GS. TƯƠNG LAI - NHỮNG BÀN CHÂN NỔI GIẬN

Bài báo vừa đăng trên The New York Times   

Nhật báo hàng đầu của Mỹ New York Times hôm 6/6 cho đăng bài xã luận với tiêu đề “Vietnam’s Angry Feet” do giáo sư Tương Lai, một giáo sư ngành xã hội học từng làm cố vấn cho 2 thủ tướng Việt Nam từ năm 1991 đến năm 2006, viết. Xin giới thiệu đến độc giả bản tiếng Việt của bài viết do giáo sư cung cấp.

NHỮNG BÀN CHÂN NỔI GIẬN 
Tương Lai

Tháng trước, Tòa Án tỉnh Long An Việt Nam đã kết án nặng nề hai sinh viên yêu nước ở độ tuổi 20. Trong những tội danh bị áp đặt có tội "nói xấu Trung Quốc". Những cáo buộc  này đã chạm vào điểm nhạy cảm bậc nhất trong tâm thế người Việt Nam là lòng yêu nước và tinh thần dân tộc. Người ta phẫn nộ, vì như thế là ai đó đã hợp đồng với Trung Quốc xâm lược để quay lại đàn áp người yêu nước. Bi kịch lớn nhất của một số người lãnh đạo Việt Nam là sự ám ảnh về cái gọi là "cùng chung một ý thức hệ xã hội chủ nghĩa" nên đã không quyết liệt đáp trả những thủ đoạn bành trướng nham hiểm và những hành động xâm lược ngang ngươc của Trung Quốc. Nhưng lại quyết liệt đàn áp những người yêu nước, bóp nghẹt dân chủ, bưng bít thông tin và khủng bố tư tưởng công dân mình. Đầu tuần này, công an Hà Nội đã trấn áp một cuộc biểu tình chống Trung Quốc và bắt nhiều người, hành hung, đánh đập họ, trong đó có cả phụ nữ.

Dân tộc Việt Nam có quyền tự hào về truyền thống bất khuất, quật cường của mấy ngàn năm dựng nước và giữ nước trong vị thế oái ăm nằm sát cạnh một láng giềng khổng lồ chưa bao giờ từ bỏ giấc mộng bành trướng nhằm nuốt chửng Việt Nam. Đất nước này đã từng chìm đắm cả nghìn năm Bắc thuộc. Trong cái đêm dài đau đớn ấy, kẻ thù luôn tìm cách đồng hóa dân tộc Việt. Và chúng đã thất bại.

Việt Nam đã từng đánh bại đế quốc Nguyên Mông vào thế kỷ XIII và những kẻ xâm lược khác trong thế kỷ XV, XVIII và XX. Bản lĩnh dân tộc Việt đã được hun đúc qua những cuộc chiến tranh khốc liệt chống ngoại xâm. Nhưng hôm nay, bất chấp luật pháp quốc tế và chà đạp trên nguyên tắc và đạo lý, Trung Quốc đã ngang nhiên thực hiện mộng bành trướng trên Biển Đông, cái "lưỡi bò" ham hố và bẩn thỉu đang thè ra chực nuốt cả vùng biển rộng lớn, nơi có trữ lượng dầu mỏ đủ đáp ứng cơn khát nguyên liệu của một nền kinh tế đang cố ngoi lên vị thế siêu cường. Nơi đây cũng là con đường huyết mạch trên biển để Trung Quốc thực hiện tham vọng của họ. Vì thế, những “bàn chân nổi giận” đã rầm rập xuống đường biểu tình chông Trung Quốc xâm lược.

Cùng với những cuộc biểu tình ấy, những khiếu kiện tập thể của nông dân cũng dồn dập bùng lên. Sự nối kết giữa tầng lớp trí thức với giới trẻ ở đô thị và nông dân – những người bị đẩy vào cuộc sống đói nghèo vì mất đất sản xuất khi người ta nhân danh "sở hữu toàn dân" để tước đoạt quyền sở hữu mảnh đất cha ông họ để lại mà  không được đền bù thỏa đáng. Cùng với điều đó, mạng lưới thông tin qua Internet đã trỗi lên như nấm sau cơn mưa biểu thị tinh thần yêu nước bất chấp mọi đàn áp đang mở ra một cục diện mới.

Sự nổi giận của người Việt Nam lại càng tăng lên khi một số những người lãnh đạo lùi bước trước những hành động tội ác của Trung Quốc xâm lược Việt Nam nhưng lại quyết liệt đàn áp người yêu nước đấu tranh đòi dân chủ và tự do. "Nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa " là một khái niệm rất mơ hồ, nhưng những người lãnh đạo lại dùng nó để duy trì một hệ thống chính trị đã quá lỗi thời.

Nếu không có những đổi mới ở thập niên 80, nền kinh tế tập trung có lẽ đã đưa Việt Nam đi đến bờ vực sụp đổ. Tuy nhiên, những cải cách kinh tế đó đã bị đình trệ vì không có cải cách chính trị song hành. Tuy nói rất nhiều về một nhà nước "của dân do dân và vì dân" nhưng người ta chưa bao giờ muốn xây dựng một nhà nước pháp quyền và một xã hội dân sự đúng với ý nghĩa đích thực của nó.

Với cuộc chiến đấu chống Mỹ cứu nước thắng lợi, Việt Nam đã nhận được sự đồng cảm, lòng tôn trọng và ngưỡng mộ của nhiều người yêu chuộng hòa bình trên thế giới. Đáng tiếc là từ đỉnh cao của chiến thắng, người ta lại duy trì một hệ thống chính trị lạc hậu và một hệ tư tưởng giáo điều nên nền kinh tế Việt Nam đã không thể phát triển mạnh mẽ như nó cần làm và có đủ điều kiện để làm. Để rồi họ trở thành thành mục tiêu phê phán của cộng đồng quốc tế về đàn áp dân chủ và vi phạm nhân quyền.

Chính vì một số nhà lãnh đạo Việt Nam bị "cái mũ kim cô"  của chủ nghĩa bành trướng Đại Hán siết chặt nên đã đẩy đất nước ra khỏi quỹ đạo dân chủ để gánh chịu lạc hậu và lạc điệu so với thế giới văn minh, một thế giới mà Việt Nam đang rất cần hòa nhập để đất nước có điều kiện phát triển.

Ấy thế mà từ lâu, các nhà lãnh đạo Trung Quốc đã từ bỏ chủ nghĩa xã hội để thay thế bằng một "Chủ nghĩa tư bản mang màu sắc Trung Quốc" man rợ nhằm nuôi dưỡng mộng bành trướng của cha ông họ mà họ chưa bao giờ từ bỏ. Cho nên, cái gọi là "cùng chung ‎ ‎thức hệ" mà ai đó đưa ra chỉ là cái bình phong che đậy cho tham vọng quyền lực, nhằm giữ bằng được cái ghế mà họ đang ngồi. Những ngôn từ đạo đức giả được đưa ra, rồi mười sáu chữ bịp bợm về "láng giềng hữu nghị" được tung hứng chỉ là trò khôi hài.

Nhằm bảo vệ cái ghế quyền lực của một số người đang giành được những vị thế quan trọng, để củng cố và mở rộng những lợi ích béo bở của mình, người ta đang quay lưng lại với nhân dân. Một số trí thức và nhân sĩ, trong đó có người viết bài này, đã đưa ra hàng loạt kiến ​​nghị về thực thi dân chủ và nhân quyền trong Hiến pháp nhằm hướng tới việc tạo ra một hệ thống chính trị thực sự dân chủ. Tuy nhiên, đề xuất của chúng tôi đã gặp phải những lời lăng mạ và vu khống trên các tờ báo chính thống được chỉ đạo sát sao.

Người ta đã không thấy được rằng, một khi phong trào yêu nước chống ngoại xâm gắn kết được với cuộc đấu tranh dân chủ và thực hiện quyền con người đã được ghi vào trong Hiến pháp, sẽ đẩy tới những bước hợp trội trong sự phát triển, tạo ta những đột phá không lường trước được, hình thành một cục diện mới, đưa đât nước đi lên.

Cho nên, càng sử dụng bạo lực và đàn áp, càng cho thấy sự phi dân chủ, vô nhân tính của những người sử dụng nó.

Người lãnh đạo nắm bắt được cục diện mới, nhanh nhạy đáp ứng được lợi ích dân tộc, đặt lợi ích của Tổ quốc lên trên hết và trước hết, sẽ nhận được hậu thuẫn mạnh mẽ của dân và sự đồng tình của bạn bè quốc tế.

Ngược lại, nếu tiếp tục quay lưng lại với dân, nấp dưới chiêu bài ý thức hệ đã lỗi thời, bám chặt mô hình toàn trị phản dân chủ, chỉ cốt giữ cho được cái ghế quyền lực đã rệu rã và đưa đất nước vào ngõ cụt không lối thoát, thì sự cáo chung là điều không thể tránh khỏi.

Nguyên văn tiếng Anh: 

Vietnam’s Angry Feet

By TUONG LAI

Published: June 6, 2013

HO CHI MINH CITY, Vietnam — LAST month, Vietnamese courts imposed heavy sentences on two patriotic students in their early 20s who had been charged with “speaking ill of China.” These charges touched the most sensitive nerve in the nation’s psyche — our patriotism and spirit of nationalism — and publicly exposed the government’s shady collusion with foreign aggressors. 

Vietnam’s greatest tragedy is that the illusion of a common socialist ideology has been used by the Vietnamese government as an excuse to allow Chinese expansionism to run rampant and to stifle democracy, censor and suppress information, and psychologically terrorize its citizens. Earlier this week, the police in Hanoi broke up an anti-China demonstration and sent the organizers to jail. 

We Vietnamese are rightfully proud of building and defending our nation for thousands of years despite its perilous position, bordering a gigantic neighbor that has never abandoned its expansionist dream of devouring Vietnam. We endured 1,000 years of Chinese occupation. During that long and painful night, China constantly sought to assimilate the Vietnamese people. But they failed. 

Vietnam fought off the Mongols in the 13th century and defeated other foreign aggressors during the 15th, 18th and 20th centuries. Our character was forged by these ferocious struggles. Yet today, in defiance of international law and trampling on principle and morality, China’s territorial claim stretches into the South China Sea like an ox tongue trying to swallow up waters that hold in their depths a vast reserve of petroleum to feed an energy-hungry economy that dreams of attaining superpower status. It is also a vital maritime artery that would enable China to achieve its ambitions. 

In response to China’s actions, so-called angry feet have pounded Vietnam’s streets in demonstrations that have united intellectuals and urban youth. They have been joined by farmers, who have been forced into lives of poverty because the government, under the banner of people’s ownership, has expropriated their fields without providing adequate compensation. Meanwhile, Internet communications networks have sprung up like mushrooms after a heavy rainstorm, displaying a spirit of patriotism that ignores all repression. 

The people’s anger is rising at a time when Vietnam’s leaders are showing themselves to be timid and weak. And factional fighting has been fierce and getting nastier between an anti-Chinese camp and the more doctrinaire old guard. 

The “socialist-directed market economy” that Vietnam’s leaders now talk about is vague and unclear. They are trying to cling to a political system that is outdated. If it hadn’t been for the market reforms of the 1980s, centralized planning would have driven Vietnam’s economy to the brink of collapse. However, those economic reforms stalled because there was no accompanying political reform. Our leaders never built a state that was governed by the rule of law and enjoyed a genuine civil society. 

In the wake of its victory over the United States in the 1970s, Vietnam gained the sympathy, respect and admiration of peace-loving people around the world. But because our leaders insisted on maintaining a moribund political system and a dogmatic ideology, Vietnam’s economic fortunes declined and our government became the target of international criticism for its repression of democracy and violations of human rights. 

Vietnamese leaders became overly subservient to China, falling out of the orbit of democracy and far behind the rest of the world, a world into which Vietnam now desperately needs to integrate itself so that it can grow and develop. 

China’s leaders long ago discarded socialism for an unbridled right-wing capitalist system that nourishes the expansionist dreams that their forefathers never abandoned. And Vietnam’s leaders are using the smoke screen of shared socialist ideology to protect their own hold on power. Their hypocritical words about being friendly neighbors are a farce. 

To protect a small political elite and vested interest groups, our leaders have turned their backs on the people. A number of intellectuals, including me, have put forward a series of petitions to enshrine human rights protections in the Constitution and make it genuinely democratic. Yet our proposals have been met only with insults and slanders in government-controlled newspapers. 

Our leaders must recognize that the confluence of patriotic opposition to foreign aggression and demands for democracy and human rights will lead to dramatic and unpredictable changes. The more the Vietnamese government employs violence and repression, the more it reveals its own inhumanity. 

A leader who has a firm understanding of this new situation, rapidly responds to the people’s will and places the national interest above all else will receive popular support as well as the sympathy of Vietnam’s friends abroad. 

If, however, in their effort to hang on to their crumbling thrones, our leaders turn their backs on the people, if they hide behind the tenets of an outdated ideology, if they stubbornly cling to an obsolete model of anti-democratic governance and lead our nation into a blind alley from which there is no escape, their demise will be inevitable. 

Tuong Lai, a sociologist also known as Nguyen Phuoc Tuong, was an adviser to two Vietnamese prime ministers from 1991 to 2006. This essay was translated by The New York Times from the Vietnamese.

A version of this op-ed appeared in print on June 7, 2013, on page A27 of the New York edition with the headline: Vietnam’s Angry Feet.