Thái Kim Lan: THÍCH TRÍ QUANG VÀ NỖ LỰC CHẤN HƯNG PHẬT GIÁO

Thích Trí Quang 
và nỗ lực ‘chấn hưng Phật giáo thời chiến’

Quốc Phương  

BBC News Tiếng Việt 

Hơn hết và trước hết tất cả, Thích Trí Quang là một người "dấn thân cho đạo pháp", một người "cứu độ Phật giáo" và "một nhà tu hành chuẩn mực", một nhà nghiên cứu triết học và Phật giáo nói với BBC News Tiếng Việt từ Việt Nam khi bình luận về vai trò, đóng góp và di sản của vị Đại lão Hòa thượng vừa mới qua đời ở Huế, hưởng thọ 96 tuổi.

Trước hết, về đóng góp, ảnh hưởng và di sản được coi là quan trọng nhất của Hòa thượng Trí Quang (1923-2019), nhân vật lịch sử trong thời kỳ cuộc chiến tranh Việt Nam từng được báo Mỹ gọi là "người làm rung chuyển nước Mỹ" trong những năm thập niên 1960, Tiến sỹ Triết học Thái Kim Lan nói:

Ông là một vị tì kheo nghiêm túc nhất mực khi hành đạo, khi tụng kinh, cũng như là khi đi theo Phật. Chưa có ai có thể vượt qua ông về cái tu chứng và hành trì.

TS. Thái Kim Lan

"Rút cục lại, bỏ ngoài những vấn đề khác, thì tôi nghĩ, Hòa thượng Thích Chí Quang chỉ một lòng vì đạo mà thôi.

"Và ảnh hưởng của ngài ở trên lãnh vực văn hóa, cũng như là đạo đức người ta chưa thấy được, nhưng mà có lẽ khi ngài viên tịch rồi, thì những tác phẩm của ngài để lại cho đời sau sẽ nói lên một lần nữa vai trò của ngài ở trong Phật giáo. 

"Từ khi ước nguyện chấn hưng Phật giáo, cho đến khi nhắm mắt, thì cái ý nguyện duy nhất của Hòa thượng Thích Trí Quang là làm thế nào để thực hành được những lời của Phật dậy.

"Và ông là một vị tì kheo nghiêm túc nhất mực khi hành đạo, khi tụng kinh, cũng như là khi đi theo Phật. Chưa có ai có thể vượt qua ông về cái tu chứng và hành trì.

"Ở trong chùa, biểu tượng có lẽ thuyết phục nhất là vị tì kheo này không có một chùa riêng, không có đệ tử riêng, đệ tử riêng nghĩa là không có một đoàn đệ tử riêng, hay là Phật tử riêng. 

"Và ông luôn luôn sống khổ hạnh như vậy, sống ở trong một căn phòng và dịch sách và đó là hình ảnh của Thích Trí Quang." 

Vai trò lịch sử?

Nói thêm về các đóng góp được coi là lớn nhất cho đất nước về vai trò lịch sử của Hòa thượng Trí Quang, Tiến sỹ Thái Kim Lan nhận định:

"Tôi nghĩ Hòa thượng Thích Trí Quang trong hoạt động về mặt xã hội cũng như văn hóa đối với xã hội, đối với lịch sử, đối với Phật tử chúng tôi, ngài Thích Trí Quang là vị đã cứu độ Phật giáo, cứu độ người Phật tử, ông luôn luôn bảo vệ đời sống của người Phật tử bằng sự dấn thân của ông.

Tôi nghĩ là trước hết cần phải tôn trọng sự thật, cần phải nhìn nhận sự thật lịch sử trong từng giai đoạn, có nghĩa là chúng ta nên bình tâm và chúng ta phải có ý muốn làm thế nào để giữ sự thật, bảo vệ sự thật của lịch sử.

TS. Thái Kim Lan

"Đó là vai trò lịch sử của Thích Trí Quang và với vai trò này, có thể nhiều người phê phán, nhưng theo tôi, tôi thấy nếu Việt Nam chỉ thực hiện được một nguyện vọng của Thích Trí Quang, thì Việt Nam có thể vượt qua được nhiều khổ nạn.

"Nhưng mà tiếc thay vấn đề lịch sử nó phức tạp hơn là cái thực tế ở trong từng giai đoạn một và sự hiểu lầm về vai trò của Thích Trí Quang cũng rất nhiều, nhưng mà có lẽ trong khuôn khổ này, tôi không muốn nhắc lại, tại vì nó đòi hỏi rất nhiều sự nghiên cứu, cũng như là đòi hỏi rất nhiều cái tâm trung thực đối với lịch sử.

"Trong lúc đó, lịch sử bây giờ đối với tôi, những trang lịch sử mà được viết về phong trào Phật giáo, cũng như là về Hòa thượng Thích Trí Quang của người Mỹ hoặc là của người Việt Nam, những khảo cứu, tôi nghĩ vẫn chưa nói hết được hay là một cách trung thực cái ý nghĩa mà Thích Trí Quang đã đóng góp."

Về cách thức tiếp cận lịch sử đối với các sự kiện lịch sử và các nhân vật lịch sử, như trong trường hợp này là Hòa thượng Thích Trí Quang, nhà nghiên cứu triết học và Phật giáo nói:

"Tôi nghĩ là trước hết cần phải tôn trọng sự thật, cần phải nhìn nhận sự thật lịch sử trong từng giai đoạn, có nghĩa là chúng ta nên bình tâm và chúng ta phải có ý muốn làm thế nào để giữ sự thật, bảo vệ sự thật của lịch sử.

"Chứ không nên vì quan điểm cá nhân hoặc quan điểm chính trị của từng phe nhóm để phê phán và bóp méo sự thật, làm thế nào để cho tâm của mình bình tĩnh và công bình, chứ không nên vì quyền lợi, hay vì ý thích phe đảng để nhìn nhận lịch sử." 

Tư tường và sự khác biệt

Bình luận so sánh lựa chọn tư tưởng và phong cách hành đạo, con đường tu hành với một số nhân vật lịch sử và tôn giáo khác đã khuất hay còn tại thế, như Mahatma Gandhi, Hòa thượng Thính Quảng Độ hay Thiền sư Thích Nhật Hạnh, Tiến sỹ Thái Kim Lan nói:

Theo Phật đến từng lời một, không đi sai, không đi ra ngoài, luôn luôn bảo vệ Chánh pháp, ngay cả sự im lặng của ngài cũng chính là một cách bảo vệ Chánh pháp!

TS. Thái Kim Lan

"Hòa thượng Thích Trí Quang so sánh với trường hợp của Gandhi, ngay trong những năm như là từ 1965 - 1966, năm 1966 ngay cả khi ngài tuyệt thực, và trước đó nữa nghĩa là năm 1963, khi mà chúng tôi tuyệt thực thì luôn luôn bất bạo động, đó là tinh thần của Gandhi. 

"Luôn luôn Phật tử phải tâm nguyện là không có bạo động, chỉ tuyệt thực để yêu cầu thực thi chứ không phải là cưỡng bức thực thi. Thành thử tinh thần Gandhi đó từ năm 1963 đến 1965, sau 1965, 1966, thì tinh thần chúng tôi, Phật tử, luôn luôn ở trong vai trò được kêu gọi là bất bạo động. 

"Ngay cả khi Thích Trí Quang tuyệt thực 100 ngày thì cũng là ở trong tinh thần đó và tôi muốn nói rằng theo cảm nghĩ và nhận định của tôi về hành đạo, thì Thích Trí Quang luôn luôn là người hành đạo có thể là trung thực nhất ở trên mặt Phật pháp.

"Ở trong trường hợp này, ngài lại rất chuẩn xác đối với lời dạy của Đức Phật, ngài không đi ra ngoài con đường mà Phật đã dạy.

"Thiền sư Nhất Hạnh có thể sáng tạo, tạo ra một con đường khác để theo Phật, nhưng Thích Trí Quang luôn luôn là một nhà tu chuẩn mực và tinh tấn ở trong tu chứng của mình. Và ngài hành đạo cẩn thận, cẩn mực, không muốn việc tu chứng bị hiểu lầm trong khi hành đạo. 

"Đương nhiên vai trò của Thầy Thích Quảng Độ thì đó là một sự tiếp diễn của Phật giáo Thống nhất trước 1975. Mọi người đều tôn trọng hành động của Thầy Thích Quảng Độ.

"Nhưng về phương diện khi hỏi về đạo, thì có lẽ Thầy Tì kheo Thích Chí Quang là người quyết liệt về cách tu chứng nhất và thuần thành nhất.

"Theo Phật đến từng lời một, không đi sai, không đi ra ngoài, luôn luôn bảo vệ Chánh pháp, ngay cả sự im lặng của ngài cũng chính là một cách bảo vệ Chánh pháp!," nhà nghiên cứu Triết học và Phật giáo nói với BBC News Tiếng Việt hôm 13/11/2019.

Mời quý vị theo dõi Bàn tròn thứ Năm của BBC News Tiếng Việt, lúc 19h00 giờ Việt Nam, ngày 14/11/2019 phát trực tuyến trên trang Facebook của chúng tôi về chủ đề vai trò lịch sử của Hòa thượng Thích Trí Quang.

https://www.facebook.com/BBCnewsVietnamese/videos/501346703796852/