụ khai sáng cho người dân, đến lúc này là cấp thiết như nước Nhật thời cải cách Minh Trị hay thời Duy Tân của cụ Phan vậy. Đó là con đường duy nhất đưa đất nước đến văn minh, không thể để xảy ra bạo lực hay dồn đẩy mâu thuẫn xã hội đến cùng để là thay đổi đất nước.

Với tôi, đó là sự trả giá, chứ không phải là thay đổi. Hoàn toàn không. Vì dân tộc chúng ta đã trả giá quá nhiều cho những "thắng lợi" bằng những cuộc chiến khốc liệt và sinh mệnh biết bao thế hệ rồi.

Khai dân trí, gặt văn minh.
Gây hận thù, chuốc bạo lực.
Gieo ngu dốt, nhận khổ nhục.
Gieo bạc nhược, lãnh yếu hèn.

Huong Pham

Trích: Một Người Quốc Dân
Ls: Luân Lê

--------------------------------------Nguồn: FB Huong Pham