Vụ Nhã Thuyên: PGS.TS NGÔ VĂN GIÁ LÊN TIẾNG

PGS. TS Ngô Văn Giá, Chủ nhiệm Khoa Sáng tác - Lý luận- Phê bình Văn học, ĐH Văn hoá Hà Nội.

Lời dẫn của Lâm Khang chủ nhân:  

Từ hôm xảy ra vụ Nhã Thuyên đến nay, tôi cứ nghe ngóng xem các vị trong Hội đồng chấm luận văn Thạc sĩ của Đỗ Thị Thoan (Nhã Thuyên) có ai lên tiếng không. Đến hôm nay, đọc được bài này của Ông Văn Giá, Nhà văn, PGS. TS, thành viên Hội đồng thì lòng tôi đã được dịu lại rất nhiều. Tôi cũng có trong tay toàn văn bản copy luận văn của Đỗ Thị Thoan, nhưng mà tôi nén lòng không đọc 3 chương của luận văn, mà chỉ đọc phần Mở đầu (lý do chọn đề tài, lịch sử vấn đề, mục lục) và Kết luận, Danh mục tham khảo. Tôi không đọc, vì tôi sợ là mình đọc rồi không kìm lòng lại viết một bài nhận xét mà mình không phải là người chuyên về văn học hiện đại, không theo dõi cập nhật tình hình văn học (mặc dù đã đọc cũng khá nhiều tác phẩm của nhóm Mở miệng) mà phán điều này điều nọ thì nó sẽ ảnh hưởng đến bầu không khí chung. (như bà giáo sư Đặng Thanh Lê không phải là người chuyên về văn học hiện đại vẫn nhận lời ngồi vào hội đồng thẩm định - mà lại ở vị trí Phản biện mới chết chứ - thì tôi cho là rất dại, rất dở - mặc dù bà đã 82 tuổi. Ngoài tám chục tuổi đầu rồi, ai mà bắt bà phải đánh đu với mấy cu cậu Đoàn Đức Phương, Phan Trọng Thưởng, Lê Quang Hưng, Nguyễn Duy Đức !!!)

Hôm nay, đọc bài này của Văn Giá, tôi xin ngả mũ bái phục Ông! Bài viết của ông có cái đại lượng của một ông thầy đang chăm bẵm vườn ươm văn chương, có cái nghiêm cẩn của một vị giám khảo, có cái trải đời - trải nghiệm của một nhà văn mà danh vọng có được chỉ nhờ nội lực của ngòi bút! ...

Vì đọc được bài này, sau hôm nay tôi sẽ đọc hết cuốn luận văn của Nhã Thuyên và ngưng đăng tải ở đây các bài xung quanh "Vụ Nhã Thuyên", với mong muốn các nhà giáo, nhà sư phạm, nhà tuyên huấn - tuyên giáo, các giáo sư, phó giáo sư, tiến sĩ, nhà văn, nhà báo, nhà quản lý....tất tần tật các ông bà liên quan đến cái luận văn này (đặc biệt là các cá nhân và đoàn thể, tổ chức từng chõ mồm chửi cô Nhã Thuyên một cách vô lối), hãy dành thời gian mà đọc bài này, học ở ông Văn Giá cái đạo đức của người làm Thầy, cái khoáng đạt của người làm Văn, cái lịch thiệp của một người đang ở trên người khác, cái văn hóa của một người đang đối thoại! 

Lâu lắm chưa ngả mũ, hôm nay ngả mũ trước ông Văn Giá! Thật đã quá! 

_____________

Luận văn, phê bình luận văn và…

Ngô Văn Giá

Ngày mới rầm rộ vụ Nhã Thuyên (quãng tháng 6-7/2013), mình viết bài này, đã định công bố, nhưng rồi lại thôi. Nay thì vụ việc Nhã Thuyên đã dường như ngã ngũ (theo một cách nào đấy). Với một tâm trạng buồn rầu, xin chia sẻ cùng các bạn “phây” của mình nhé!

Tác giả

Thưa rằng, tôi là người có liên đới đến câu chuyện luận văn Thạc sĩ của Đỗ Thị Thoan (Nhã Thuyên) đang gây nóng trên văn đàn hiện nay. Nói là liên đới vì: thứ nhất, tôi là thành viên trong Hội đồng chấm luận văn này; thứ hai, tôi được/bị một vài bài viết của người này người khác nhắc đến trực tiếp, hoặc gián tiếp (khi quy trách nhiệm cho Hội đồng). Cho nên tôi thấy có trách nhiệm phải nói đôi lời. 

1. Tất cả các ý kiến phê phán luận văn của Đỗ Thị Thoan hiện nay (như đang thấy trên một số tờ báo chính thống) đều là của những người hoạt động ngoài lĩnh vực học đường. Họ đọc luận văn này trong tâm thế của người ngoài cuộc. Nếu ai từng kinh qua hoạt động đào tạo ở nhà trường đều biết mỗi khi chấm khóa luận, luận văn, luận án của sinh viên/học viên/nghiên cứu sinh bao giờ cũng phải giải quyết hài hòa ba yêu cầu chủ yếu: (1) các phương pháp và thao tác nghiên cứu; (2) các kết quả nghiên cứu; và (3) triển vọng học thuật của người nghiên cứu được bộc lộ qua toàn bộ quá trình thực hiện đề tài. Với yêu cầu (1), các phương pháp và thao tác nghiên cứu nhằm trang bị cho người tập làm khoa học biết được với đối tượng ấy phải có phương pháp và thao tác nghiên cứu nào phù hợp và hiệu quả; mỗi phương pháp, thao tác ấy là gì và ứng dụng như thế nào. Với yêu cầu (2) chính là cách thức triển khai nội dung văn bản khoa học, logic của các chương tiết cùng những kết quả nghiên cứu đạt được. Còn yêu cầu (3) cũng hết sức quan trọng, nhằm đánh giá được năng lực tư duy, độ mẫn cảm khoa học, khả năng nghiên cứu độc lập hoặc hợp tác… của người nghiên cứu.

Như vậy, điểm số/thứ bậc của một bản luận văn/luận án không phải là sự chia đều của 3 yêu cầu đó, mà tùy từng trường hợp có sự phân lượng cần thiết. Làm thạc sĩ là bước đầu học cách nghiên cứu (làm xong tiến sĩ cũng mới chỉ được xét nhận là người có khả năng nghiên cứu độc lập). Nên không thể đòi hỏi những kết quả khoa học ở các luận văn của họ luôn luôn đúng. Nó cho phép độ dung sai nhất định, với điều kiện cái sai đó cho thấy nỗ lực tư duy của người làm khoa học. Đó là những cái sai lương thiện, có khả năng thúc đẩy tư duy để hướng tới cái đúng, cái khác. Nó ngược lại với những cái đúng nhạt nhẽo và vô ích. Ở đời không thiếu gì những cái đúng vô ích. Có thể trong luận văn của Đỗ Thị Thoan có những chỗ chưa kín kẽ, chưa thỏa đáng, nhưng đã thấy rõ một nội lực tư duy khoa học văn học đầy triển vọng. 

2. Đỗ Thị Thoan là một người trẻ. Khi bảo vệ luận văn, cô ấy mới 24 tuổi. Cô ấy có một tài sản vô giá là tuổi trẻ mà chúng ta (gồm cả tôi và những người đang lên tiếng phê phán cô ấy) đã hết thời rồi. “Khi người ta trẻ” (tên một truyện ngắn của Phan Thị Vàng Anh) mà! Một người trẻ có cái say mê, háo hức, có cái khao khát khẳng định cá tính, bản ngã của mình. Đỗ Thị Thoan trong khi làm thạc sĩ, cô ấy đã/đang là người viết - người viết trẻ. Người viết nào cũng có cái khao khát mạnh mẽ và chính đáng khẳng định tiếng nói riêng của mình. Huống chi đây lại là người viết trẻ. Vì thế cái nhiệt tâm khẳng định tiếng nói của một chủ thể ý thức, chủ thể viết là một nhu cầu chính đáng và cần được tôn trọng.

Tôi thích tinh thần trẻ trong lao động khoa học, trong lao động viết. Họ đọc, học, viết với một tinh thần say mê vô tư, không vụ lợi, nhằm truy cầu học vấn và tri thức, nỗ lực xác lập tư cách trí thức của mình. Thế thôi. Nó ngược lại với không ít người trẻ (nhất là trong cơ quan công quyền) hiện nay: xa rời chuyên môn, lười đọc sách, không có khát vọng tri thức, chuyên tìm cách lấy lòng cấp trên hòng kiếm chác chức tước, địa vị, mau chóng biến thành một thứ công chức nô bộc hoặc thư lại. Thử hỏi, liệu xã hội có thể trông chờ được gì vào những người trẻ như vậy.

Đỗ Thị Thoan là một người có khao khát tri thức, dấn thân vào con đường chữ nghĩa, từ bé đến lớn chỉ biết có việc học và học, ngoài ra không biết làm gì khác. Một người như vậy bị quy cho cái tội phản động, chống đối chế độ. Hỡi ôi, làm kẻ phản động chống đối chế độ chả lẽ lại dễ đến thế được sao!?

Khích lệ những người trẻ tuổi lao động, học tập và sáng tạo mới khó, chứ quy kết họ thiết tưởng không khó lắm, nhất là trong bối cảnh hiện nay. 

3. Khi viết những dòng này, ngay từ đầu tôi tự dặn mình không để bị rơi vào những tranh cãi (dù là học thuật hay ý thức hệ) đang bị gây nhiễu. Tôi cứ nghĩ đến một luận bàn triết học của nhà triết học F. Jullien về Mạnh Tử, trong đó ông có phân tích một chiêm nghiệm của Mạnh Tử như sau: [“Người ta ai cũng có lòng thương xót, lòng chẳng nỡ đối với việc này hoặc việc khác”, từ đó Mạnh tử suy ra: đem tấm lòng chẳng nỡ ấy (đối với người khác) phổ cập đến những điều mình còn nỡ (còn đang tâm đối với người khác), đó là “nhân” vậy] (Xác lập cơ sở cho đạo đức của F. Jullien, Hoàng Ngọc Hiến dịch và giới thiệu, NXB Đà Nẵng, 2000, tr12).

“Lòng chẳng nỡ” (ngược lại với “đang tâm”) không phải là một khái niệm triết học, mà là một kinh nghiệm tồn tại. Hay nói cách khác, nó là một ý niệm thuộc về minh triết. Mà minh triết sinh ra không để cãi lý. Nó để cảm thấu. Và một khi đã cảm thấu được, nó có khả năng “sàng lọc các lý lẽ” (F. Jullien).

Đến đây, tôi thấy mình nên dừng lại.
Ngày 16.7.2013 
V. G.
____________

Tin mới nhận từ TS. Vu Thi Phuong Anh

Tin nóng:
Toàn văn luận văn của Nhã Thuyên đã được công bố. Có thể tải xuống từ đường link dưới đây:

http://kesach.org/wp-content/uploads/nhathuyen/LuanVanNhaThuyen-ViTriKeBenLe.pdf

Tìm được văn bản cốt lõi cho cuộc tranh luận quanh "vụ Nhã Thuyên", tôi đã bỏ vài tiếng đồng hồ để đọc (chỉ đọc lướt) cuốn LV ấy. Cảm nhận ban đầu của tôi là, ngoài việc chọn một đối tượng nghiên cứu được cho là "nhạy cảm" (sẽ bàn sau, ở một status khác), LV ấy chẳng có gì để có thể gọi là cấm kỵ về mặt chính trị, và cũng không có gì là đồi trụy.

Nếu ai cho rằng LV của NT phản động và đồi trụy thì chính người ấy đã không phân biệt được đâu là nhà nghiên cứu và đâu là đối tượng nghiên cứu. Xin đưa một ví dụ thô thiển: Bộ phận sinh dục của con người có thể bị xem là một cái gì đó thô tục và cấm kỵ, nhưng đối với một bác sĩ thì nó chỉ là một bộ phận trên cơ thể mà chúng ta cần hiểu rõ, với một cái nhìn khách quan, khoa học.