Đoàn Lê Giang: NÊN ĐỔI CÁC "ĐẠI HỌC" THÀNH "VIỆN ĐẠI HỌC"

Hoàn toàn nhất trí với PGS.TS Đoàn Lê Giang. Cần chấn chỉnh việc này để bảo vệ tính chính danh và thanh danh đã thành thương hiệu của các trường đại học, tính chuẩn mực của ngôn ngữ Tiếng Việt và sự đàng hoàng của đối ngoại về giáo dục.

DANH CHÍNH NGÔN THUẬN: NÊN ĐỔI CÁC "ĐẠI HỌC" THÀNH "VIỆN ĐẠI HỌC" VÀ CHẤM DỨT SỰ PHÂN BIỆT GIẢ TẠO "ĐẠI HỌC " VỚI "TRƯỜNG ĐẠI HỌC"! 

Đoàn Lê Giang

Trong quá trình phát triển của đại học, năm 1996 hai Đại học Quốc gia HN và TP.HCM ra đời. Mỗi đại học lại có nhiều trường đại học, từ đó tạo ra sự phân biệt giả tạo (cách nói của ngôn ngữ học, không phải là một thái độ đạo đức): ĐẠI HỌC và TRƯỜNG ĐẠI HỌC dù dịch ra tiếng Anh đều là University. Từ đó đến nay, nhiều trường đại học đã ghép lại thành "Đại học" vùng (Đại học Huế, Đại học Đà Nẵng, Đại học Thái Nguyên), nhiều trường đại học rụng chữ "Trường" đi để trở thành "Đại học" như Đại học Cần Thơ, và gần đây là Đại học Bách khoa.

Việc "Trường Đại học Bách khoa Hà Nội" bỗng chốc trở thành "trường Đai học Bách khoa Hà Nội" phơi bày hết tất cả sự vô lý của sự phân biệt "Trường Đại học" với "Đại học", đi ngược với các nói truyền thống tiếng Việt, khiến dư luận bức xúc, đàm tiếu. 

Nền hành chính nước mình xét ra khá kém về chữ nghĩa: 

- Bộ Giáo dục và Đào tạo thì thừa chữ "và Đào tạo", ít ai biết cái đuôi ấy là dấu tích của việc ghép bộ Đại học và Trung học chuyên nghiệp vào, vì dẫu ghép vào nó vẫn không muốn bị mất dấu hẳn!

- Đỉnh điểm của sự yếu kém chữ nghĩa là trạm Thu phí đổi thành trạm Thu giá, mà QH suýt nữa thì thông qua. Ông Bộ trưởng sinh ra (hoặc chủ trương) cái từ ấy cứ khăng khăng bảo vệ nó cho đến khi bị Chủ tịch nước mắng cho mới chịu thôi. 

Sự đối lập giả tạo giữa Đại học (lớn) và Trường Đại học (nhỏ) cần phải chấm dứt. Phó giáo sư Ngôn ngữ học Nguyễn Hồng Cổn có đề nghị phân biệt Đại học với Học viện. Như vậy thì hàng loạt các trường phải đổi tên: Học viện KHXH và NV, Học viện KHTN, Học viện Bách khoa (của ĐHQG TP.HCM)... Đây là điều tối kỵ vì danh tiếng của các đại học là rất quan trọng, không thể bỗng chốc mất đi được. 

Tôi đề nghị: dùng cách nói của miền Nam trước 1975: VIỆN ĐẠI HỌC thay cho ĐẠI HỌC, còn các "trường đại học" hay các "đại học" không còn phân biệt nữa (như cách nói truyền thống của tiếng Việt lâu nay): Trường Đại học Y khoa hay Đại học Y khoa như nhau. Như vậy chỉ có mấy Đại học mới ra đời cần phải đổi tên thôi như: Đại học Quốc gia HN thành Viện Đại học Quốc gia Hà Nội, tương tự: Viện Đại học Quốc gia TP.HCM, Viện Đại học Huế, Viện Đại học Đà Nẵng, Viện Đại học Cần Thơ.... Còn Trường Đại học Bách Khoa HN có muốn thành Viện Đại học Bách Khoa HN hay không thì tùy. Như thế sẽ không còn chuyện khôi hài: Trường Đại học Bách Khoa HN thành Đại học Bách Khoa HN nữa. 

Bộ GD nên đi trước trong việc chuẩn hóa chữ nghĩa. Danh chính thì ngôn thuận. Việc thay đổi cũng là bình thường trong quá trình phát triển. Việc học các từ có sẵn hợp lý trong tiếng Việt cũng là bình thường (ví dụ "trường cấp I" (cách nói của miền Bắc) thành "trường tiểu học" (cách nói thời Pháp thuộc hay miền Nam trước 1975), "xưởng đẻ" thành "BV phụ sản", "hố đái" thành "nhà vệ sinh"...). 

Đề nghị tiếp theo: Từ đây trở đi việc sinh ra các từ mới phải có một hội đồng chuyên môn và phải hỏi ý kiến dư luận rộng rãi, không thể là sáng kiến (hay tối kiến) của một vài vị quản lý hành chính nào đó được.