LS. Nguyễn Anh Vân: Ý KIẾN VỀ HƯỚNG GIẢI QUYẾT VỤ VĂN GIANG

Ý KIẾN VỀ HƯỚNG GIẢI QUYẾT VỤ VĂN GIANG

Luật sư Nguyễn Anh Vân

Trong bài này tôi không nhắc lại nội dung vụ việc Văn Giang mà chỉ nói về hướng giải quyết theo quy định của luât pháp. Tôi cũng biết rằng, hướng giải quyết vụ việc là do các Luật sư tư vấn và bà con (Văn Giang) bị thu hồi đất lựa chọn. Dù vậy, tôi vẫn cứ mạo muội góp ý kiến về hướng giải quyết. Sự mạo muội có lẽ xuất phát từ sự khâm phục tinh thần bất khuất, dũng cảm và kiên cường của bà con. Sự mạo muội có lẽ cũng bắt nguồn từ mong muốn giúp được một điều gì đấy dù nhỏ nhoi cho những người dân bị oan ức Sự mạo muội có lẽ cũng bắt nguồn từ sự cảm thông của người cùng cảnh ngộ, cùng quê hương cũng đã phải sống mòn mỏi nhiều năm tháng để đi tìm công lý trong nỗi đau uất nghẹn..

Vụ việc này khá phức tạp. Nói như ông giáo sư, nguyên Thứ trưởng Bộ Tài nguyên Môi trường (BTNMT) Đặng Hùng Võ, “Vụ việc Văn Giang không đơn giản” là rất đúng. Nó không đơn giản, bởi vụ việc liên quan tới nhiều cấp, nhiều nghành và bởi quyền lợi của nhiều người cũng như sự vô trách nhiệm của những người có thẩm quyền đã không giải quyết dứt điểm, để khiếu kiện kéo dài 8 năm. Nó không đơn giản bởi chính ông Võ là người đã khơi mào cho sự rắc rối, phức tạp này bằng một tờ trình vi phạm pháp luật từ những năm 2004 mà ông đã thừa nhận tại buổi đối thoại với bà con tại hội trường BTNMT ngày 8/11/2012.

Nhưng dù vụ việc có phức tạp đến đâu đi chăng nữa thì nó vẫn có hướng giải quyết, nếu như những người có thẩm quyền công tâm và có tinh thần thượng tôn pháp luật, biết lấy các quy định của pháp luật làm cơ sở.

Dưới đây tôi đưa ra hướng giải quyết vụ việc dựa vào các quy định của pháp luật và dựa vào chút kinh nghiệm, chút hiểu biết về kiến thức luật pháp của mình để bà con bị thu hồi đất và các độc giả tham khảo. 

Do chỉ biết được các thông tin trên các trang mạng, không được nghên cứu hồ sơ vụ việc nên nếu có thiếu sớt gì mong mọi người bỏ qua.

1.Khiếu nại hành vi hành chính trái pháp luật

Ngày 21/8/2012 BTNMT đã đối thoại với các luật sư tư vấn và bà con nông dân. Tại cuộc đối thoại này BTNMT vẫn bảo vệ quan điểm của mình, khẳng định Quyết định 742/QĐ-TTg ngày 30/06/2004 về việc thu hồi đất và giao đất cho dự án ECOPARK là đúng với các quy định của pháp luật. Tại cuộc đối thoại này, BTNMT đã cung cấp cho bà con bản sao các tờ trình của BTNMT khi đó do Thứ trưởng Đặng Hùng Võ ký để trình Thủ tướng chính phủ về việc giao đất để xây dựng tuyến đường Hưng Yên – Hà Nội và xây dựng khu đô thị sinh thái ECOPARK

Sau khi có các bản sao các tờ trình, biết được nội dung các tờ trình, bà con cho rằng, Quyết định 742/QĐ-TTg ngày 30/06/2004 do Phó Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng ký về việc thu hồi đất và giao đất cho dự án ECOPARK dựa trên các tờ trình này là không đúng thẩm quyền và trái luật. Mong muốn được chứng minh và làm sáng tỏ quan điểm này, bà con đã gửi ý kiến cho ông Đặng Hùng Võ, đề nghị được đối thoại.

Tại buổi đối thoại ngày 8/11/2012, sau khi tranh luận căng thẳng, cuối cùng ông Võ đã thừa nhận mình sai. Trong tờ trình do mình ký lẽ ra phải dùng từ thu hồi đất chứ không phải là từ giao đất. Nội dung tờ trình sai nên dẫn đến Quyết định 742/QĐ-TTg ngày 30/06/2004 do Phó Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng ký về việc thu hồi đất và giao đất cho dự án ECOPARK không đúng thẩm quyền và trái luật.

Như vậy, tại thời điểm này bà con đã có căn cứ khẳng định BTNMT đã có hành vi hành chính trái pháp luật. Đó là hành vi ban hành Tờ trình số 99/TTr – BTNMT ngày 29/6/2004 trái pháp luật, xâm hại trực tiếp quyền, lợi ích hợp pháp của bà con.

Theo quy định tại khoản 1 Điều 7 Luật khiếu nại có hiệu lực từ ngày 1/7/2012 thì bà con có quyền khiếu nại lần đầu đến cơ quan có người có hành vi hành chính hoặc khởi kiện vụ án hành chính ra tòa án có thẩm quyền. Theo khoản 2 của điều này thì bà con gửi đơn khiếu nại đến ông Bộ trưởng BTNMT. Còn khởi kiện vụ án hành chính ra tòa án có thẩm quyền thì trường hợp vụ việc của bà con chưa đủ điều kiện. Lý do tại sao thì tôi sẽ trình bày tại phần “Khởi kiện vụ án hành chính” dưới đây..

Thời hiệu khiếu nại theo Điều 9 Luật khiếu nại là 90 ngày, kể từ ngày biết được hành vi hành chính. Trong vụ việc này có hai thời điểm dễ bị các cơ quan có thẩm quyền giải quyết vụ việc áp dụng. Đó là thời điểm ngày 21/8/2012 (ngày đối thoại với BTNMT) và ngày 8/11/2012 (đối thoạivới ông Đặng Hùng Võ). Như vậy, việc xác định thời hiệu khiếu nại trong vụ việc này dễ bị gây tranh cãi. Theo kinh nghiệm, tốt nhất bà con gửi đơn khiếu nại trước ngày 21/11/2012. Làm như vậy sẽ không bị các cơ quan thẩm quyền giải quyết vụ việc bắt bẻ. Bà con có thể gửi đơn khiếu nại trực tiếp tại địa điểm tiếp công dân của Bộ hoặc gửi bằng đường bưu điện. Nếu gửi trực tiếp thì phải lấy phiếu nhận đơn của họ, còn nếu gửi bằng đường bưu điện thì phải gửi theo dịch vụ báo phát. Phiếu nhận đơn của bộ phận tiếp công dân hoặc Giấy báo phát của bưu điện là chứng cứ chứng minh bà con đã gửi đơn khiếu nại. Những chứng cứ này rất cần thiết cho việc giải quyết vụ việc của những bước tiếp theo.

Bộ trưởng BTNMT có trách nhiệm giải quyết đơn khiếu nại của bà con theo luật định. Thời gian thụ lý giải quyết đơn khiếu nại là 10 ngày. Thời gian giải quyết đơn khiếu nại là 30 ngày, trường hợp vụ việc phức tạp thì thời gian giải quyết có thể kéo dài 45 ngày, kể từ ngày họ thụ lý đơn khiếu nại. Trường hợp Bộ trưởng không giải quyết đơn khiếu nại hoặc có giải quyết nhưng bà con không đồng ý với việc giải quyết đơn khiếu nại thì quá thời hạn trên bà con có thể tiếp tục khiếu nại đến cấp cao hơn của ông Bộ trưởng hoặc khởi kiện vụ án hành chính ra tòa án có thẩm quyền.

2.Khởi kiện vụ án hành chính

Bà con có thể lựa chọn hướng giải quyết vụ việc tại tòa án. Căn cứ khởi kiện là hành vi hành chính trái pháp luật của BTNMT như tôi đã nêu ở phần trên. Đó là hành vi ban hành Tờ trình số 99/TTr – BTNMT ngày 29/6/2004 trái pháp luật, xâm hại trực tiếp quyền, lợi ích hợp pháp của bà con. Muốn vậy, bà con phải nộp đơn khởi kiện hành vi hành chính của BTNMT đến tòa án có thẩm quyền. Tuy nhiên, tòa án chỉ nhận đơn của bà con khi bà con đã có đơn khiếu nại vụ việc gửi đến BTNMT. Lý do tòa án đưa ra là chỉ những vụ kiện bắt đầu từ ngày 1/7/20012, ngày Luật tố tụng hành chính có hiệu lực, thì mới không cần phải thực hiện thủ tục khiếu nại. Do vậy việc khiếu nại vụ việc của bà con tại BTNMT là bắt buộc, nếu không khiếu nại thì bà con sẽ mất quyền khởi kiện.      

Đối với vụ việc này còn có nhiều căn cứ để khởi kiện vụ án hành chính. Chẳng hạn khởi kiện Quyết định 742/QĐ-TTg ngày 30/06/2004 do Phó Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng ký về việc thu hồi đất và giao đất cho dự án ECOPARK không đúng thẩm quyền và trái luật. Tuy nhiên để khởi kiện được Quyết định này trong thực tế sẽ gặp không ít khó khăn do văn bản này đã được ban hành khá lâu (năm 2004). Thời hiệu khởi kiện rất khó được khôi phục. Giả sử Quyết định này còn thời hiệu khởi kiện thì cấp tòa án có thẩm quyền sẽ tìm mọi cách để đùn đẩy trách nhiệm hoặc nếu có thụ lý giải quyết vụ án thì khó tìm được một vị thẩm phán nào có đủ lòng dũng cảm để tuyên Quyết định 742/QĐ-TTg ngày 30/06/2004 không đúng thẩm quyền và trái luật. Hoặc còn đối với căn cứ khởi kiện là Quyết định cướng chế và hành vi cưỡng chế của Ủy ban nhân dân huyện Văn Giang thì việc thắng kiện là điều không tưởng. Bởi lẽ, Quyết định 742/QĐ-TTg ngày 30/06/2004 khó có ai dám phán quyết nên nó luôn đúng và còn hiệu lực, do vậy, việc thực hiện Quyết định cướng chế cùng nhũng hành vi cưỡng chế là để thực hiện Quyết định này nên việc làm của họ không sai.

Theo tôi, khởi kiện hành vi hành chính trái pháp luật của BTNMT là căn cứ có lợi nhất cho bà con trong quá trình xét xử vụ án. Bởi lẽ, người trực tiếp vi phạm là ông Đặng Hùng Võ đã thừa nhận với bà con trong buổi đối thoại. Mặt khác, căn cứ khởi kiện này dễ được tòa án có thẩm quyền thụ lý vì đã được dư luận ủng hộ và việc giải quyết vụ án sẽ được toàn diện hơn.Trong vụ án này, người bị kiện sẽ là BTMMT, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan sẽ là: Thủ tướng chính phủ, UBND huyện Văn Giang và Công ty Việt Hưng. Các yêu cầu khởi kiện trong vụ án này sẽ được tòa án các cấp xem xét, giải quyết trong quá trình xét xử.

Việc gặp đại diện của Công ty Việt Hưng để bàn thảo cũng rất cần thiết. Quá trình gặp gỡ hai bên có thể hiểu được yêu cầu của nhau và có thể thống nhất được một điều gì đấy thỏa mãn được những mong muốn của hai bên. Tuy nhiên, mọi cam kết, thỏa thuận nào đó của hai bên dù bằng hình thức nào đi nữa thì cũng không có tính ràng buộc về mặt pháp lý. Giả sử bà con không khiếu nại, mất quyền khiếu nại lần hai hoặc mất quyền khởi kiện và họ biết được điều này, họ thay đổi thì mọi cam kết, thỏa thuận sẽ bị tan thành mây khói. Để chắc chắn, một mặt bà con cứ bàn thảo, mặt khác bà con vẫn gửi đơn khiếu nại hành vi hành chính của BTNMT để giữ quyền khiếu nại hoặc quyền khởi kiện.

3.Hậu quả của hành vi cố ý làm trái các quy định của pháp luật

Sau cuộc cưỡng chế, ông Võ trả lời phỏng vấn đài BBC và cho rằng Quyết định thu hồi đất của chính quyền huyện văn Giang đúng với quy định của pháp luât. Rồi ông tiếp tục trả lời phỏng vấn nhiều báo khác nhân dịp công bố với báo giới ông sẽ mượn hội trường của BTNMT để đối thoại với bà con rằng: "Thanh thiên bạch nhật mà nói thì thủ tục thu hồi đất của dự án này, tôi nhắc lại, không có gì sai pháp luật” ...

Trong buổi đối thoại ông vẫn tiếp tục vòng vo khẳng định việc ký các tờ trình của ông và Quyết định về việc thu hồi đất của Thủ tướng là đúng thẩm quyền, đúng luật. Cho đến khi các luật sư tư vấn và bà con nông dân giảng giải cho ông biết thế nào là Luật đất đai và đưa ra nhiều căn cứ pháp lý chứng minh cho quan điểm đúng đắn của họ thì ông mới thừa nhận việc ký tờ trình của mình là sai; và thẩm quyền ra quyết định thu hồi đất cũng sai, thậm trí trái luật.

Sau đó, ngày 12/8/2012 trả lời TuanVietnam.net, ông Đặng Hùng Võ đã bộc bạch:  “ Suốt 10 năm trước khi Luật đât đai 2003 có hiệu lực, chúng ta đã không thực hiện đúng thẩm với hơn 3.000 văn bản. Vụ Văn Giang nằm trong các loạt văn bản này. Chính phủ vẫn nói rằng Chính phủ ủy quyền cho Thủ tướng nhưng sự thật lại có điều luật: thẩm quyền giao đất, cho thuê đất thì không được ủy quyền” hay “Nhưng thực ra, đó không phải là cố ý làm không đúng thẩm quyền. Gai đoạn trước luật 2003, chúng ta đều làm như vậy, theo thông lệ”. hoặc “Khi tôi bắt đầu làm, Bộ trưởng có nói, ta tập trung xây dựng luật mới, với cái cũ thì trước làm thế nào, bây giờ ta làm như thế. Chẳng nhẽ lúc đó mình lại khịa chuyện ra bảo làm cái này không được. Trong hệ thống quản lý không thể đòi làm khác đi đơn giản thế” …

Qua nội dung trả lời của ông với TuanVietnam.net, chúng ta thấy ông đã thừa nhận, trước khi ký Tờ trình số 99/TTr – BTNMT ngày 29/6/2004, ông đã biết là sai nhưng ông vẫn cố tình ký và trình lên Thủ tướng. Rồi ông vô trách nhiệm tới mức không giám nói với Bộ trưởng khi đó, với lý do là ông không muốn ”khịa chuyện”. Để rồi suốt thời gian đương chức sau đó, ông vẫn giả câm, giả điếc để cho việc làm trái pháp luật này xẩy ra, dù các vụ khiếu kiện về thu hồi đất lúc đó chiếm phần lớn. Hậu quả của việc thu hồi đất trái pháp luật đã xẩy ra như thế nào ông Võ chắc nắm rõ hơn chúng ta, chỉ có điều ông có nói ra hay không mà thôi.

Như vậy có thể khẳng định ông Võ đã biết là trái luật từ trước khi cuộc đối thoại diễn ra. Mặc dù biết là sai nhưng ông vẫn cố tình sử dụng báo chí, thậm trí ngay trước mặt bà con trong buổi đối thoại, ông vẫn tiếp tục dùng ”võ lưỡi”  để lòe bịp bà con và dư luận mà không ngượng mồm. Phải nói ông diễn kịch rất giỏi. Ông có thể được phong thêm hàm ”Kịch sĩ”.

Sau khi dũng cảm thừa nhận những sai lầm mà mình mắc phải, ông lại muốn biện bạch cho việc làm sai trái này bằng cách tiết lộ ra điều bí mật khủng khiếp về hơn 3.000 văn bản trái thẩm quyền và trái luật. Không biết đây có phải là một bí mật quốc gia hay không mà trong suốt hơn 10 năm qua không thấy bất kỳ một cơ quan, một cá nhân có thẩm quyền nào nhắc tới? (Nếu là bí mật quốc gia thì tội ông Võ cực to). Không biết trong những văn bản trái luật kia có bao nhiêu dân oan bị mất đất giống như bà con Văn Giang mà không biết kêu ai?

Bây giờ tôi làm rõ hậu quả hành vi sai trái của ông Võ

Hành vi ký tờ trình vi phạm pháp luật của ông Võ đã đẩy cả bộ máy công quyền thực hiện những quyết định trái luật (thừa nhận của ông Võ). Họ đã phải huy động hàng ngàn bộ đội, công an, dân phòng có trang bị dùi cui, súng bắn đạn cao su, lựu đan cay, thậm chí cả chó nghiệp vụ để đối mặt với những người nông dân chân lấm, tay bùn.

Hành vi sai trái của ông đã đẩy nhiều bà con nông dân bị thu hồi đất đến tận cùng của nghèo khó, thậm trí họ phải trả giá bằng máu, đối diện với tù tội và mang tiếng là chống đối chính quyền chỉ vì họ dám đứng ra bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của mình; đẩy họ phải từ bỏ công việc, từ bỏ mảnh đất xương máu của mình với giá đền bù bèo bọt cho 1m² đất chỉ mua nổi vài bát phở bò, gà bình dân.

Hành vi sai trái của ông đã giây hậu quả nghiêm trọng bằng một đội quân cưỡng chế hùng hậu, phá hủy toàn bộ tài sản có giá trị của bà con mà họ đã phải tạo dựng bằng mồ hôi, nước mắt và đôi khi bằng cả máu nữa.

Ông còn gì để biện minh cho hành vi cố ý làm trái của mình nữa không?

Trước đây tôi đã coi ông như một vị cứu tinh của dân nghèo, vì ông dám đứng ra bảo vệ quyền lợi của người dân liên quan đến dự án Thủ Thiêm – Thành phố Hồ Chí Minh hoặc vụ án Đoàn Văn Vươn – Hải Phòng. Nay qua vụ việc này, tôi thấy ông không thành thật, hình ảnh ông đã bắt đầu méo mó, dị dạng. Ông bao biện cho việc làm của ông rằng, mặc dù trái luật nhưng đó là thông lệ, là mang lại lợi ích của nhà nước.... Nếu như tất cả các cơ quan chính quyền và người dân đều làm trái pháp luật như ông rồi bao biện như ông thì đất nước này, xã hội này sẽ ra sao?. Hình như ông Giáo sư mải mê đọc các loại sách cao siêu hơn Hiến pháp, Bộ luật, luật ... nên không hiểu hết tính nguyên tắc, tinh thần thượng tôn của luật pháp.

Tuy nhiên, vẫn chưa muộn nếu ông biết lấy lại hình ảnh của mình bằng việc hãy thành thật với chính bản thân, thành thật với những người dân nghèo khó nhưng chân thành và ông đừng vòng vo tam quốc nói những từ hoa mĩ để biện bạch cho sai lầm của mình nữa. Người dân đã coi ông là ”người hùng” đã hoan hô khi ông nhận ra lỗi lầm dù là giả tạo thì họ cũng sẽ mở lòng bao dung đón nhận ông trở về.

Ông hãy tỉnh ngộ đi! Đến ngay người kế nhiệm ông khi được hỏi về buổi đối thoại, ông ta đã dửng dưng trả lời ”Tôi không quan tâm!” thì thử hỏi khi mà ông tiết lộ một bí mật kinh hoàng của 10 năm với hơn 3.000 văn bản trái luật, không đúng thẩm quyền và những người dân có quyền lợi trong những văn bản này tiếp tục khởi kiện hành vi trái luật của BTNMT thì không biết chuyện gì sẽ xẩy ra với bậc tiền bối khả kính như ông?

Nếu ông vẫn cố tình không hiểu những gì người dân bị thu hồi đất trái pháp luật mong muốn ở ông, thì tôi tin rằng, họ sẽ nguyền rủa ông muôn đời.

Tôi không còn ý kiến nào nữa. Sự mạo muội kết thúc. Mong bà con đòi lại được công lý!

Hà nội, ngày 15 tháng 11 năm 2012

N.A.V