LS. Ngô Ngọc Trai: NHIỀU Ý KIẾN SAI VỀ QUYỀN IM LẶNG

Nhiều ý kiến sai về quyền im lặng 

Luật sư Ngô Ngọc Trai

BBC

Trong cuộc bàn luận về quyền im lặng, có ý kiến cho rằng chưa thể quy định vì điều kiện thực tế chưa phù hợp do số lượng luật sư hiện còn ít quá. Ý kiến này dường như thuyết phục được nhiều người trong đó có cả luật sư. Nhưng chưa có phân tích thấu đáo nào chỉ ra ý kiến trên là đúng hay sai.

Phép tính từ những con số

Ngày 25/10 vừa rồi, tại kỳ họp thứ tám Quốc hội khóa 13, báo cáo của Bộ trưởng Bộ công an về công tác phòng chống tội phạm cho biết năm 2014 cơ quan điều tra đã khởi tố mới 77.913 vụ án với 121.039 bị can.

Nếu mọi vụ án và bị can đã bị khởi tố đều cần luật sư thì với số lượng khoảng 9000 luật sư hiện có, mỗi luật sư sẽ gánh trách nhiệm bào chữa cho 8,657 vụ án/năm hoặc 13,448 bị can/năm.

Thực tế hành nghề thì thấy mỗi năm mà bào chữa cho 8 vụ án hình sự hoặc cho 13 bị can thì luật sư làm được.

Cũng theo số liệu từ vài năm trước thì số vụ án hình sự có luật sư bào chữa chỉ là 20% (bao gồm cả số vụ chỉ định luật sư), 80% số vụ còn lại các bị cáo ‘trắng’ người bào chữa.

Số liệu đó cho thấy số vụ án có luật sư bào chữa là rất ít.

Tuy nhiên đó là do bị can không mời luật sư chứ không phải luật sư không có để đáp ứng.

Lý do không mời vì họ không có tiền hoặc vì họ không thấy hiệu quả của việc luật sư bào chữa.

Thực tế lâu nay giới luật sư hành nghề còn gặp nhiều khó khăn vì ít khách hàng, các luật sư rất mong muốn có khách hàng mời mình để có việc làm nhưng lại không có khách.

Chỉ một số nhỏ luật sư có thâm niên nghề nghiệp và tạo dựng được uy tín thì mới nhiều khách hàng, còn lại hầu hết giới luật sư còn phải bươn chải vất vả để kiếm sống.

Để thấy rõ hơn

Có ý kiến cho rằng 77.913 vụ án mới với 121.039 bị can trong một năm, đó mới chỉ là án hình sự, thế còn án dân sự, kinh tế, hành chính, lao động… thì sao? Liệu 9000 luật sư có ‘gánh’ nổi không?

Những ai bị hoang mang bởi câu hỏi này thì hãy đặt câu hỏi ngược lại rằng thế số lượng thẩm phán và kiểm sát viên thì sao? Và cùng số lượng vụ án giải quyết hàng năm, nếu cho rằng luật sư bị quá tải thì thẩm phán và kiểm sát viên có gặp áp lực quá tải công việc không?

Theo Nghị quyết số 770/2009/UBTVQH12 ngày 23/2/2009 của Ủy ban thường vụ quốc hội thì tổng số thẩm phán của cả nước là 5.577 người.

Số đó ít hơn số luật sư 9.000 người. Cùng làm công việc nghiên cứu hồ sơ và giải quyết án, và giả sử tất cả các vụ án đều phải có thẩm phán cũng như đều phải có luật sư thì nếu các thẩm phán không bị quá tải công việc thì sao lại cho rằng luật sư sẽ bị quá tải?

Về số lượng kiểm sát viên thì theo Nghị quyết số 522e/NQ-UBTVQH13 ngày 16/8/2012 của Ủy ban thường vụ quốc hội, tổng số kiểm sát viên các cấp của viện kiểm sát nhân dân là 10.424 người

Số đó chỉ lớn hơn số luật sư một chút, 10.424 kiểm sát viên so với 9.000 luật sư. Nếu đòi hỏi tất cả các vụ án đều phải có kiểm sát viên và luật sư thì xem ra giới luật sư đang bị thiếu so với kiểm sát viên.

Nhưng giới luật sư ngoài 9.000 người đang hành nghề thì còn có khoảng gần 4.000 người đang tập sự, chỉ một hai năm tới số này sẽ trở thành luật sư chính thức và nâng tổng số luật sư lớn hơn số kiểm sát viên.

Cũng theo chiến lược phát triển nghề luật sư thì tới năm 2020 Việt Nam sẽ có khoảng từ 18.000 đến 20.000 luật sư.

So sánh số lượng luật sư với số lượng thẩm phán và kiểm sát viên như vậy để thấy được là nếu thẩm phán và kiểm sát viên không bị quá tải bởi công việc thì cũng không có cơ sở cho rằng luật sư không thể đáp ứng được công việc.

Nếu có quyền im lặng

Nếu pháp luật quy định quyền im lặng thì bình thường bị can được quyền không khai. Còn nếu bị can chủ động muốn khai báo thì phải có sự tham gia của luật sư bào chữa.

Cũng nên biết là khi quy định về quyền im lặng thì số buổi lấy lời khai bị can sẽ tụt giảm lớn so với hiện nay. Khi đó áp lực đòi hỏi về số lượng luật sư cần có để tham gia các buổi lấy lời khai hóa ra là không cấp thiết như nhầm tưởng.

Mặt khác, nếu trong vụ án bị can không mời luật sư mà muốn khai báo và để đảm bảo việc khai báo tự nguyện, không bị bức cung nhục hình thì việc khai báo phải có sự giám sát của kiểm sát viên.

Kiểm sát viên khi đó có vai trò theo một dạng như ‘luật sư công’ giám sát điều tra đảm bảo các hoạt động điều tra được thực hiện theo đúng pháp luật ngăn chặn bức cung nhục hình.

Như thế có thể thấy chẳng có vấn đề áp lực gì về số lượng luật sư cả.

Luận điểm cho rằng vì số luật sư quá ít nên không thể quy định quyền im lặng là sai hoàn toàn.

Chuyên gia cũng sai
.

Có ý kiến cho rằng nếu bị can cứ khăng khăng sử dụng quyền im lặng thì vô hình chung làm mất đi quyền được hưởng sự khoan hồng, hay việc chủ động khai báo sẽ sớm làm sáng tỏ sự việc giúp minh oan cho bị can và sớm được trả tự do.

Đây là ý kiến phát biểu của một số chuyên gia tư pháp hàng đầu như Tiến sĩ Đặng Quang Phương, nguyên Phó chánh án Tòa án nhân dân tối cao hay ông Đinh Xuân Thảo, Viện trưởng viện nghiên cứu lập pháp của Quốc hội.

Các phát biểu này cho thấy sự ngụy biện và nhận thức sai lệch về quyền im lặng.

Vì bị can được quyền im lặng chứ không bị buộc phải im lặng.

Bị can có quyền từ chối khai báo khi việc trả lời bất lợi cho mình, còn thì người ta vẫn có quyền chủ động khai báo để thanh minh, để phân bua, để lý giải mình không là thủ phạm.

Quyền im lặng không buộc bị can phải im lặng. Im lặng ở đây là quyền, người ta có thể không thực hiện cái quyền của mình và chủ động khai báo. Cho nên ý kiến cho rằng thực hiện quyền im lặng có khi gây bất lợi cho bị can là hoàn toàn sai.

" Bức cung nhục hình làm suy yếu chế độ"

Đại biểu quốc hội Trương Trọng Nghĩa đồng thời là luật sư đã nhận xét xác đáng rằng 'bức cung nhục hình làm suy yếu chế độ'.

Câu này của ông Nghĩa đã trở thành một từ khóa được tìm kiếm nhiều trên Google.

Điều đó cho thấy nhiều người đã lưu tâm về nhận định của ông Nghĩa và khi đã ý thức được tính nghiêm trọng của vấn đề như vậy thì không còn cách nào khác là phải chặn đứng tình trạng bức cung nhục hình mà giải pháp chính là chế định về quyền im lặng.

Bức cung nhục hình thực chất là việc làm hạ thấp nhân phẩm con người và lâu nay đã xảy ra phổ biến rộng khắp. Với hàng trăm nghìn con người lâm vào vòng lao lý mỗi năm, làm phép tính cộng theo thời gian sẽ cho thấy một số lượng rất lớn con người mất niềm tin vào nền tư pháp.

Từ đó mà làm suy yếu chế độ.

Quyền im lặng chính là giải pháp cho vấn đề và như trên đã phân tích số lượng luật sư không hề là nguyên nhân khiến phải từ bỏ quy định về quyền im lặng.

Bài phản ánh quan điểm và văn phong riêng của tác giả, 

Giám đốc Công ty luật Công chính ở Hà Nội.

Theo BBC