CHÚC MỪNG SINH NHẬT TTX BA SÀM 4 TUỔI

Anh Ba Sàm tự bạch:

Ba Sàm 4 tuổi

Chào đời

Ngày 9-9-2007, hắn chào đời trong căn nhà nhỏ của Yahoo! 360, với Tuyên ngôn “Phá vòng Nô lệ” và “Đảng viên hay Ông chủ” – một trong nhiều bài viết của mình đã đăng báo trước đó.

Hai năm sau, không biết có phải vì sức liên kết xã hội giữa các cư dân mạng rất mạnh, được người Việt đặc biệt hâm mộ, khiến Yaoo!360 không kham nổi và làm “cơ quan chức năng” phải e ngại, nên đã tuyên bố đóng cửa. Các blogger chạy tứ tán, BS thì nhào vô hệ thống WordPress này. Hai lần tạm ngưng, “đi nhà trẻ” để “học hỏi thêm”, hai lần bị tin tặc cướp nhà, mới giành lại được 2 tháng mà đã có 7 triệu lượt bà con ghé thăm. Không thể nói cho hết lời cảm kích trước sự quan tâm, đóng góp của độc giả khắp trong, ngoài nước, của các cộng tác viên, người thân và bạn bè.

Chính sức liên kết xã hội và khả năng truyền tải thông tin mạnh mẽ của blog, trong khi thực trạng báo chí nước nhà thì quá tệ, đã khiến BS mơ có một nơi mà ở đó mọi người có thể dễ dàng, nhanh chóng tìm được rất nhiều thông tin đa chiều. Không những vậy, họ còn có thể được tự đánh giá, thử thách mình và học hỏi về kiến thức, lối sống, cách ứng xử, v.v.. Nơi đó sẽ giúp thêm việc khích lệ, tạo điều kiện chưa từng có cho mỗi cá nhân chỉ bằng phương tiện trên máy tính mà cũng có thể hy sinh chút ít thời gian, công sức để chia sẻ một cách nhanh chóng những hiểu biết, quan điểm của mình cùng mọi người trên khắp thế giới bằng những bài viết, ý kiến. Thêm nữa, nó cũng là nơi dung hòa “hai thế giới” thông tin của người Việt – gần đây được mệnh danh là “lề trái” và “lề phải”.

Từ ý tưởng đó và mục tiêu qua bản “Tuyên ngôn” nhằm nâng cao dân trí nên ngay từ ban đầu BS đã tự đặt cho trang blog nhỏ bé cái danh hiệu “Thông tấn xã Vỉa hè”.

Vào đời

4 năm qua, cũng có thêm kha khá kinh nghiệm để bàn chút về những biến đổi không ngờ trên thế giới mạng liên quan tới làng báo Việt Nam, sau vài bài viết như Mò mẫm làng báo chí, Nhặt báo, Xin được nhặt hạt sạn cho báo chí.

Phải nói ngay rằng việc quản chặt báo chí, theo lối không cần luật mà chủ yếu theo “lệ”, như nhiều năm nay có thể làm cho chính quyền “yên tâm” trước mắt, nhưng mặt trái cho chính họ là từ cán bộ, nhân viên, cho tới giới lãnh đạo đều rất thiếu kiến thức, thông tin chính xác đặng giúp nâng cao năng lực xử lý công việc, thậm chí còn bị đầu độc thông tin dẫn đến quyết định sai. Hậu quả đã được thể hiện quá rõ trên mọi mặt của đời sống xã hội.

Dân chúng thì luôn khát khao có được và được chia sẻ nhiều thông tin, tri thức. Người đọc tự kiếm tìm cho mình, người viết muốn được tự do viết, không bị tầng tầng lớp lớp kiểm duyệt làm mất đi hứng thú, thui chột tài năng.

Ban đầu, blog chỉ được coi như những trang “nhật ký cá nhân”. Nhưng rồi mọi sự đã thay đổi hàng ngày, khi mỗi bài viết ra, các blog có được thêm nhiều độc giả, nhất là những lời góp ý, bổ sung, khen chê công khai – thứ mà cả những tờ báo quốc doanh lớn nhất cũng không có được. Sức cọ sát với xã hội, mang hơi thở cuộc sống là không thể tả hết.

Tin tức đi, đến nhanh trong chớp mắt, việc kiếm tìm cũng vô cùng thuận lợi khi sức mạnh khủng khiếp của công nghệ Internet được tận dụng tối đa. Những con người nhiệt huyết, ham hiểu biết trên khắp thế giới gặp gỡ nhau, thân quen, động viên, chia sẻ chuyện buồn vui cũng thật dễ.

Ngày càng có nhiều những blog như một trang báo, tạp chí nhỏ. Báo quốc doanh, báo giấy đứng trước những thách thức lớn. Bị mất độc giả. Lối viết nặng tính tuyên truyền, áp đặt tư tưởng khuôn sáo cũ kỹ, ngược với giọng văn bình dị, chân thực của cư dân mạng. Cơ cấu xơ cứng, ù lì nhiều khi phải ngượng trước một loại hình truyền thông nhạy bén, linh hoạt không ngừng. Kể cả những nguyên tắc ứng xử văn minh trong hoạt động báo chí, với đồng nghiệp, với độc giả, cũng bị thách thức. Không những vậy, mà còn bị soi lưng, được đem ra so sánh với những đối thủ tí hon, không một xu bao cấp từ nhà nước. Tương lai cho báo chí tư nhân đang được hình thành.

Một bài dịch từ báo Trung Quốc như mặc nhiên công nhận cho hành động xâm phạm chủ quyền Việt Nam, một chương trình truyền hình tự nhiên “quên” dự báo thời tiết khu vực biển đảo Trường Sa-Hoàng Sa, một bài viết quảng bá vô ý thức cho du lịch Trung Quốc, hay chỉ là một cái tựa dở của bài báo nào đó, … và rất nhiều biểu hiện cần chấn chỉnh trên hệ thống truyền thông nhà nước đã được cư dân mạng phát hiện, nhắc nhở, cùng BS lên tiếng phê phán, đem lại những hiệu quả đến không ngờ.

Nhiều độc giả đã trở thành những “cây viết”, có khi chỉ là những ý kiến phản hồi, có người thì lập hẳn blog riêng cho mình. Rất nhiều nhà văn, nhà báo, trí thức, cựu quan chức say sưa viết, không còn bị bó buộc trong cái môi trường “quốc doanh” nữa. Chính trị không còn là chủ đề xa lạ, khô khan như những năm trước mà cư dân mạng thường ghét. Giờ ngược lại, nó là thứ có sức nóng hơn cả.

Thái độ quay lưng một cách cực đoan với báo chí quốc doanh của độc giả không còn như xưa. Họ có thể thề không bao giờ cầm tới tờ báo giấy quá tệ, nhưng vẫn chấp nhận ngó vào một bài viết được điểm từ chính trang mạng của báo đó. Họ cũng không còn khinh bỉ bỏ qua một bài báo tệ hại, mà giờ là sẵn sàng đọc kỹ, viết ra hàng trăm lời bình nghiêm khắc, sắc sảo. Nhiều phản hồi của độc giả xứng đáng như một bài báo nhỏ. Nhiều tin, bài hay được độc giả phát hiện, loan báo để cùng nhau thưởng thức, cùng tìm đến mục tiêu có được một trang báo thực sự của NHÂN DÂN chứ không phải chỉ là thứ mượn danh hão.

Những công chức, đảng viên “kiên định lập trường”, tưởng như cả đời chỉ mụ mị với tờ “báo đảng”, nay cũng đã tìm được cách bù đắp thông tin đa chiều phong phú cho riêng mình. Những người căm ghét phương tiện truyền thông nhà nước bao năm, nay cũng đã quen lối đọc mới. Cả hai phía đang cùng có chung một nơi chia sẻ thông tin mà họ cho rằng không “cực đoan”, một chiều. Ở đó không chỉ như cái quán ăn tự chọn, một phiên chợ quê, nhà ga thông tin trung tâm mọi người thỏa sức kiếm tìm, trao đổi, … mà còn như một đài quan sát để từ đó có thể nhìn thấy toàn cảnh báo chí trong, ngoài nước, trong nhà nước và ngoài xã hội.

Các nhà báo, tòa báo cũng đã nhận ra nhiều áp lực phải tìm cách thay đổi trong cái khuôn khổ chật hẹp. Mở blog riêng, chấp nhận đăng bài không theo ý “trên” nhưng trúng ý dân để rồi có thể bị “nhắc nhở”, phải sửa lại nội dung, ngưng đăng tiếp, gỡ bài xuống, v.v.. cũng là những cách xoay xở nhất định. Trong khi đó thì vài “cây viết” hiếm hoi trên làng báo quốc doanh tập tọng nhảy vào lĩnh vực chính luận với lối chụp mũ, chửi đổng, vu vạ, nói lấy được truyền thống đã phải chịu ê chề trước búa rìu dư luận chưa từng có cho kẻ quen thói “múa gậy vườn hoang”.

Đổi đời

Có thể từ những hiện tượng trên sẽ giúp cho chính quyền phải nghĩ nhiều hơn tới hoạt động thông tin truyền thông, không thể cứ co thủ mãi.

Không thể thuyết phục nổi khi có bao nhiêu hiện tượng thu hút dư luận trong, ngoài nước ghê gớm, từ trên mạng cho tới ngoài đời, thậm chí những hiện tượng mà lẽ ra nhà nước phải phát động chiến dịch tuyên truyền rất mạnh, vậy mà báo chí quốc doanh thì lạnh tanh, hoặc may ra chỉ vài dòng tin ngắn ngủi đến thảm hại.
.

Không thể phỉnh được những người am hiểu, ví như với cùng một bài viết thì trên báo quốc doanh Hà Nội Mới chỉ có được một phản hồi ủng hộ, trong khi nó được đăng lại trên trang Ba Sàm này thì đã đạt kỷ lục với hơn 600 ý kiến độc giả mà gần như 100% là phê phán nghiêm khắc.

Không thể chấp nhận được khi hầu như không có cây viết chính luận nào công khai, sắc sảo, có diễn đàn, để bảo vệ những quan điểm của đảng, nhà nước, tranh luận trực diện với cả trăm cây viết “ngoài quốc doanh”, ngàn vạn độc giả luôn được quyền tự do lên tiếng trên các mạng xã hội đang chiếm thế áp đảo tuyệt đối.

Khó cho chính quyền khi có những thông tin cần cho dân chúng biết, nhưng vì “đối ngoại” hay lý do “tế nhị” nào đó mà hệ thống báo chí quốc doanh không tiện đăng, trong khi báo tư nhân không có. Lại phải lặng lẽ cậy nhờ báo, blog “ngoài luồng”?

Không thể không nói là khôi hài khi ngày càng nhiều quan chức, đại biểu dân cử phải dùng thông tin “phi chính thống” để bàn định chuyện đại sự quốc gia, để bổ túc cho kiến thức nghèo nàn, méo mó của mình.

Không thể … nói hết những nghịch lý, mà đỉnh cao của nó mới đây chính là 11 cuộc biểu tình yêu nước thành công ngoài sức tưởng tượng với đóng góp rất lớn của cư dân mạng, trái ngược hoàn toàn với không khí im lìm gần như tuyệt đối của bộ máy tuyên truyền nhà nước khổng lồ; để rồi khi mở miệng nói càn thì liền phải đối mặt với một vụ kiện chưa từng có. Le lói những mầm non cho một xã hội dân sự đích thực.

Và cuối cùng là không thể chứng minh nổi tính chính danh nếu như môi trường thông tin, tri thức trong dân chúng thì cứ tiến tới với không khí hừng hực theo đà phát triển công nghệ và xã hội cởi mở, mà truyền thông nhà nước thì cứ mãi lùi sâu vào hang tối.

Những bộ mặt quá tương phản đó sẽ ngày càng rõ hơn trên cái sân khấu chung này–Thông tấn xã Vỉa hè.

________________________

CHÚC MỪNG SINH NHẬT ANH BA SÀM