LÀM GÌ, KHI HỌ “ÁC QUÁ ĐÁNG” VÀ KHÔNG CÓ ĐIỂM DỪNG?

Vu Kim Hanh

LÀM GÌ, KHI HỌ “ÁC QUÁ ĐÁNG”
VÀ KHÔNG CÓ ĐIỂM DỪNG?

Sau stt về Thanh Thùy, con nhà chị Tịnh, Thanh Quốc, thấy mọi người share nhanh quá, tôi bỗng ái ngại là cô gái trẻ này sẽ lo âu. Tôi nhắn tin hỏi Thùy để trấn an. Thùy nói. Dạ bạn bè thân của con ngoài này (Phú Quốc) cũng hỏi, mầy có lo là Masan nó triệt Thanh Quốc chết không đó? Con không lo đâu cô. Vì quá thương má con cứ lận đận cả đời với mấy thùng nước mắm mà con về chôn chân ở đây. Họ đánh mấy trận lao đao quen rồi. Nhưng lần này có bàn tay nhà nước nữa. Con ức đến chết đi được là sao nhà nước không bênh vực người làm ăn tử tế mà còn tiếp tay cho họ. Nếu không có cô Hồng Minh, chú Thành, cô Dung...với các cô chú Hội nước mắm mấy tỉnh, thì họ cứ ban hành cái quy phạm đó, rồi tới quy chuẩn là xúm nhau chết hết trong câm lặng. Con sợ là sợ vậy đó cô. Họ giàu quá rồi mà, bao nhiêu họ mới vừa lòng?”

Tôi có gửi cho Thùy hình tôi chụp báo Sài Gòn Giải Phóng chủ nhật đăng lại trang 1, bài lớn, tôi viết về Thùy. An tâm Thùy ơi. Không phải báo nào, cơ quan nhà nước nào cũng bị họ mua. 

Nhưng tôi biết, Thùy không an tâm. Mà tôi cũng không an tâm. Vì sau cái quy phạm trời ơi này sẽ là gì nữa, xem ra quyết tâm của họ đâu có điểm dừng?

Tôi vừa đọc lại bài báo viết về xếp hạng mới cũa Bloomberg. “95% gia đình VN xài sản phẩm của Masan”. Kết quả này bị “make up” lên bao nhiêu? Tôi biết và thân với Kantar. Tôi nghi ngờ cách lấy mẫu. Tài sản ông Quang giờ tới hơn 1,2 tỷ USD rồi, cần gì một kết quả điều tra minh họa?.

Gọi ông Nguyễn Đăng Quang, chủ tịch Masan là ông “trùm nước mắm” cũng đúngl với thị phần áp đảo, có lẽ gần 80%. Nhưng từ 10 năm trước, sự kiện hàng loạt doanh nghiệp sản xuất nước tương TP này bị tiêu diệt đã ghi trong “lịch sử doanh thương Sai Gòn” qua vụ 3 MCPD. Họ chết hết rồi và 10 năm qua ông không ngừng giàu lên. Gần 3000 doanh nghiệp làm nước mắm , hơn 10 làng nghề đang tiếp tục rụi tàn dần với những arsenic, histamine, và...hình như không có điểm dừng? 

Tôi nhớ, nhiều năm trước, tôi đã khuyên các doanh nghiệp thực phẩm HVNCLC học cách xây dựng mạng lưới phân phối của Masan bằng xây dựng đội ngũ và mạng lưới với bản đồ phân phối và tăng độ đi sâu bao phủ. Đó là cách mà Unilever và Vinamilk cũng làm và cũng thành công vang dội. Nhưng người ta cạnh tranh bằng chính sức lực chứ không đi giết đối thủ. Nhất là giết một bảo vật quốc hồn quốc túy là nước mắm truyền thống.

Ai là người VN mà trong máu không từng có nước mắm? Tưởng tượng 2 chữ nước mắm trong Larousse giờ phải thay bằng “Nước mắm hóa chất” thì còn gì đau hơn cho VN?

Bạn phải ngồi nghe những chủ nhà thùng Phú Quốc nói. Nghe nói, ai thua thì phải bán nguyên liệu cho họ. Nhưng ở Phú Quốc không có ai làm vậy (?). Họ bỏ nghề, làm nông kiếm sống. Nhưng Nha Trang thì khác. Mấy anh bạn tôi làm nước mắm ở Nha Trang nói, muốn sống đành phải làm nhà cung cấp nguyên liệu cho họ. Họ quảng cáo dữ quá, bán giá rẻ quá mà làm mạng lưới cũng rộng quá nên chiếm hết thị trường. Tụi tôi đành đi bán nguyên liệu cho họ. Biết là đưa dao cho họ đâm vào cổ mình mà vẫn phải làm để sống.

Tôi hết sức cảm thông tình cảnh này, ngay cả DN có thương hiệu nức tiếng trăn năm. Từ cuộc đấu tranh chống chiến dịch vu khống Arsenic 2 năm trước, một DN có tiếng trong nghề nước mắm, lúc ấy là thành viên ban chấp hành cũ của Hội DN.HVNCLC luôn im lặng, né tránh mọi cuộc họp ban chấp hành ủng hộ nước mắm truyền thống. Giờ đây doanh nghiệp này cũng thành nhà “biện minh” cho họ, rằng “phải cần công nghệ pha chế để đáp ứng thị hiếu người tiêu dùng”.

Thì anh cứ pha chế những hóa chất được phép. Miễn anh đừng tìm mọi cách xóa nhòa ranh giới giữa anh và nước mắm truyền thống, đừng tìm cách giết người ta để độc chiếm thị trường, đừng muốn mở bảo tàng nước mắm ở PQ và viết lại định nghĩa từ ngàn năm trước. Và nhất là đừng phá tan một lực lượng người Việt bao năm nay sống bằng cái nghề gia truyền quá cực khổ này.

Nhiều người hỏi, sao không lập Hiệp hội những nhà sản xuất nước mắm để có tiếng nói chung? Hỏi đúng quá và cũng đã có người biết cách phá tan cái ý định lập Hội này. Họ biết xài qui định về lập Hội với sự áp dụng rất lạnh lùng vô tư của Bộ Nội Vụ, cơ quan chức năng cao nhất. Ban vận động thành lập HỘi nước mắm truyền thông nộp đơn, họ cũng nộp đơn. Theo luật có đơn vị xin lập “trùng” thì phải “thương lượng”. Bộ bảo thương lượng đi và thế là cái tên “nước mắm truyền thống” được yêu cầu bỏ. Dằng dai tới giờ, chừng nào mới có hội?

Chuyện làm dự thảo Quy phạm thực hành giờ mới thấy thiệt hề. Họp báo về nước mắm mà cấm cửa chuyên gia và các Hội nước mắm, chỉ có các nhà an toàn thực phẩm. Viết quy phạm mà không hề biết gì về thực tế quy trình sản xuất đã bao nhiêu đời. Nhà thùng mà phải đựng nước mắm trong đồ đựng màu sáng ? Nguyên liệu là cá biển mà phải kiểm thuốc thú ý và thuốc bảo vệ thực vật? Lo ngại cách làm nước mắm mất vệ sinh phải dạy quy phạm thực hành, vậy giấy phép đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm tất cả địa phương cấp anh chà hết dưới chân?... Mà anh chắc biết bây giờ ai nấy đều đang làm tiêu chuẩn HACCP và nhiều thứ tiêu chuẩn của các nước mới cạnh tranh quốc tế được, vậy cứ cố làm những quy phạm, quy chuẩn này làm gì? 

Ông Trần Đáng lại cao giọng là “Đừng phân biệt nước mắm truyền thông với NM công nghiệp mà MẤT ĐOÀN KẾT” trong ngành này. Anh bóp cổ người ta, cấm kêu, vì kêu vậy thiên hạ thấy là mất đoàn kết, nạn nhân cứ câm lặng chết hẵn đi là ... không mất đoàn kết nhé. Thật là “Ác quá đáng”

Còn với điểm tựa tưởng như khoa học là tiêu chuẩn cho nước mắm Codex. Tiêu chuẩn này do các nhà “khoa học VN cùng Thái Lan xây dựng” mà Thái Lan thì không có làm nước mắm truyền thống kiểu VN. Họ chỉ làm nước mắm công nghiệp. Dễ hiểu khi có nhiều thứ tiêu chuẩn, anh phớt lờ mà Codex thì anh nhấn mạnh: vì nó có lợi cho nước mắm công nghiệp. Với Thái Lan, tôi nhớ, có món nợ “Nước mắm Phú Quốc Thái Lan” tràn khắp thế giới cũng sẽ đến lúc phải đòi. Anh giỏi thì đi mà đòi lại đi, cả nước biết ơn anh, chứ giết gần 3000 nhà SX nghèo trong nước thì có gì là vinh quang mà đăng quang?

_________________

Vu Kim Hanh
9 tháng 3 lúc 14:47 ·

 

TIẾNG KÊU CỦA CÔ GÁI KHI NGHỀ GIA TRUYỀN 
SẮP BỊ BỨC TỬ.

6g sáng nay 9/3, chen giữa nhiều tin muộn chúc mừng ngày phu nữ, tôi nhận được tin nhắn của một cô gái trẻ : “Kỳ này họ làm bài bản, có kế hoạch từng bước để xóa sổ NMTT hơn vụ Arsen đợt trước, chắc chết thiệt cô ơi !”

Cô gái ấy tên Thùy, con gái chị Nguyễn thị Tịnh, chủ hãng nước mắm Thanh Quốc, Phú Quốc. Thanh Quốc là một trường hợp tiêu biểu cho các DN làm nước mắm cha truyền con nối ở Phú Quốc. Thay vì theo mốt thời thượng làm giàu nhanh ở Phú Quốc hiện nay là đi mua bán đất, chị Tinh vẫn đeo bám nghề. Thùy, tốt nghiệp đại học ở SG, thay vì kiếm việc ở đây, đã về hẵn Phú Quốc làm nghề nước mắm với mẹ. Mấy tháng trước, Thanh Quốc nằm trong danh sách xem xét cấp chứng nhận “HVNCLC-Chuẩn Hội nhập” nhưng không được thông qua vì Hội đồng xét duyệt đòi phải điều chỉnh một số tiêu chí. Mãi đến đợt 20/2 vừa rồi, Thanh Quốc mới lấy được HACCP và mới được thông qua danh hiệu "HVNCLC-Chuẩn hội nhập" luôn.

Như vậy, các DN nước mắm truyền thống vẫn đang tự biết phải tập trung khâu tuân thủ tiêu chuẩn VN và quốc tế để đáp ứng yêu cầu của người tiêu dùng và xuất khẩu. Họ biết luật làm ăn của thị trường trong nước và thế giới. Họ dám lấy HACCP thì sợ gì tiêu chuẩn VN, vậy mà khi đọc dự thảo Quy phạm vừa rồi, họ kêu trời vì thấy toàn những quy định lơ mơ trớt quớt mà đầy quyền uy, càng đọc càng thấy có đến 50 điểm sai (hoặc không phù hợp) rất nặng mùi, hoặc mùi tiền, mùi arsen hoặc mùi sa lông phòng lạnh. Họ không kịp cười do bất ngờ trước những qui định tào lao vì họ nhận ra ngay, đó là cái bẫy đang tết dần dần thành những sợi thòng lọng xử gọn tất cả làng nghề nước mắm truyền thống VN trong tương lai gần.

Phủ dụ rằng “chỉ để tham khảo, theo hay không là tự ngyện” song người đưa dự thảo không quên “xi mạ” vỏ bọc cao đẹp: bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng, giữ gìn uy tín chất lượng ngành nước mắm.

Nghe giống y chang hồi cái “Hội tiêu chuẩn và bảo vệ người tiêu dùng” , tay thì đút tiền khủng vào túi, miệng thì khạc ra toàn những kết quả điều tra và kết luận giết người. Có người nói, không lẽ chỉ do cạnh tranh, chỉ có “bọn tư bản hút máu người mới cạnh tranh kiểu ấy”.

Với những ngành nghề truyền thống, tôi không thấy ở xứ nào mà cứ có từng đợt tấn công thẳng thừng, bền bĩ, truy cùng đuổi tận đối thủ như vậy ? Trái lại, chính phủ một nước tư bản như Thái Lan, họ thấy giá trị thực sự của tài nguyên bản địa. Ở Thái Lan, tất cả các “Chỉ dẫn địa lý” sau khi được trao chứng nhận là cơ quan chức năng đến hướng dẫn để lấy chứng nhận tiêu chuẩn quốc tế. Thăm khu dành cho “Sản phẩm chỉ dẫn địa lý” trang trọng trong hội chợ Thaifex liên tiếp 2017, 2018, tôi thấy luôn có đến 50% các loại sản phẩm được chứng nhận hữu cơ của Mỹ, EU hay của Thái.

Lý thú hơn, người Thái cũng nhiệt tình giúp các nông sản địa phương và Chỉ dẫn địa lý VN. Đó là việc mà Central group đang làm tốt, ngay trên đất Thái và làm cả ở VN. Mỗi năm Central group tổ chức một “Tuần lễ hàng Việt tại Thái Lan” ựu tiên tuyển chọn, hỗ trợ các sản phẩm địa phương, đặc biệt là Chỉ dẫn địa lý. Như nước mắm, tiêu , điều, trái cây Việt Nam, họ đều tổ chức triển lãm thật là trang trọng. Tại sao? Tại vì họ hiểu những sản phẩm đó thật là đáng quí, có giá trị cao, và giúp tìm thị trường là cách giúp phát triển ngành nghề đó bền vững nhất. Họ nói: chúng tôi cần sản phẩm tốt để bán, và cũng để giúp được VN phát triển.

Tôi cũng từng làm việc với tổ chức EU, và họ “không hiểu” cách mình đối xử với sản phẩm truyền thống của mình. Ví dụ, Liên minh châu Âu cấp chứng nhận bảo hộ tại EU cho nước mắm Phú Quốc từ 2012, thế mà từ bấy đến giờ, ta đã làm gì thiết thực giúp các nhà thùng? Tỉnh Kiên Giang có giúp nhưng lực có hạn. Còn những cú vỗ mặt lien mien, từ Arsen, histamine hay cái Quy phạm này thì là kiểu gì?

Thùy của Thanh Quốc nói với tôi, "ban ngành đi với họ hết cô ơi!". Tôi nói không phải vậy. Văn bản này đáng lẽ được thông qua ban hành lặng lẽ vào Tết Kỷ Hợi nhưng chính Tổng Cục Tiêu Chuẩn ĐL.CL ra lệnh cho Vụ Tiêu Chuẩn của Tổng cục gửi cho Hội DN.HVNCLC để xem tình hình doanh nghiệp góp ý ra sao (thực hiện đúng theo thỏa thuận giữa Hội và Bộ KH&CN đã ký tháng 9/2018 cùng hỗ trợ nông dân và doanh nghiệp xây dựng tiêu chuẩn) và sau đó, Hội gửi cho hàng chục Hiệp hội và Hội khác, ai nấy đọc mới chưng hửng và mới phản ứng như vừa qua chứ. Vậy nếu cứ theo trình tự thời gian mà làm như cũ thì...xong rồi.

Cũng có bạn trẻ inbox cho tôi: "Con thấy bí quá cô. Họ đã quyết đến cùng, cạnh tranh hủy diệt mà cô cứ nói luật pháp, lẽ phải, đạo đức với quyền lợi người tiêu dùng là thua hết, đều thua hết, thua một thứ mạnh nhất và duy nhất: TIỀN".

Tôi nói với em, thế giới bây giờ không ai dại mà tận diệt tài nguyên bản địa là tài sản quí giá nhất của quốc gia mình. Em còn trẻ, đừng chủ bại quá sớm. Cái quyết liệt của đồng tiền đi hủy diệt đối thủ mạnh lắm, nhưng ý chí quyết phải sống còn của những kẽ bị săn đuổi đến cùng còn mãnh liệt hơn gấp trăm lần, em biết không?

Ảnh. NM Thanh Quốc trên trang TM điện tử A! Đây rồi. Tác giả và bạn Thùy tại gian hàng Thanh Quốc, tuần lễ hàng VN tại Thái do Central Group tổ chức.